H ημερίδα για την χορευτική παράδοση και ενδυμασία του Πόντου

Ημερίδα, με θέμα , διοργανώνει η ένωση Ποντίων νομού Κιλκίς «Οι Αργοναύτες».
Οι εργασίες της θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 13.6.14 στο συνεδριακό κέντρο Κιλκίς με ώρα έναρξης 7 το βράδυ και εντάσσεται στο πλαίσιο των θεσμικών εκδηλώσεων «Ελευθέρια» εις ανάμνησιν της επικής Μάχης και απελευθέρωσης του Κιλκίς.
Το πρόγραμμα της αποψινής ημερίδας γιά τους παραδοσιακούς χορούς και φορεσιές του Πόντου, έχει ως εξής:
19.00: Εναρξη, παρουσίασης εκδήλωσης
19.15: «Η ενδυμασία μέσα από τα παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια». Εισηγητής Κ.Αλεξανδρίδης
19.35: «Η ποντιακή ταυτότητα σε Ελλάδα και Τουρκία μετά την συνθήκη της Λωζάννης». Εισήγηση Μ.Ευσταθιάδου
19.55: «Ωσμώσεις και επιδράσεις». Εισηγητής Ν.Ζουρνατζίδης
20.15: Διάλειμμα
20.25: «Κατηγοριοποίηση ποντιακών χορών-μιμητικός χορός». Εισηγητής Γ.Κασαμπαλίδης
20.45: «Οι χοροί του Καρς». Εισηγητής Κ.Μωυσίδης
Σε ενημερωτικό δελτίο γιά το περιεχόμενο της ημερίδας και τους εισηγητές των επί μέρους θεμάτων αναφέρονται τα εξής:
“Η ποντιακή ταυτότητα σε Ελλάδα και Τουρκία μετά τη συνθήκη της Λωζάννης”
Μυροφόρα Ε. Ευσταθιάδου
Οι μυστικοί κώδικες συμβίωσης χριστιανών και μουσουλμάνων χάνονται και η κοινή ποντιακή ταυτότητα των κατοίκων του Πόντου διασπάται σε δύο μέρη, με τη συνθήκη της Λωζάννης. Οι Έλληνες του Πόντου, ερχόμενοι στην Ελλάδα, φέρνουν τη δική τους πολιτισμική παραλλαγή. Βρίσκονται, όμως, αντιμέτωποι με το αντιπροσφυγικό κλίμα και ανατρέχουν στην πολιτισμική τους κληρονομιά, ως μέσου αυτοάμυνας, αλλά και ως βάλσαμο στη νοσταλγία της ιστορικής πατρίδας. Η συλλογική μνήμη του τόπου καταγωγής, συμβολοποιείται και μέσα από τους συλλόγους, από τις εκδόσεις βιβλίων, από τις ανιστορήσεις μοναστηριών. Από την άλλη πλευρά, οι μουσουλμάνοι ποντιόφωνοι που παρέμειναν εκεί, αντιμετωπίζονται ως κομμάτι της ευρύτερης τουρκικής πολιτισμικής κληρονομιάς. Πολλοί αξιόλογοι μουσικοί, όμως, διατηρούν την ποντιακή παράδοση και πολλές εστίες ποντιόφωνων πληθυσμών αντιστέκονται. Τα ταξίδια στο σημερινό Πόντο, αλλά και το διαδίκτυο ενώνουν τα δύο κομμάτια του πολιτισμού αυτού, κι ας έχουν περάσει εννέα περίπου δεκαετίες από τη διάσπασή του.
Μυροφόρα E. Ευσταθιάδου
Είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.).
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη κι από μικρή μυήθηκε στον ποντιακό πολιτισμό δίπλα στον πατέρα της, Στάθη Ευσταθιάδη, ακολουθώντας τον σε δεκάδες καταγραφές, κυρίως στον ιστορικό Πόντο. Είναι απόφοιτη του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών (Α.Π.Θ.), του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας (Δ.Π.Θ.), με κατεύθυνση “Εθνολογία” και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Λαογραφίας (Τομέας Ανθρωπιστικών Σπουδών της κατεύθυνσης : «Ιστορία και Διδακτική Ιστορίας, Λαογραφία και Πολιτισμός» του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών) με βαθμό «Άριστα». Επιμελείται εκδόσεις ποντιακών βιβλίων και cd. Επισκέπτεται κάθε χρόνο τον Πόντο, πραγματοποιώντας καταγραφές και ξεναγήσεις. Είναι Πρόεδρος του Φάρου Ποντίων Θεσσαλονίκης.

