Είμαστε ελεύθεροι, επειδή πρόγονοί μας ήταν οι αθάνατοι μαχητές του Κιλκίς

Γράφει ο Γιώργος Βαρδάκας

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης στις 26 Οκτωβρίου 1912 ο Ελληνικός Στρατός στράφηκε προς δυσμάς καθ’ όσον βορείως και ανατολικώς είχαν φθάσει οι Βούλγαροι, καταλαμβάνοντας Κιλκίς, Σέρρες, Δράμα, Καβάλα, Ξάνθη και Κομοτηνή.

Ο Ελληνικός Στρατός, στρεφόμενος δυτικά, καταλαμβάνει την Φλώρινα, τα Γρεβενά και την Καστοριά, χωρίς να προλάβει να απελευθερώσει το Μοναστήρι, το οποίο είχαν ήδη καταλάβει οι Σέρβοι.

Συνεχίζοντας, απελευθερώνει την Κορυτσά, Αργυρόκαστρο, Χειμάρρα, Τεπελένι, Πρεμετή, Κλεισούρα και Αγίους Σαράντα, αναγκάζοντας τους Τούρκους να οπισθοχωρήσουν στην περιοχή των Ιωαννίνων, την οποία ο στρατός μας απελευθερώνει στις 21 Φεβρουαρίου 1913.

Με την Συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαϊου 1913) επικυρώθηκε η νέα κατάσταση στα Βαλκάνια εις βάρος της Τουρκίας, αλλά δεν όριζε σαφώς τα σύνορα των συμμάχων κρατών νικητών, διότι οι Μεγάλες Δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία, Αυστρουγγαρία, Ιταλία και Ρωσία είχαν διαφορετικά συμφέροντα η καθεμία από αυτές στην Χερσόνησο του Αίμου.

Η Βουλγαρία, έχοντας ως σκοπό την δημιουργία της «Μεγάλης Βουλγαρίας» της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου του 1878, που είχε ήδη ακυρωθεί, και έχοντας μεγάλη εμπιστοσύνη στον στρατό της λόγω της αριθμητικής υπεροχής και μαχητικής ικανότητάς του, άρχισε να προβάλλει αστήρικτες και υπερβολικές απαιτήσεις γιά προσάρτηση εδαφών σε αυτήν, που είχαν εν τω μεταξύ απελευθερωθεί από Σέρβους και Έλληνες. Βλέποντας συνάμα και την μετριοπάθεια που έδειχναν Σέρβοι και Έλληνες, οι οποίοι δεν ήθελαν έναν νέο πόλεμο μεταξύ των συμμάχων κρατών, άρχισαν να δημιουργούν μεθοριακά επεισόδια εις βάρος και των δύο κρατών.

Εις βάρος της Ελλάδος είναι γνωστά τα επεισόδια που δημιούργησαν στο 14ο χιλιόμετρο της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης- Αλεξανδρούπολης στις 20/21 Νοε. 1912, τα γεγονότα στην Αριδαία (χωριό Λουτράκι) στις 8 Φεβ. 1913 οι συμπλοκές στην Νιγρίτα -Νέα Κερδύλλια στις 16 και 20 Φεβ. 1913 αντιστοίχως και στον ποταμό Αγγίτη στις 4-5 Μαϊου 1913.

Μετά τα γεγονότα αυτά συμφωνήθηκε μεταξύ Βουλγάρων και Ελλήνων μία γραμμή διαχωρίσεως τμημάτων, που υπέγραψαν ο Βούλγαρος στρατηγός Ιβάνωφ και ο συνταγματάρχης Δούσμανης, επιτελάρχης του Ελληνικού Γενικού Στρατηγείου.

