Πάικο: Ένα αξιοθέατο «μαγνήτης» των φυσιολατρών

Γράφει ο Αντώνης Τζάκος*
Η 21η Μαρτίου καθιερώθηκε το 1977 από τον FAO (παγκόσμιο οργανισμό τροφίμων και γεωργίας) ως παγκόσμια Ημέρα Δασοπονίας, σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης της ανθρωπότητας για τη σημασία των δασών, τους κινδύνους που τα απειλούν (πυρκαγιές, όξινη βροχή, αποδάσωση κλπ) τις συνέπειες από την καταστροφή τους και την ανάγκη συμμετοχής όλων στην προστασία τους. Η μέρα αυτή συμπίπτει με την εαρινή ισημερία, την πρώτη ημέρα της Άνοιξης και μας προκαλεί να βρεθούμε πιο κοντά στο δάσος, να το γνωρίσουμε, να το αγαπήσουμε…..

Ο πολυλειτουργικός ρόλος των δασικών οικοσυστημάτων και η ανάγκη εφαρμογής συγκεκριμένων μέτρων προστασίας και ανάπτυξής τους, πρέπει να γίνει συνείδηση όλων μας και ιδιαιτέρως στις ευαίσθητες ορεινές περιοχές της χώρας, όπως είναι και ο τόπος μας.
Ο ορεινός όγκος του Πάικου βρίσκεται στα δυτικά όρια του νομού Κιλκίς με τον νομό Πέλλης είναι εύκολα προσπελάσιμος, με το μεγαλύτερο τμήμα του να ανήκει στην αρμοδιότητα του δασαρχείου μας με δάση και δασικές εκτάσεις 399.000 στρεμμάτων, με μεγάλη βιοποικιλότητα σε είδη της άγριας πανίδας και χλωρίδας.

Το υψόμετρο του φθάνει τα (1650μ.) με κυριότερες κορυφές την Γκόλα Τσούκα (1650μ.), το Καντάτσι (1607μ.), τον Πύργο (1490μ.), τα Βερτόπια (1490μ.) και την (Τσούμα 1219μ.). Είναι πολύ πλούσιο σε πηγαία και επιφανειακά νερά και θεωρείται από τους ειδικούς ο υδροβολώνας της Κεντρικής Μακεδονίας, από τον οποίο υδρεύεται μέσω των πηγών Αραβησσού η πόλη της Θεσσαλονίκης, η πόλη των Γιαννιτσών και μέσω των άλλων πηγών του όλες οι κωμοπόλεις και τα χωριά της επαρχίας Παιονίας. Κυριότερα επιφανειακά ρέματα είναι ο Στραβοπόταμος, ο Μαυροπόταμος, το Μακρύ Ποτάμι, το ρέμα Γοργόπης, το Μεγάλο ποτάμι (Γκοτζά Ντερέ), το ρέμα του Σκρά, το Αλτζάκ Ντερέ και όλα αυτά και άλλα μικρότερα συμβάλουν στον ποταμό Αξιό.

Η οικονομία του παραδασόβιου πληθυσμού στηρίζεται στις δασικές και αγροτικές εργασίες και στην νέα τάση της δασοτουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Το δασαρχείο Γουμένισσας γνώστης των αναγκών, γνώστης των ωφελειών από το δάσος και της ανάγκης προστασίας του έχει να επιδείξει σημαντικό έργο που το καθιστά πρωτοπόρο στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.
Βασικός στόχος είναι η προστασία και η ανάπτυξη των πλούσιων δασικών οικοσυστημάτων της περιοχής με μια σειρά έργων και παρεμβάσεων:

➢ Αντιπλημμυρικά έργα: Κατασκευή φραγμάτων, ξυλοφραγμάτων, φυτοκομικά έργα κλπ

➢ Έργα αντιπυρικής προστασίας: Αποκατάσταση καμένων εκτάσεων, Δημιουργία αντιπυρικών ζωνών κατά μήκος των επαρχιακών και δασικών δρόμων, κατασκευή αντιπυρικών δεξαμενών.

➢ Καταπολέμηση ασθενειών του έλκους της καστανιάς και της πιτυοκάμπης στα πευκοδάση.

➢ Έργα δασικής οδοποιίας: Βελτίωση της πρόσβασης του δασικού οδικού δικτύου με κατασκευή οχετών και σκυροστρώσεων (Υπάρχει πλήρες δασικό οδικό δίκτυο που το μήκος φθάνει τα 500 χιλιόμετρα που διασχίζουν όλο το δάσος). Σήμανση δασικού οδικού δικτύου.