“Η Ενδυμασία μέσα από τα παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια”
Κώστας Αλεξανδρίδης
Μια πόλη σαν την Τραπεζούντα, που υπήρξε πρωτεύουσα ελληνικής Αυτοκρατορίας και καθόταν κυριολεκτικά «σαν βασίλισσα» πάνω στο «δρόμο του μεταξιού», δεν ήταν δυνατόν να μην κρατούσε για τον εαυτό της ό,τι καλύτερο υπήρχε σ΄όλη την οικουμένη. Ότι έφευγε από την Κίνα, την Ινδία και την Περσία προς τη Δύση, περνούσε από την Τραπεζούντα και το αντίστροφο. Ο Πόντιος λαϊκός ποιητής, μέσα από τα τραγούδια του, υμνεί τόσο τη γυναικεία, όσο και την αντρική παραδοσιακή ενδυμασία. Τον εμπνέουν οι πρώτες ύλες (υφάσματα), τα διάφορα εξαρτήματα της ενδυμασίας, αλλά και τα προτερήματα των γυναικών (ομορφιά, σεμνότητα, κάλος) και ανδρών (λεβεντιά, ανδρεία, γενναιότητα) που περιγράφει.

Κουτνίν σπαρέλ΄που θα φορεί θέλ΄και κιαζίν ζουπούναν
ζώσκετ΄απάν και το λαχόρ΄ ΄ίνεται άμον χατούνα.

΄Κρέμασα κάμαν και μαχαίρ΄ και εσιλαχλανεύτα
και με τ΄εσέν την έμορφον πώς εσεβνταλανεύτα.

Κώστας Αλεξανδρίδης
Είναι απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Υπήρξε δάσκαλος στο Σωματείο «Ελληνικοί χοροί Δόρα Στράτου», σε δεκάδες άλλα πολιτιστικά σωματεία, Δήμους και στο εξωτερικό. Είναι ιδρυτής και Πρόεδρος του Ελληνικού Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς «Οι Μωμόγεροι». Τιμήθηκε με το παράσημο του διακεκριμένου λαϊκού καλλιτέχνη στην πρώην Σοβιετική Ένωση το 1988, από την Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων Αμερικής και Καναδά το 1994, από τον Πρόεδρο της Ουκρανίας το 1996 και από το Υπουργείο Πολιτισμού της Κύπρου το 2004. Επιμελήθηκε τις τελετές παράδοσης Ολυμπιακής Φλόγας στο Παναθηναϊκό Στάδιο (1988, 1992), στο ΟΑΚΑ (1986,1991), στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας (1985,1986,1993,1996). Διαθέτει ένα πλούσιο βεστιάριο με 2.500 περίπου αυθεντικές παραδοσιακές ενδυμασίες. Σκηνοθέτησε εκατοντάδες παραστάσεις ποντιακού θεάτρου και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μελέτη του δρωμένου των “Μωμό΄ερων”, διοργανώνοντας και την αναβίωσή του στη Λιβερά Τραπεζούντας (2009,2010,2011). Είναι μέλος του Δ.Σ. της Π.Ο.Ε. και συντονιστής της Επιτροπής Εθίμων & Θεάτρου.
“Οι χοροί του Καρς”
Κυριάκος Μωυσίδης
Το Καρς είναι η πρωτεύουσα μιας περιοχής που βρίσκεται στα σύνορα της Τουρκίας με την Αρμενία στους πρόποδες του Καυκάσου. Συνολικά υπήρχαν 80 χωριά και οικισμοί με Ελληνικό πληθυσμό που στην πλειοψηφία του αναπτύχθηκε στην περιοχή κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα μετά το κλείσιμο των μεταλλείων της Αργυρούπολης. Η συνεύρεση πολλών αποίκων από διάφορες περιοχές του Πόντου με τις παραδόσεις των υπολοίπων (πολλών και διαφορετικών) κατοίκων της περιοχής διαμόρφωσε μια πολύ πλούσια παράδοση σε χορούς και μελωδίες. Η εργασία του Κυριάκου Μωυσίδη εστιάζει στην καταγραφή αυτών των χορών, την κατηγοριοποίησή τους με βάση διαφορετικές παραμέτρους που επιτρέπουν και τη συγκριτική τους μελέτη.

