Μύθοι και αλήθειες γύρω απο την αυτοκτονία

Είναι αλήθεια οτι πολύ διαφορετικοί αλλά και εντελώς υποκειμενικοί μπορεί να είναι οι λόγοι για τους οποίους επιλέγει κανείς να θέσει τέρμα στη ζωή του. Κατ’ αρχάς πρέπει να γίνει κατανοητό ότι δεν είναι απαραίτητο να πάσχει κάποιος από κατάθλιψη για να αυτοκτονήσει, αλλά ούτε και είναι απαραίτητο όποιος πάσχει από αποιαδήποτε ψυχική διαταραχή να σκέφτεται οπωσδήποτε να αυτοκτονήσει.

Θα σταθούμε κυρίως σε τρείς λόγους για τους οποίους επιλέγει κάποιος να αυτοκτονήσει, οι οποίοι είναι και οι συνηθέστεροι:

Η βαθύτερη επιθυμία μας να επιβάλλουμε συναισθήματα σε άλλους, να εκδικηθούμε ή να τιμωρήσουμε κάποιον

Η προσπάθεια να απαλλαγούμε από πράξεις, γεγονότα ή καταστάσεις που δεν επιθυμούμε ή δεν αντέχουμε άλλο

Η πίστη στη μετεμψύχωση και σε μια δικαίωση / λύτρωση

Κατά τον Φρώυντ, η αυτοκτονία ή αυτοχειρία όπως αλλιώς λέγεται, είναι φθόνος στραμμένος προς τον ίδιο μας τον εαυτό. Για άλλους πάλι ερευνητές, εξέχουσα σημασία έχει η σχέση του ατόμου με την κοινωνία. Διακρίνουν, μάλιστα, τρία είδη αυτοκτονίας: την εγωιστική, την αλτρουιστική και την ανομική (δηλαδή την αυτοκτονία μετά από μια έντονη αλλαγή στην κοινωνική ζωή του ανθρώπου, π.χ. θάνατος, διαζύγιο, απώλεια εργασίας, οικονομική καταστροφή, στρατιωτική θητεία, αποτυχία στις εξετάσεις κ.α.)

Έρευνες που έχουν διενεργηθεί κυρίως στις δυτικές χώρες αποδεικνύουν οτι οι μισές από τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν θα μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί, καθώς τα συγκεκριμένα άτομα είχαν τουλάχιστον μια απόπειρα αυτοκτονίας στο ιστορικό τους. Επίσης, είναι γεγονός ότι οι άνδρες έχουν περισσότερες επιτυχημένες απόπειρες από ότι οι γυναίκες (3 φορές περισσότερο), ενώ οι γυναίκες έχουν περισσότερες απόπειρες στο σύνολό τους (επιτυχημένες και αποτυχημένες). Μια ερμηνεία αυτού του φαινομένου μπορεί να είναι και το γεγονός ότι οι άντρες χρησιμοποιούν περισσότερο βίαια μέσα όπως μαχαίρια, όπλα, πνιγμό, απαγχονισμό, προκειμένου να δώσουν τέλος στη ζωή τους, ενώ οι γυναίκες από την άλλη φαίνεται να χρησιμοποιούν κυρίως χάπια και άλλες φαρμακευτικές ουσίες.

Η αλήθεια είναι ότι η αυτοκτονία ενός ατόμου προκαλεί στην οικογένεια σοκ και θυματοποιεί τα μέλη της. Πρόκειται για τον μόνο θάνατο, που αφήνει τόσο σοβαρά και μακροχρόνια συναισθήματα και είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό θάνατου στην οικογένεια του αυτόχειρα ανεβαίνει σημαντικά στα επόμενα χρόνια.

