Η Μεσοπεντηκοστή σε Κιλκίς και Στενήμαχο
Του Μιχάλη Πυρίντζου
Η γιορτή αυτή δεν είναι αφιερωμένη στην μνήμη κάποιου Αγίου. Γιορτάζεται επειδή βρίσκεται στο μέσον δύο μεγάλων δεσποτικών εορτών τις οποίες και συνδέει: Της Αναστάσεως του Κυρίου και την 25η ημέρα πριν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος στους Αποστόλους.
Στα βυζαντινά χρόνια η Μεσοπεντηκοστή γιορταζόταν με μεγαλοπρέπεια. Συμμετείχαν ο Πατριάχης, ο Αυτοκράτορας και χιλιάδες πιστών. Μετά την λειτουργία ο αυτοκράτορας παρέθετε πρόγευμα.
Τα αμπέλια, κατά το μήνα Μάιο απειλούνταν από τον περονόσπορο που είναι μια βλαβερή αρρώστια. Επειδή ο εορτασμός της Μεσοπεντηκοστής συμπίπτει πάντοτε με τον μήνα Μάιο οι αμπελουργοί της Στενημάχου στην γιορτή αυτή ανέπεμπον δεήσεις γιά την προστασία των αμπελιών από τον περονόσπορο, το χαλάζι και την ξηρασία.
Το έθιμο των δεήσεων και της λιτάνευσης της εικόνας της Παναγίας κατά την εορτή της Μεσοπεντηκοστής το μετέφεραν στο Κιλκίς οι πρόσφυγες από την Στενήμαχο Ανατολικής Ρωμυλίας που είχαν ως κύριο επάγγελμα την αμπελουργία.
Σύμφωνα με το έθιμο μετά την θεία λειτουργια της Μεσοπεντηκοστής στον ναό του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται στον συνοικισμό των Στενημαχιτών ο εφημέριος του ναού ακολουθούμενος εν πομπή από πιστούς μετέφερε την εικόνα της Παναγίας στην τοποθεσία «Δασάκι του Τσούντα» (Βρυσούλα) που βρισκεται περίπου τρία χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης, αριστερά του δρομου προς Ευκαρπία. Εκεί ανέπεμπον παρακλήσεις γιά την προστασία και καρποφορία των αμπελιών, και στην συνέχεια ράντιζαν τα αμπέλια τους με Αγιασμό.
Παρακλήσεις ανέπεμπον σε όλη την διαδρομή κάνοντας ενδιαμέσως στάσεις. Στην παραπάνω γραφική τοποθεσία παρέμεναν όλη την ημέρα τρώγοντας και διασκεδάζοντας σαν να γιόρταζαν γιά δεύτερη φορά την Πρωτομαγιά. Οταν με το πέρασμα των χρόνων τα αμπέλια εξέλιπαν το έθιμο αυτό «ξεχάσθηκε» στα «χρονοντούλαμπο της Ιστορίας».
Πριν όμως από λίγα χρόνια ο νέος εφημέριος της ενορίας του Αγίου Δημητρίου αρχιμανδριτης π.Επιφάνιος, το επανέφερε. Μετά την θεία λειτουργία στον ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου ο εφημέριος του ναού ακολουθούμενος από πιστούς εν πομπή με την εικόνα της Παναγίας της Ελεούσης πηγαίνουν στον ιερό ναό του Αγίου Θεράποντος όπου τελείτο η προβλεπόμενη κοινή λιτανεία και κατόπιν αγιασμός από τους δύο εφημέριους. Η εικόνα της Παναγίας στην συνέχεια επιστρέφει εν πομπή στον Αγιο Δημήτριο. Το έθιμο τηρήθηκε και φέτος με εξαιρετική επιτυχία.
Η Μεσοπεντηκοστή στην Στενήμαχο
Η Μεσοπεντηκοστή ανήκει στις κινητές γιορτές και πανηγυρίζεται από την Εκκλησία την 25η ημέρα μετά το Πάσχα, ακριβώς στη μέση της περιόδου από το Πάσχα μέχρι την Κυριακή της Πεντηκοστής. Έτσι, πάντα πέφτει την Τετάρτη, αν και κάθε χρόνο έχει διαφορετική ημερομηνία.