Κυριάκος Μωυσίδης
Είναι απόφοιτος της σχολής «Οργάνωσης και Διοίκησης των Επιχειρήσεων» του Πανεπιστημίου Μακεδονία της Θεσσαλονίκης και του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (Τ.Ε.Φ.Α.Α.) του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με ειδικότητα στους παραδοσιακούς χορούς και βαθμό σε αυτήν, 10. Η διατριβή του στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Τ.Ε.Φ.Α.Α. όπου συμμετείχε, είχε ως θέμα τους χορούς του Ακ Νταγ Ματέν του Πόντου. Υπήρξε δάσκαλος σε πολλές χορευτικές ομάδες τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού και συγχρόνως εισηγητής σε δεκάδες σεμινάρια σε πολυάριθμες χώρες καθώς και σε πόλεις της Ελλάδας. Διετέλεσε μέλος της διοίκησης του Συλλόγου Ποντίων Φοιτητών και ήταν ένας από τους ιδρυτές του «Κέντρου Μελέτης Παραδοσιακών Χορών: Κύκλος». Είναι διδάσκων του μαθήματος «Ορχηστρική (Παραδοσιακοί χοροί και Πυρρίχη)» στο Τμήμα Μουσικής και Τεχνών του Πανεπιστημίου Μακεδονία. Από το 1997 ασχολείται αδιάλειπτα με την έρευνα στο πεδίο του παραδοσιακού χορού, έχει κάνει δεκάδες καταγραφές πάνω στην παράδοση του Πόντου, της Καππαδοκίας, της Μακεδονίας, της Θράκης, των παραλίων της Μικρασίας και κατέχει ένα σημαντικό αρχείο από μουσικές, βίντεο και βιβλία που σχετίζονται με τον παραδοσιακό χορό.

“Ωσμώσεις και επιδράσεις”
Νίκος Ζουρνατζίδης
Οι χοροί που έφερε από τον Πόντο η πρώτη γενιά είναι όλοι ποντιακοί, άσχετα σε ποιους ανήκει η αρχική τους δημιουργία, γιατί προσαρμόστηκαν στα χορευτικά δεδομένα των Ποντίων. Ο τρόπος με τον οποίον χορεύονται σήμερα είναι καθαρόαιμος ποντιακός.
Όταν ένας λαός αγαπάει κάτι και εκφράζεται μέσα από αυτό, τότε είναι και δικό του, ασχέτως ποιος είναι ο δημιουργός του.
Όπως για όλους τους Έλληνες λοιπόν, έτσι και για τους Έλληνες του Πόντου ο χορός είναι μια ζωοποιός διαδικασία που συνοδεύει όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού τους βίου. Το συγκινησιακό φορτίο του ποντιακού χορευτικού κώδικα είναι μάλιστα τόσο ισχυρό, που ακόμα και σήμερα, οι Πόντιοι 4ης γενιάς, οι οποίοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν μακριά από τα χώματα των προγόνων τους, αισθάνονται το ιερό χρέος να μυηθούν ευλαβικά στα παραδεδομένα χορευτικά πρότυπα και να τα μεταφέρουν αναλλοίωτα στο μέλλον. Απόδειξη αποτελεί το γεγονός πως ενώ πολλοί νέοι δεν γνωρίζουν την ποντιακή διάλεκτο γνωρίζουν οπωσδήποτε να χορεύουν τους χορούς.