➢ Σύνταξη διαχειριστικών μελετών για τα τέσσερα δασικά συμπλέγματα της περιοχής αρμοδιότητας του δασαρχείου Γουμένισσας για την ορθολογική διαχείρισή τους, με γνώμονα την αειφορική εκμετάλλευσή και την δασοπονία των πολλαπλών χρήσεων. Η ετήσια παραγωγή των δασών μας είναι περίπου 40.000 κμ ξυλώδους όγκου οξυάς ,δρυός, καστανιάς, πεύκης κλπ

➢ Έργα βελτίωσης ορεινών βοσκοτόπων: Κατασκευή ποτιστρών, λιπάνσεις, φυτεύσεις κλπ

➢ Έργα ορεινής οικονομίας: Κατασκευή πλατειών σε ορεινούς οικισμούς, τσιμεντοστρώσεις κλπ

➢ Έργα δασικής αναψυχής.
Παράλληλος στόχος η ανάδειξη του ορεινού πλούτου και η ενσωμάτωση του τουρισμού στον τοπικό σχεδιασμό, με ορθολογικές υποδομές και διευκολύνσεις για τους επισκέπτες και προσπάθεια κατανομής του τουριστικού ρεύματος στον χώρο και στον χρόνο. Η πρώτη ύλη για την αναψυχή και τον τουρισμό στον τόπο μας είναι το σχετικά αδιατάρακτο φυσικό περιβάλλον με όλα του τα στοιχεία (φυσικό ανάγλυφο, δάση, λιβάδια, νερά, παραδοσιακές κατασκευές κλπ.).

Η δασική αναψυχή και περιήγηση στα δάση είναι μια σημαντική λειτουργία του δασικού οικοσυστήματος. Εκείνο που κάνει τον αριθμό των επισκεπτών μεγάλο και ακόμα αυξάνει την ικανοποίησή τους είναι η ποιότητα τόπου. Η εκδήλωση επιθυμίας για επίσκεψη ενός συγκεκριμένου δάσους προϋποθέτει την γνώση της ύπαρξης του δάσους, των χαρακτηριστικών του και των δυνατοτήτων του για προσφορά υπηρεσιών αναψυχής.

Ολόκληρο το βουνό Πάικο ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες κατακλύζεται από εκατοντάδες επισκέπτες (κυρίως τα σαββατοκύριακα) από τον νομό Κιλκίς αλλά και από πόλεις γειτονικών νομών όπως Γιαννιτσά, Κουφάλια, Αλεξάνδρεια, Θεσσαλονίκη και ο επισκέπτης των παραπάνω πόλεων, σε μία με μιάμιση ώρα βρίσκεται στην καρδιά του δάσους σε πανέμορφα δασικά οικοσυστήματα που του προσφέρουν ηρεμία, ξεκούραση, περιήγηση, επιστημονική έρευνα κλπ .
Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος είναι οι συχνές αναφορές του τοπικού Τύπου και άλλων μέσων ευρείας επικοινωνίας, περιφερειακής ή πανελλαδικής εμβέλειας.

Το επαρχιακό και δασικό οδικό δίκτυο προσεγγίζει το Πάικο από δύο πλευρές. Από Α- ΒΔ με τον άξονα Αξιούπολης – Φανού –Σκρα –Αρχαγγέλου και Φανού –Πλαγίων –Ειδομένη –Χαμηλού. Από ΝΑ- Δ με τον άξονα Γουμένισσας –Γρίβας –Καστανερής – Μ.Λιβαδίων – Αρχαγγέλου. Οι δευτερεύοντες άξονες που προσεγγίζουν το βουνό είναι της Γουμένισσας –Κάρπης – Λιβαδίων και Γουμένισσας –Πενταλόφου –Ομαλού – Γιαννιτσών. Στο Ανατολικό τμήμα της περιοχής υπάρχει σαν φυσικό όριο ο ποταμός Αξιός με την ιδιαίτερη σημασία που έχει για την ευρύτερη περιοχή. Ακόμα γειτνιάζει με το εθνικό δίκτυο Θεσσαλονίκης –Ευζώνων, οδικό άξονα προς και από Ευρώπη, που επί πλέον αποτελεί και κάθετη πρόσβαση στην Εγνατία οδό.
Το δασαρχείο Γουμένισσας στην περιοχή ευθύνης του έχει εκτελέσει διαχρονικά έργα δασικής αναψυχής (μονοπάτια, πεζοδρόμους, πεζογέφυρες, χώρους υπαιθρίων γευμάτων, παιδικές χαρές, θέσεις θέας, παρατηρητήρια, έργα βελτίωσης του καταφυγίου άγρια ζωής Γρίπας) σε επιλεγμένες δασικές θέσεις, τα οποία σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα στοιχεία της περιοχής (εκκλησίες και μοναστήρια, προϊστορικοί οικισμοί και νεκροταφεία στην Φιλυριά, στην Αξιούπολη, στην Πηγή, στον Εύρωπο, μακεδονικούς τάφους στην Τούμπα, υδρόμυλους στην Γουμένισσα, Μπατάνια Γρίβας και Κούπας, λαογραφικό μουσείο Γουμένισσας, μουσείο φυσικής ιστορίας Αξιούπολης, ιστορικό Μουσείο Σκρά, παραδοσιακούς οικισμούς, καταφύγια άγριας ζωής ) αποτελούν μια ενότητα προσφέροντας ποικιλότητα στις μορφές τουρισμού (εκκλησιαστικός, φυσιολατρικός, αρχαιολογικός, θηραματικός, ιστορικός, επιστημονικός κλπ).
Περιορισμοί για την χρήση του Πάικου ως χώρου δασικής αναψυχής δεν υπάρχουν.