Η γραμμή άρχισε από την λίμνη Δοϊράνη (μισή- μισή)- χωριό Ακρίτας (ναι στην Ελλάδα) – λίμνες Αρτζάν και Αματόβου -χωριά Πικρολίμνη- Νικόπολη -χωριό Κυδωνιές (ναι στην Βουλγαρία )-χχωριό Δημητρίτσι (ναι στην Ελλάδα) -λίμνη Αχινού -κορυφογραμμή Παγγαίου όρους και κατέληγε στην θάλασσα βορείως του λιμανιού των Ελευθερών Καβάλας.

Παρά την συμφωνία, οι Βούλγαροι άρχισαν και πάλι να δημιουργούν μεθοριακά επεισόδια (Νιγρίτα- Δημητρίτσι- Παγγαίο) με την Ελλάδα και ανάλογα με τους Σέρβους.

Με την Συμφωνία του Λονδίνου οι Μεγάλες Δυνάμεις θα καθόριζαν τα σύνορα της νεοσυγκροτουμένης (κατ’ απαίτησιν της Ιταλίας) Αλβανίας καθώς και των Νήσων του Αιγαίου και της Κρήτης. Η Βουλγαρία ζητούσε, όμως, από την Σερβία αναθεώρηση της Συνθήκης,που καθόριζε τα σύνορά τους.

Σερβία και Ελλάδα έρχονται σε συνεννόηση και στις 19 Μαϊου1913 υπογράφουν στην Θεσσαλονίκη οριστική συνθήκη συμμαχίας δεκαετούς διάρκειας. Με την συμφωνία καθορίζονταν κοινή συνοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδος – Σερβίας καθώς και τα σερβουλγαρικά και ελληνοβουλγαρικά σύνορα, τα οποία θα πρότειναν στις Μεγάλες Δυνάμεις. Σε περίπτωση αρνήσεως της Βουλγαρίας θα κατέφευγαν σε διαιτησία, αν όμως η Βουλγαρία κατέφευγε στα όπλα, τότε τα δύο κράτη θα ενεργούσαν εναντίον της μαζί.

Επί πλέον η Συνθήκη προέβλεπε ελληνικό στρατό 90.000 ανδρών μεταξύ Γουμένισσας- Θεσσαλονίκης- Παγγαίου όρους και τον στόλο και οι Σέρβοι 150.000 στρατό στην περιοχή Γευγελής- Βελεσσών –Κουμανόβου.

Με τις θετικές πληροφορίες, που υπήρχαν για επικείμενη βουλγαρική αιφνιδιαστική επίθεση κατά της Θεσσαλονίκης, το Ελληνικό Γενικό Στρατηγείο αποφάσισε την στρατηγική συγκέντρωση του Ελληνικού Στρατού στην γραμμή Πολύκαστρο- Υψώματα βορείως της Θεσσαλονίκης – λίμνες Βόλβη και Λαγκαδά- κόλπος Ορφανού (Κερδύλλια) της οποίας το δεξιό μέρος θα υποστήριζε ο στόλος.

Στις 15 Ιουνίου 1913 η ανώτατη στρατιωτική διοίκηση της Βουλγαρίας διατάσσει την 2α και 4η στρατιές της να επιτεθούν αντιστοίχως κατά Ελλήνων και Σέρβων, χωρίς επίσημη κήρυξη πολέμου, με σκοπό την όσο ταχύτερη κατάληψη εδαφών, πριν προλάβουν οι Μεγάλες Δυνάμεις να επέμβουν και να παρεμποδίσουν τις παραπέρα πολεμικές ενέργειες. Την 16 Ιουνίου και ώρα 18.50 οι δύο βουλγαρικές στρατιές επιτίθενται εναντίον των Ελλήνων, η 2η στην περιοχή του Παγγαίου και η 4η εναντίον των Σέρβων.

Στις 17 Ιουνίου ο Βούλγαρος στρατηγός Χεζαψίεφ αναχωρεί από την Θεσσαλονίκη για Κιλκίς ενώ τα δύο βουλγαρικά τάγματα, που στρατοπέδευαν στην Θεσσαλονίκη, διετάχθησαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους και να αναχωρήσουν με ειδικό συρμό. Αρνήθηκαν. Διεξήχθη μάχη και τμηματική παράδοση των Βουλγάρων.