Γιά Για τους περισσότερους Βούλγαρους είναι μια άγνωστη γιορτή. Δεν είναι έτσι, όμως, για τους κατοίκους της πόλης Ασένοφγκραντ της Στενημάχου και του χωριού Μπάτσκοβο στην Κεντρική Ροδόπη. Γι’ αυτούς είναι μια σημαντική και πολύ αναμενόμενη μέρα στο τοπικό εορτολόγιο. Τότε, σύμφωνα με την παράδοση, μια εικόνα από την Στενήμαχο πηγαίνει “επίσκεψη” στο μοναστήρι της Υπεραγίας Θεοτόκου στο Μπάτσκοβο. Γίνεται λόγος για την εικόνα της Παναγιάς, στο βωμό του ναού της Υπεραγίας Θεοτικού, που πιστεύεται ότι είναι θαυματουργή. Η ίδια η εκκλησία χτίστηκε το 1830 στη θέση παλαιοτέρου παρεκκλησίου, ιδιοκτησία της μονής του Μπάτσκοβο, η οποία αργότερα δωρίζει την θαυματουργή εικόνα στο ναό. Η εκκλησία γίνεται γνωστή ως της Ψαρικής, σύμφωνα με μερικούς, λόγω της διακόσμησης του τρούλου, που μοιάζει με λέπια ψαριού, ενώ σύμφωνα με άλλους λόγω ύπαρξης ψαριών στο αγίασμα του παρεκκλησίου στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου. Οι προσκυνητές ακόμη και έως σήμερα πιστεύουν ότι, εάν δουν τα ψάρια στο αγίασμα, οι ευχές τους θα γίνουν πραγματικότητα και ρίχνουν νομίσματα κάνοντας μια ευχή.
Την ημέρα της Μεσοπεντηκοστής, η θαυματουργή εικόνα της Στενημάχου μεταφέρεται στο μοναστήρι του Μπάτσκοβο. Η τελετουργία ξεκινά την παραμονή της γιορτής, όταν από κοντινά και απομακρυσμένα μέρη έρχονται προσκυνητές, περνούν την νύχτα στην εκκλησία, κάνοντας προσευχές για υγεία.
Το πρωί, η εικόνα τοποθετείται πάνω σε ειδικό φορείο στολισμένο με λουλούδια. Με τον ήχο των καμπάνων η πομπή περνάει από την πόλη, με τους ιερείς μπροστά συνοδευμένους από πολλούς πιστούς. Οι κάτοικοι της πόλης καλωσορίζουν την εικόνα στους δρόμους. Όλοι προσπαθούν να την αγγίξουν, έστω και για λίγο, πιστεύοντας ότι αυτό φέρνει υγεία και τύχη. Τα να περάσει κανείς κάτω από το φορείο καθαρίζει τις αμαρτίες και θεραπεύει. Τα λουλούδια μπροστά στη εικόνα θεωρούνται θαυματουργά. Επίσης, και μετά την ολοκλήρωση της γιορτής οι γυναίκες παίρνουν από ένα για να το μεταφέρουν στο σπίτι.
Στο παρελθόν, η πομπή έφτανε μέχρι το μοναστήρι, αλλά σήμερα χρησιμοποιούνται αυτοκίνητα και τα λεωφορεία. Στην αυλή της μονής γίνεται τελετή και ιερή εικόνα τοποθετείται στη εκκλησιά για προσκύνημα. Στο γυρισμό οι κάτοικοι της Στενημάχου (Ασένοφγκραντ) με τον ίδιο τρόπο καλωσορίζουν την εικόνα. Η προφορική παράδοση εξηγεί την γιορτή με ένα εξαιρετικό γεγονός γνωστό ως “αγγελική” ή “ουράνια” λειτουργία.