Ο επισκέπτης που κατευθύνεται από Αξιούπολη προς Φανό – Σκρα – Κούπα μπορεί να επισκεφθεί:
-Το αλσύλλιο Αξιούπολης
-Χ.Δ.Α. «Τρία γεφύρια» Κοτζά Ντερέ
-Χ.Δ.Α. Προφήτης Ηλίας Πηγής
-Θέση θέας «Αρκούδα» Κοτζά Ντερέ
-Χ.Δ.Α. Καταρράκτες Κούπας
-Μονοπάτι περιπάτου «Κούπα – Γκιόλμα»
-Θέση θέας ΄΄Βαλιανάπαρτι΄΄ Κούπας
-Μονοπάτι περιπάτου Πηγής, λίμνη Μεταλλείου
Χ.Δ.Α ίμνης Μεταλλείου
Ο επισκέπτης που κατευθύνεται από Φανό προς Πλαγιά – Ειδομένη – Χαμηλό μπορεί να επισκεφθεί:
Χ.Δ.Α. Φανού
Χ.Δ.Α. Πλαγιάς
Χ.Δ.Α. Δογάνη
Χ.Δ.Α. Χαμηλού
Ο επισκέπτης που κατευθύνεται από Γουμένισσα –Γρίβα –Καστανερή – Μ.Λιβάδια μπορεί να επισκεφθεί:
Χ.Δ.Α. Αγ. Αντωνίου Γρίβας
Χ.Δ.Α. «Πορ» Καστανερής
Χ.Δ.Α. Προφήτης Ηλίας Καστανερής
Μονοπάτι περιπάτου Γρίβα – Ντουίκοβο – Γκόλα Τσούκα
Μονοπάτι περιπάτου «Κεραϊτέλι» – Στραβοπόταμος΄΄
-Χ.Δ.Α. «Παλιοχώρι» Καστανερής
-Ξύλινο παρατηρητήριο «Πραματάρι» Καστανερής
-Μονοπάτι περιπάτου «Πραματάρι» – λυόμενο Στραβοποτάμου΄΄
-Μονοπάτι περιπάτου «Σέλμα –Βαλεόροβο»
-Χ.Δ.Α. λυόμενο Στραβοποτάμου
-Χ.Δ.Α Βρύση «Γιούδα»
-Χ.Δ.Α. «Βαλεόροβο»
-Πέτρινο παρατηρητήριο στην δασική θέση «Γκόλινα» Μ.Λιβαδίων
-Πέτρινο παρατηρητήριο στην δασική θέση ΄΄Πύργος΄΄ Μ.Λιβαδίων
-Χ.Δ.Α «Ιρούτσκα» Μ. Λιβαδίων
Ο επισκέπτης που κατευθύνεται από Γουμένισσα προς Κάρπη μπορεί να επισκεφθεί:
-Χ.Δ.Α. «Δύο ποτάμια» Γουμένισσας
-Χ.Δ.Α. «Αλώνια” Κάρπης
-Θέση θέας «Πετρωτό» Κάρπης
-Μονοπάτι περιπάτου Κάρπης, υψώματος 1007
Ο επισκέπτης που κατευθύνεται από Γουμένισσα προς Πεντάλοφο – Ομαλό μπορεί να επισκεφθεί:
-Χ.Δ.Α. «Γιούρβιτσα» Γουμένισσας
-Χ.Δ.Α. «Αλώνια» Πενταλόφου
-Χ.Δ.Α. κατασκήνωση Πενταλόφου
-Χ.Δ.Α Ομαλού

Επίσης υπάρχουν οργανωμένοι χώροι δασικής αναψυχής στις θέσεις Άγιος Παντελεήμων Μεσιάς, Ζωοδόχου Πηγή Ευρωπού, Πλατανόρεμα Πολυπέτρου, Άγιος Κωνσταντίνος Γοργόπης.
Όλες οι επεμβάσεις που πραγματοποιούνται στην περιοχή του Δασαρχείου Γουμένισσας, έχουν ως κυρίαρχο στόχο την αειφορική ανάπτυξη των δασικών οικοσυστημάτων μέσα από την περιβαλλοντική προστασία τους.
Πιστεύουμε ότι με τη βοήθεια όλων των πολιτών, των ενδιαφερομένων φορέων -συλλόγων, και με τη σύμπραξη όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, τα δάση μας θα διατηρηθούν και θα επαυξηθούν, παίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην άνοδο του οικονομικού, πολιτιστικού μα και περιβαλλοντικού επιπέδου του τόπου μας.

* Δασάρχης Γουμένισσας