Στις 18 Ιουνίου φθάνει στην Θεσσαλονίκη ο Αρχιστράτηγος Βασιλεύς (από 13 Μαϊου. 1913) Κωνσταντίνοςνος, ενημερώνεται και εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων:

Η VII (7η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει από το χ. Νέα Κερδύλια προς Νιγρίτα και κατόπιν προς χ. Στρυμωνικό με σκοπό να καταλάβει τις γέφυρες του Στρυμώνα ποταμού και να αποκόψει τους Βουλγάρους της περιοχής Λαχανά.
Η Ι (1η)Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω των χωρι,ων Όσσας και Νικόπολης προς την περιοχή Λαχανά και να επιτεθεί.
Η VI (6η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χωριού Ασσήρου προς το ύψωμα Γερμανικό (βορείως του χωριού Στεφάνια) και να επιτεθεί στην τοποθεσία Λαχανά.
Η ΙΙ (2α) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω των χωριών Πετρωτού και Μονολόφου προς το χωριό Ποταμιά και εν συνεχεία προς Κιλκίς.
Η IV(4η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χωριού Γαλλικού και να καταλάβει τα υψώματα τω χωριών Κρηστώνης και Ποταμιάς.
Η V (5η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χωριού Ξυλοκερατιάς και συνατώντας τον εχθρό να επιτεθεί προς Κιλκίς.
Η ΙΙΙ (3η) Μεραρχία Πεζικού να προελάσει μέσω του χωριού Ν. Γυναικοκάστρου και να επιτεθεί στο Κιλκίς.
Η Χ (10η) Μεραρχία Πεζικού να επιτεθεί από περιοχή Πολυκάστρου προς χωριό Σουλταγιαναίικα και στη συνέχεια να στραφεί προς το Κιλκίς.

Η Ταξιαρχία Ιππικού να προελάσει προς τα χωριά Κάτω Απόστολοι και Βαπτιστής και να συνδέσει τις Χ και ΙΙΙ Μεραρχίες Πεζικού.
Οι βουλγαρικές δυνάμεις αμύνονταν στην τοποθεσία Κιλκίς -Λαχανά με μία ταξιαρχία στο Πολύκαστρο (βορειοανατολικώς )μια ταξιαρχία στο Κιλκίς, ένα σύνταγμα πεζικού και ένα σύνταγμα ιππικού στην περιοχή Ξυλόπολη- Λαχανά, μία ταξιαρχία στο χωριό Στρυμωνικό, ενώ κατά την διάρκεια της μάχης μεταφέρθηκε και μία ακόμη ταξιαρχία από την περιοχή του Παγγαίου.

Η άριστη οργάνωση της περιοχής από τους Βουλγάρους έφερε μεγάλες δυσκολίες στην κίνηση των Ελλήνων. Παρά ταύτα ο Ελληνικός Στρατός με ορμή, παρά τις μεγάλες απώλειες που είχε, κατόρθωσε την 20η Ιουνίου να αποκτήσει επαφή με την κυρία αμυντική γραμμή των Βουλγάρων στο Κιλκίς και την 03.30 ώρα της 21ης Ιουνίου με νυκτερινή αιφνιδιαστική επίθεση να απωθήσει τους Βουλγάρους και την 09.30 ώρα της 21ης Ιουνίου 1913 η Ι Ι Μεραρχία Πεζικού να απελευθερώσει το Κιλκίς, καταδιώκοντας τους Βουλγάρους προς την περιοχή του όρους Δυσώρου και την Καλίνδρια.

