Η ΤΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΩΝ ΤΟΥ ΗΡΩΟΥ ΚΙΛΚΙΣ ΣΤΙΣ 23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1928

Γράφει ο Θανάσης Βαφειάδης

Στις 23 Ιουλίου 1928 το Κιλκίς «βούλιαξε» από τον κόσμο που συγκεντρώθηκε αρχικά στο κέντρο της πόλης και συνέχεια κατευθύνθηκε προς το λόφο των η Ηρώων για να παρακολουθήσει την τελετή των αποκαλυπτηρίων του ηρώου της μεγάλης μάχης του 1913, παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. «Ποτέ το Κιλκίς», έγραψε ο Κώστας Γαβριηλίδης, «δεν είχε γνωρίσει τέτοια κοσμοσυρροή. Κι από τα πιο απομακρυσμένα χωριά του Κιλκίς κατέβηκε κόσμος άλλοι με τα ζώα τους και άλλοι πεζοί και είχαν περικλείσει τον γύρω χώρο του λόφου για να δουν από κοντά να χαιρετήσουν και να ζητωκραυγάσουν τον «πατέρα» της φυλής και «σωτήρα» του Έθνους».

Φορτωμένη με Θεσσαλονικείς ήταν η πρώτη αμαξοστοιχία που έφθασε στο σταθμό της Κρηστώνης. Ανάμεσα τους και οι επίσημοι που ήρθαν για να τιμήσουν την τελετή: οι αντιπρόσωποι της Σερβικής Κυβερνήσεως, οι πρόξενοι της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Αλβανίας, ο διευθυντής του γερμανικού προξενείου, ο αντιπρόσωπος του Άγγλου προξένου, βουλευτές, ο δήμαρχος και μέλη του δημοτικού συμβουλίου Θεσσαλονίκης, οι νομάρχες Δράμας, Καβάλας, Χαλκιδικής, ο Γενικός Διοικητής Θράκης, καθηγητές Πανεπιστημίου, ο διευθυντής Εποικισμού Μακεδονίας και πλήθος ανωτέρων υπαλλήλων, δημοσιογράφοι και ξένοι ανταποκριτές και φυσικά όλοι οι ανώτεροι αξιωματικοί του Γ’ Σώματος Στρατού.
Οι επίσημοι και ο κόσμος, από νωρίς, ξεκίνησαν για την κορυφή του λόφου περνώντας από μια αψίδα που είχε στηθεί στις παρυφές του. Αριστερά και δεξιά του δρόμου που οδηγούσε στο ηρώο είχαν παραταχθεί εύζωνοι και στρατιώτες και πίσω τους ουρές κόσμου που αδιαφορούσαν για τον καύσωνα και την ορθοστασία.

Οι μαρμάρινοι στρατιώτες του ηρώου, έργο του γλύπτη Γεωργίου Δημητριάδη, σκεπασμένοι με μια τεράστια ελληνική σημαία, ορθώνονταν πάνω σε μια πολυγωνική βάση στις εννιά κορυφές της οποίας υπήρχαν σιδερένιες σφαίρες με το όνομα των μεραρχιών που πολέμησαν στη μάχη του Κιλκίς. Τα ονόματα αυτά ήταν γραμμένα με λατινικούς χαρακτήρες: Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV, V, VI, VII, IX και ΧΙΙΙ. Στο περιτείχισμα του μνημείου αναμνηστικές πλάκες απαθανάτιζαν τα ονόματα των πεσόντων αξιωματικών ενώ στη βάση του μνημείου υπήρχε η επιγραφή: «Εις μνήμην του Αγνώστου Στρατιώτου».

Γύρω από το μνημείο αγέρωχοι και ασάλευτοι αξιωματικοί κρατούσαν τις σημαίες των συνταγμάτων που πήραν μέρος στη μάχη. Διακρίνονταν οι σημαίες του 6ου συντάγματος Κορίνθου, του 10ου συντάγματος Κερκύρας, του 40ου, του 11ου, του 22ου Αρχιπελάγους, του 16ου Βεροίας, του 2ου ευζώνων Λαμίας, του 39ου ευζώνων Μεσολογγίου, του 4ου Λαρίσης, του 5ου Τρικάλων, του 9ου Καλαμών, του 8ου πεζικού, του 22ου Σιδηροκάστρου, του 1ου της ΙΙ Μεραρχίας και του 2ου συντάγματος Χαλκιδικής. Τιμητική θέση κατείχε η σημαία του 9ου συντάγματος Καλαμών γιατί ήταν η σημαία εκείνη που πρώτη κυμάτισε ύστερα από την άγρια μάχη του Κιλκίς επάνω σε αυτό το λόφο. Στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένα λείψανο σημαίας με τρυπημένο το πανί της από τις σφαίρες και σπασμένο το κοντάρι της, με δυο σφαίρες να παραμένουν σφηνωμένες σε αυτό.