Άλλοι αντιμετωπίζουν την αυτοκτονία ως παθολογία, ενώ άλλοι ειδικοί όχι. Αναμφισβητήτως, πάντως, είναι πολύ δύσκολο για έναν κλινικό να προβλέψει ποιός και αν θα αυτοκτονήσει, όσο και αν υπάρχουν ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Ένας σημαντικός παράγοντας, όπως έχουμε ήδη πει, είναι η ύπαρξη ιστορικού προηγούμενων αποπειρών, όπως επίσης και η υπαρξη συγκεκριμένου σχεδίου. Είναι, λοιπόν, διαφορετικό όταν μια έφηβη μας εκμυστηρεύεται οτι μια μέρα θα πάρει το αυτοκίνητο της μητέρας της και θα σκοτωθεί τη στιγμή που δεν ξέρει καν να οδηγεί, και διαφορετικό, ασφαλώς, όταν μια άλλη έφηβη μας εκμυστηρεύεται οτι κάθε μέρα βάζει στο συρτάρι του γραφείου της μια ασπιρίνη με σκοπό να αυτοκτονήσει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Όπως είναι φανερό στη δεύτερη περίπτωση έχουμε μια συγκεκριμένη στρατηγική, ένα σχέδιο που μάλιστα έχει και συγκεκριμένη ημερομηνία εκτέλεσης.

Ένα άλλο σημείο, που χρειάζεται προσοχή, ειναι το επίπεδο ενεργητικότητας του ατόμου. Η κατάθλιψη συνδέεται με χαμηλά επίπεδα ενεργητικότητας. Αν ξαφνικά ο ασθενής αρχίζει να παρουσιάζει σημάδια ζωτικότητας είναι καλό να προβληματιστούμε αν πρόκειται για πραγματική βελτίωση ή αν απλώς το άτομο έχει βρει «λύση» και «διέξοδο» στα προβλήματά του με το να αποφασίσει να αυτοκτονήσει.

Αυτό που σίγουρα πρέπει να γίνει είναι να καταρρίψουμε κάποιους μύθους που επικρατούν γύρω από την αυτοκτονία. Για παράδειγμα, πολλοί είναι αυτοί που υποτιμούν τις απειλές ανθρώπων ότι επιθυμούν να θέσουν τέρμα στη ζωή τους νομίζοντας οτι πρόκειται απλώς για ένα «τέχνασμα» προκειμένου να «τραβήξουν» την προσοχή των άλλων. Ακόμη, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν οτι η βαθειά πίστη στο Θεό αποτελεί εμπόδιο στην απόφαση ενός ανθρώπου να αυτοκτονήσει. Ασφαλώς, οι θρησκευτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου ασκούν επιρροή στις αποφάσεις και στις επιλογές του, ωστόσο δυσάρεστα γεγονότα, οικονομικές δυσχέρειες και ποικίλες ψυχωσικές διαταραχές ενδέχεται να υπερισχύσουν και να οδηγήσουν ακόμα και ένα βαθιά θρησκευόμενο άτομο στην αυτοχειρία.

Η οικογένεια είναι ασφαλώς ο καλύτερος «θεραπευτής», όχι μόνο για αυτόν που αποπειράθηκε να θέσει τέλος στη ζωή του αλλά και για κάθε άτομο που νοσεί ψυχικώς. Η στήριξη και η κατανόηση του ατόμου από την οικογένεια είναι αδιαμφισβήτητα πολύτιμη και πρέπει να προσφέρεται απλόχερα στο μέλος που νιώθουμε ότι την χρειάζεται. Αυτό ωστόσο δε σημαίνει οτι η «θαλπωρή» της οικογένειας αποτελεί πανάκεια σε κάθε πρόβλημα. Η συμβολή του ειδικού είναι σαφώς απαραίτητη προκειμένου να φέρει τον ασθενή αντιμέτωπο με τους λόγους που τον οδήγησαν στην απόπειρα και να τον κάνει να συνειδητοποιήσει πως οι λύσεις στα προβλήματα της ζωής έρχονται μέσα από λιγότερο παθητικές και πεσιμιστικές επιλογές.