ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΔΥΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΤΟΥ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΣΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

του Μιχάλη Πυρίντζου*

Σε λίγες ημέρες (26 Οκτωβρίου) η Θεσσαλονίκη ντυμένη στα γαλανόλευκα θα γιορτάσει την 113^η επέτειο της απελευθέρωσής της, από τον οθωμανικό ζυγό, που κράτησε 482 χρόνια (αλώθηκε 29 Μαρτίου 1430).  Είναι γνωστό ότι ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος των συμμάχων (Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου) κατά του Τούρκου δυνάστη, άρχισε στις 5 Οκτωβρίου 1912 όπως είναι γνωστή και η ταχεία νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού.

Πολυσυζητημένο είναι και το τηλεγράφημα του πρωθυπουργού Ε.Βενιζέλου καθώς και του υπουργού εξωτερικών Λάμπρου Κορομηλά, προς τον αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο (διάδοχο του ελληνικού θρόνου), για επίσπευση της πορείας του στρατού προς τη Θεσσαλονίκη (και όχι προς το Μοναστήρι όπως είχε προγραμματιστεί) για να καταληφθεί η Θεσσαλονίκη από τον ελληνικό στρατό, πριν προλάβει να την καταλάβει ο βουλγαρικός. Διευκρινίζουμε ότι η προηγηθείσα ελληνοβουλγαρική συνθήκη που έγινε τον Μάιο του 1912, δεν προέβλεπε διανομή εδαφών μεταξυ των συμμάχων-νικητών.

Για το λόγο αυτό ήταν αυτονόητο ότι θα ίσχυε η αρχή των τετελεσμένων  γεγονότων. Το κάθε σύμμαχο κράτος θα διεκδικούσε για τον εαυτό του τα εδάφη που ο δικός του στρατός θα είχει ελευθερώσει-καταλάβει. Με τις σκέψεις αυτές η κυβέρνηση της Βουλγαρίας κατάρτισε τα σχέδια των στρατιωτικών της επιχειρήσεων που αποσκοπούσε στην απελευθέρωση της Μακεδονιας από τους Τούρκους, με σύγχρονη κατάληψή της από το βουλγαρικό στρατό.

Για καλή τύχη όμως της Ελλάδας δύο Στενημαχίτες  Έλληνες γιατροί που επιστρατεύτηκαν από τη Βουλγαρία, για τις ανάγκες του πολέμου, ως έφεδροι αξιωματικοί-γιατροί, μόλις πληροφορήθηκαν τα σχέδια των Βουλγάρων, για κατάληψη της Θεσσαλονίκης, έσπευσαν να ενημερώσουν σχετικά την ελληνική κυβέρνηση.

Ο ιατρός Φίλιππος Νίκογλου

Οι γιατροί αυτοί ήταν ο Φίλιππος Νίκογλου και ο Απόστολος Δοξιάδης. Στις 18 Οκτωβρίου 1912, ο Νίκογλου συνάντησε σε ξενοδοχείο της Άνω Τζουμαγιάς, τον Έλληνα λοχαγό Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη, που ήταν στρατιωτικός ακόλουθος της ελληνικής πρεσβείας στη Σόφια και σύνδεσμος με την 7^η βουλγαρική μεραρχία. Αυτό συστήθηκε και στη συνέχεια τον ενημέρωσε για τα σχέδια των Βουλγάρων να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, πριν την καταλάβει ο ελληνικός στρατός. Παρότρυνε τον Σουλιώτη να αναχωρήσει αμέσως για τη Σόφια και από εκεί δια της ελληνικής πρεσβείας να ενημερώσει την ελληνική κυβέρνηση για τις προθέσεις και κινήσεις των Βουλγάρων προς κατάληψη της Θεσσαλονίκης.