Οι μεραρχίες που δρούσαν στην περιοχή Λαχανά, μαθαίνοντας την πτώση του Κιλκίς, ορμούν και με μάχη σώμα προς σώμα καταλαβάνουν τον Λαχανά, αναγκάζοντας τους Βουλγάρους σε άτακτη φυγή προς Σέρρες και Σιδηρόκαστρο.

Μετά την μάχη Κιλκίς –Λαχανά, η οποία δικαίως ονομάσθηκε «η Μάχη των Μαχών», ανοίγει πλέον ο δρόμος προς Βορράν, και με τις νίκες στην μάχη της Δοϊράνης (23 Ιουνίου), του Κωστουρίνου (25 Ιουνίου) και του Σιδηροκάστρου (28 Ιουνίου) ο στρατός μας εισέρχεται στην κοιλάδα του ποταμού Στρούμιτσα (Στρυμόνα), απειλώντας τα νώτα της 4ης βουλγαρικής στρατιάς που ενεργούσε εναντίον των Σέρβων. Οι Βούλγαροι απωθούνται πλέον προς τα στενά της Κρέσνας, τα οποία τα διανοίγει ο στρατός μας και προελαύνει προς Τζουμαγιά.

Η VΙΙΙ (8η) Μεραρχία Πεζικού αποβιβάζεται προερχόμενη από τα Ιωάννινα στην Καβάλα και απελευθερώνει διαδοχικά Ξάνθη, Κομοτηνή και Σουφλί.

Στις 28 Ιουλίου /10 Αυγούστου 1913 υπογράφεται η Συνθήκη του Βουκουρεστίου και λήγει ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος. «Βαρύς», όμως, υπήρξε ο φόρος αίματος αυτής της επικής μάχης του Κιλκίς και Λαχανά 164 νεκροί αξιωματικοί και 7918 νεκροί και τραυματίες οπλίτες. Μεταξύ των αξιωματικών, νεκροί οι παρακάτω διοικητές συνταγμάτων και ταγμάτων (σ.σ.: οι Βούλγαροι με ελεύθερους σκοπευτές σκόπευαν και κτυπούσαν τους ηγήτορες, που πήγαιναν μπροστά, γιά να δώσουν το παράδειγμα και να παροτρύνουν τα τμήματα που εφορμούσαν)::

α) Σχης Παπακυριαζής Ιωαν. Δκτής του 4 ΣΠ. , β) Σχης Καμπάνης Αν. Δκτής του 8 ΣΠ, γ) Ανχης Καραγιαννόπουλος Κ. Δκτης του 7 ΣΠ., δ) Ανχης Καμάρας Αν. Δκτής του 16 ΣΠ, ε) Τχης Διαλέττης Φωκ. Δκτής του 1 ΣΠ, στ) Τχης Κουτήφαρης Αντ. Δκτής του ΙΙ Ταγ. του 9 ΣΠ, ζ) Τχης Κατσιμήδης Ανασ. Δικτής του Ι Ταγ. Του 5 ΣΠ, η) Τχης Σταματόπουλος Ιωαν. Δκτής του ΙΙ Ταγ. Του 5 ΣΠ, θ) Τχης Ιατρίδης Γεωρ. Δκτής του 8 ΣΠ, ι) Τχης Μακρυκώστας Χαρ. Δκτής του ΙΙ Ταγ. 8 ΣΠ, κ) Τχης Χατζόπουλος Ιωαν. Δκτής του ΙΙ Ταγ. Του 4 ΣΠ,και ακόμα 7 λοχαγοί,12 υπολοχαγοί, 22 ανθυπολοχαγοί,και έξι ανθυπασπιστές. Τραυματίας ο Σχης Τερτίτης του 19 ΣΠ.

Αξίζει κάθε Τιμή και Δόξα σε όλους αυτούς τους επώνυμους και ανώνυμους ήρωες, που έδωσαν την ζωή τους γιά να ζούμε εμείς σήμερα ελεύθεροι.

*Αποστράτου αξιωματικού του Στρατού Ξηράς