Νίκος Ζουρνατζίδης
Είναι χοροδιδάσκαλος-ερευνητής. Υπήρξε χορευτής στο Σύλλογο Ποντίων «Αργοναύται- Κομνηνοί». Ως χορευτή και χοροδιδάσκαλο τον συναντάμε και στον «Καλλιτεχνικό Οργανισμό Ποντίων Αθηνών». Ήταν χορευτής και υπεύθυνος του ποντιακού τμήματος του χορευτικού συγκροτήματος του θεάτρου «Δόρα Στράτου», ενώ για τέσσερα χρόνια υπεύθυνος όλου του χορευτικού. Από το 1973 άρχισε έρευνα για τη συλλογή και καταγραφή όλων των ποντιακών χορών γιατί διαπίστωσε σοβαρά κενά στις μέχρι τότε προσπάθειες. Η έρευνα αυτή έχει εκδοθεί με τον τίτλο: «Συμβολή στην έρευνα του ποντιακού χορού» σε τέσσερα cds: «Τραγούδια και σκοποί του Πόντου και τέσσερα dvds: «Χοροί του Πόντου», με τους χορούς όπως χορεύονταν από την πρώτη και δεύτερη γενιά και σε επανάληψη από το Χορευτικό Όμιλο Ποντίων Σέρρα. Δίδαξε και εξακολουθεί να διδάσκει κατά καιρούς σε ποντιακούς και μη συλλόγους, στο Λύκειο Ελληνίδων και στην Ακαδημία Σωματικής Αγωγής στην ειδικότητα χορού. Έχει χορέψει ή διδάξει επανειλημμένα σε διάφορα μέρη του κόσμου και στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, σε αναρίθμητες πόλεις.Κάθε χρόνο κάνει 4-7 σεμινάρια στο εξωτερικό, ενώ πολύ περισσότερα κάνει στην Ελλάδα.Το 1993 μαζί με παλιούς χορευτές δημιούργησε το Χορευτικό Όμιλο Ποντίων Αργώ, που μετονομάστηκε σε «Σέρρα». Είναι το πρώτο χορευτικό που μετά την έρευνά του, χρησιμοποίησε πιστά αντίγραφα των ποντιακών ενδυμασιών, με όλα τους τα κοσμήματα, τα εξαρτήματα, με παραδοσιακά γυναικεία χτενίσματα, ενώ χρησιμοποιεί στις παραστάσεις του όλα τα μουσικά ποντιακά όργανα, και πάντα συνοδεύεται από τραγουδιστές. Έχει γράψει ένα βιβλίο με τίτλο: «Χορευτικές Διαδικασίες και Χοροί του Πόντου» στο οποίο περιγράφονται: οι χοροί, τα μουσικά όργανα, οι ενδυμασίες και λίγα ιστορικά στοιχεία. Επίσης έχει δημοσιεύσει κατά καιρούς άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά.

“Κατηγοριοποίηση Ποντιακών χορών-μιμητικός χορός”
Γιώργος Κασαμπαλίδης

Είναι δημοσιογράφος, ερευνητής και χοροδιδάσκαλος. Διετέλεσε πρόεδρος ποντιακής νεολαίας, μέλος του δ.σ. και πρόεδρος της Ευξείνου Λέσχης Σκύδρας. Για χρόνια υπήρξε μέλος της Επιτροπής χορού της Π.Ο.Ε. (Παμποντιακή Ομοσπονδία Ελλάδος) και υπεύθυνος χοροδιδάσκαλος του ΣΠΟΣ Κεντρικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας στα Φεστιβάλ Παραδοσιακών χορών. Έχει διατελέσει επίσης χοροδιδάσκαλος σε αρκετά σωματεία. Στην ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία, ασχολήθηκε εκτενέστερα και σχεδόν αποκλειστικά με την λαϊκή μας παράδοση με πολλά άρθρα του. Έχει κάνει χορευτικές και όχι μόνο καταγραφές από ανθρώπους πρώτης και δεύτερης γενιάς προσφύγων ενώ έχει στην κατοχή του ένα αξιόλογο μουσικό αρχείο αλλά και αρχείο με καταγραφές χορών. Έχει κάνει πολλά ταξίδια στον Εύξεινο Πόντο και στην Κωνσταντινούπολη ερευνώντας τους Ποντιόφωνους της περιοχής. Έκανε πολλά σεμινάρια ποντιακών χορών στην Ελλάδα και το εξωτερικό καθώς και εισηγήσεις σε πανεπιστήμια για την ποντιακή παράδοση και τους χορούς.