Για να μην κινήσει υποψίες των Βουλγάρων η ξαφνική αναχώρηση του Σουλιώτη για τη Σόφια, ο Νίκογλου ως γιατρός πιστοποίησε ασθένεια του Έλληνα αξιωματικού και μάλιστα, ότι η περίπτωση χρήζει επείγουσας εισόδου σε νοσοκομείο. Έτσι ο Σουλιώτης αναχώρησε το ίδιο βράδυ για τη Σόφια. Ενημέρωσε τον πρεσβευτή Πανά, για όλες τις πληροφορίες που του έδωσε ο Νίκογλου και για τις διευκολύνσεις που του παρείχε για να φθάσει γρήγορα στη Σόφια. Ο Πανάς ενημέρωσε αμέσως την ελληνική κυβέρνηση με κρυπτογραφικό σήμα, για τους σκοπούς των Βουλγάρων προς κατάληψη της Θεσσαλονίκης και ο ελληνικός στρατός άλλαξε πορεία. Έτσι η Θεσσαλονίκη ελευθερώθηκε και κατελήφθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 26 Οκτωβρίου 1912 λίγες ώρες πριν την καταλάβουν οι Βούλγαροι. Είναι αναμφισβήτητη η σημαντική συμβολή των Στενημαχιτών γιατρών Φίλιππου Νίκογλου και Απόστολου Δοξιάδη, για την ευτυχή, για την Ελλάδα, κατάληξη της Θεσσαλονίκης. Χωρίς τις πληροφορίες των παραπάνω γιατρών, για τους σκοπούς των Βουλγάρων, ίσως η Θεσσαλονίκη να είχε χαθεί για τον ελληνισμό.

Ο Γεώργιος Βεντήρης, φίλος και συνεργάτης του Ε.Βενιζέλου, στο βιβλίο του «Η Ελλάς του 1910-1920» αναφέρει σχετικά: «Η κυβέρνηση είχε αμέσους πληροφορίας, περί της πορείας των Βουλγάρων. Ο Έλλην ιατρός Α.Δοξιάδης, υπηρετών εις το στρατηγείο του Σαβώφ, έμαθε την προέλασιν της μεραρχίας Ρίλου, μετέβη επίτηδες εις Σόφιαν και την εγνωστοποίησε προς τον πρεσβευτή Πανά. Το αυτό έπραξε δια του στρατιωτικού συνδέσμου Σουλιώτη-Νικολαΐδη, ο ιατρός Νίκογλου, υπηρετών εις το χειρουργείον της 7^ης βουλγαρικής μεραρχίας».

Μετά την ήττα των Βουλγάρων στον Β΄Βαλκανικό πόλεμο, ο Νίκογλου αποστρατεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1913 και επανήλθε στη Σόφια, όπου είχε κλινική. Στο μεταξύ άρχισαν νέοι διωγμοί σε βάρος των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας (βόρεια Θράκη). Ο Νίκογλου πληροφορήθηκε από φίλο του Βούλγαρο γιατρό, ότι η εξτρεμιστική οργάνωση «Μακεδονικό Κομιτάτο» αποφάσισε να τον θανατώσει. Ο Φίλιππος Νίκογλου εγκατέλειψε τότε την περιουσία του και διέφυγε στο Μόναχο και από εκεί στο Παρίσι. Το έτος 1914 εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα (Θεσ/νίκη) ασκώντας το λειτούργημα του ιατρού μέχρι τα τελευταία χρόνια τη ζωής του. Πέθανε το 1953. Η πατρίδα τον τίμησε για τη συμβολή του στην απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Το έτος 1950 ο βασιλιάς Παύλος του απένειμε ανώτατο παράσημο. Μετά τον θάνατό του ο δήμος Θεσσαλονίκης έδωσε το όνομά του σε οδό της πόλης, που άπτεται του Λαογραφικού Μουσειου και με μέριμνα του Γ΄Σώματος Στρατού φιλοτεχνήθηκε η προτομή του, στο βάθρο της οποίας αναγράφεται: Εθνικός Ανήρ-Νίκογλου Φίλιππος. Η προτομή βρίσκεται σ΄ένα μικρό πάρκο, πλησίον του Λαογραφικό Μουσείου Θεσσαλονίκης.