Στις 10.00 έφθασε και η δεύτερη αμαξοστοιχία που μετέφερε τον πρόεδρο της κυβέρνησης, τους υπουργούς και την πολυπληθή συνοδεία του. Η πομπή κατευθύνθηκε στο Κιλκίς με τους άνδρες του ιππικού να καλπάζουν κρατώντας γυμνά τα σπαθιά. Ακολουθούσαν τρία αυτοκίνητα της ασφάλειας, το πρωθυπουργικό αυτοκίνητο και η πομπή έκλεινε πάλι με αυτοκίνητα ασφαλείας και ιππικό.

Η άφιξη του Βενιζέλου προκάλεσε κύμα ενθουσιασμού. Ο κόσμος χειροκροτούσε, ζητωκραύγαζε, ζητούσε να του φιλήσει το χέρι, να τον σηκώσει ψηλά. Μόλις εισήλθε στο χώρο του μνημείου κατευθύνθηκε στην εξέδρα ακολουθούμενος από το γιο του Σοφοκλή, τους υπουργούς Γεωργίας, Πρόνοιας και Ανταλλαγής, τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας, τους στρατηγούς Μαζαράκη, Καμμένο, Μανέττα, Τσιρογιάννη και τους Σέρβους αντιπροσώπους.

Μόλις ο Βενιζέλος πήρε θέση στην εξέδρα των επισήμων ο θόρυβος καταλάγιασε και άρχισε η τελετή, γλαφυρή περιγραφή της οποίας παρέθεσε στις στήλες της η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ:
«Οι στρατιώται παρουσιάζουν όπλα. Οι αξιωματικοί χαιρετούν. Ο κόσμος είναι καρφωμένος βουβά, προς το τελούμενον μυστήριον. Ο Βενιζέλος δακρύζει.

Κατόπιν ακούεται βροντώδης φωνή του επί κεφαλής ανωτέρου αξιωματικού:
-Αι λόγχαι εις την θήκην! Τα όπλα υπό μάλης! Ο Άγιος Πολυανής, μεταφέρει συνοδεία όλου του κλήρου εν μέσω γενικής σιγής και συγκινήσεως την λάρνακα των οστών του Αγνώστου Στρατιώτου, την οποίαν καθαγιασμένην εναποθέτει εντός του μνημείου.

Ακολουθεί σιγή ενός λεπτού. Κατόπιν ο κ. Βενιζέλος σύρει από της εξέδρας το σχοινί και αποκαλύπτεται το Ηρώον. Η σημαία που το σκέπαζε ανυψώνεται εις τον κοντόν και κυματίζει τώρα. Και η εορτή λαμβάνει άλλην μορφήν. Ο στρατός παρουσιάζει όπλα. Η μουσική ανακρούει τον Εθνικόν ύμνον. Τα αεροπλάνα πετούν χαμηλά, χαιρετίζοντα την εορτήν. Οι φωτογραφικοί φακοί των δημοσιογράφων ευρίσκονται εις διαρκήν κίνησιν».

Από τις κορυφαίες στιγμές της τελετής ήταν η απαγγελία του ύμνου που έγραψε γι’ αυτήν την περίσταση ο εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς που παραβρέθηκε στην τελετή εκπροσωπώντας το σπουδαιότερο πνευματικό ίδρυμα της χώρας, την Ακαδημία Αθηνών. Μετά την κατάθεση στεφάνου απεύθυνε σύντομο χαιρετισμό και στη συνέχεια απήγγειλε το ποίημά του «Η πατρίδα στους νεκρούς της -΄Ύμνος των Ελλήνων».

Η λήξη της εορτής δημιούργησε κλίμα ευφορίας με αλαλαγμούς του πλήθους που είχε διασπάσει την προστατευτική ζώνη και επιχειρούσε να προσεγγίσει τους επισήμους. Ο συνωστισμός προκάλεσε κομφούζιο καθώς πεζοί και αυτοκίνητα άρχισαν ταυτόχρονα να κατέρχονται με αταξία από το λόφο.

Ενώ οι πεζοπόροι αγκομαχούσαν για να επιστρέψουν στο Κιλκίς το προεδρικό αυτοκίνητο και τα αυτοκίνητα των λοιπών επισήμων, έστω και με βραδυπορία, έφθασαν στο Δημοτικό Κήπο όπου θα δινόταν η δεξίωση. Στην πρόποση του ο Βενιζέλος απευθυνόμενος προς το διοικητή του Γ’ Σώματος Στρατού αναφέρθηκε στην επιτακτική ανάγκη εθνικής ενότητας λέγοντας: «Σας ευχαριστώ διότι μου εδώσατε την ευκαιρίαν να παραστώ εις την ωραίαν τελετήν των αποκαλυπτηρίων του Ηρώου των ενδόξων νεκρών της μάχης του Κιλκίς. Ευτυχώς η αναμνηστική αύτη τελετή μας επαναφέρει εις μίαν εποχήν κατά την οποίαν δεν είχε ακόμη επέλθη ο χωρισμός και ο σπαραγμός ο εσωτερικός, κατά την οποίαν η Ελλάς ηνωμένη όλη εβάδιζεν εις την πραγματοποίησιν των εθνικών της ιδανικών».

*Τοπογράφος – συγγραφέας

Περισσότερα άρθρα και φωτογραφίες στην ιστοσελίδα και στο facebook του τεχνικού γραφείου K4station