Ο ιατρός Απόστολος Δοξιάδης

Ο Φίλιππος Νίκογλου κατέγραψε τις αναμνήσεις του σε βιβλίο που κυκλοφόρησε το έτος 1963 με τίτλο «Το χρονικό της κατάληψης της Θεσσαλονίκης από τον ελληνικό στρατό 26-10-1912». Απέκτησε δύο γιούς. Τον Στέφανο που σπούδασε στη Γαλλία νομικά, οικονομικές και πολιτικές επιστήμες. Διετέλεσε νομάρχης των Σερρών, Καβάλας, Ροδόπης, Ξάνθης και Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος συνέγραψε πολλές μελέτες και συνεργάστηκε με την Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια. Ο δεύτερος γιός του Φίλιππου, που σπούδασε στη Γαλλία γιατρός, χειρουργός-μαιευτήρας-γυναικολόγος, διετέλεσε επιστημονικής διευθυντής του μαιευτηρίου της Έλενας Βενιζέλου «Μαρίκα Ηλιάδου». Ο ανεψιός του Απόστολου Νίκογλου, ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη τη γνωστή ανώνυμη βιομηχανική εταιρία ΖΑΝΑΕ, ζυμών αρτοποιΐας και κονσερβοποιΐας.  Ανεψιός του από την πλευρά της συζύγου του, ήταν ο βιομήχανος της χαρτοποιΐας «SOFTEX» Απόστολος Νικολαΐδης, ο γνωστός «πατριάρχης» του Παναθηναϊκού, το όνομα του οποιου έχει δοθεί στο γήπεδο της ομάδας.

Το έτος 1914, όταν ξανάρχισαν οι διωγμοί των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας, ο γιατρός Απόστολος Δοξιάδης, εγκατέλειψε τη Βουλγαρία και μέσω Σερβίας ήρθε και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Συνεργάστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και διετέλεσε επί σειρά ετών γερουσιαστής και υπουργός. Απέκτησε τέσσερις γυιούς. Τον Θωμά που διετέλεσε διευθυντής του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» και υπήρξε προσωπικός γιατρός του βασιλιά Παύλου. Τον Κύρκο που ήταν καθηγητής μαθηματικών, τον γνωστό παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα πολεοδόμο Κωνσταντίνο και τον γιατρό Σπύρο, που διετέλεσε υπουργός υγείας στις κυβερνήσεις Καραμανλή, μετά την πτώση τη δικτατορίας.

Αναμφισβήτητα οι Στενημαχίτες ιατροί Φίλιππος Νίκογλου και Απόστολος Δοξιάδης ανήκουν στην κατηγορία των αφανών ηρώων, που δεν επιζητούν τιμές και δόξες.

Μοναδική τους ικανοποίηση είναι το γεγονός ότι εκτέλεσαν το καθήκον τους προς την πατρίδα.

Αιωνία η Μνήμη τους

Άξιοι της πατρίδας

*Πρώην πρόεδρος του συλλόγου Στενημαχιτών Κιλκίς

ΠΗΓΕΣ:

Α΄ΒΙΒΛΙΑ:

1. Ο ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΣ – ΚΟΣΜΑ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ

2. ΘΡΑΚΙΚΑ – ΕΤΑΙΡΙΑΣ ΘΡΑΚΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ

3. Η ΕΛΛΑΣ ΤΟΥ 1910-1920 – ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΕΝΤΗΡΗ

4. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ – Κ.ΔΑΦΝΗ

Β΄ΑΡΘΡΑ:

1. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΦΩΤΙΑΔΗ – ΑΝΤ/ΓΟΥ ΕΑ

2. ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΛΑΔΑ – ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ

3. ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΜΑΧΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