Ο ΤΡΙΗΜΕΡΟΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ (15η-17η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ) ΣΤΗΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ ΚΑΙ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ

Η εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου – Γενικά

Γράφει ο Γεώργιος Χ. Τοσιλιάνης*

Στις 15 Αυγούστου η Ορθόδοξη Εκκλησία μας τιμά και εορτάζει την Κοίμηση της Παναγίας – Θεοτόκου, μητέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και Λόγου του Θεού.

Ο Δεκαπενταύγουστος θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανικής Εκκλησίας αλλά και η σπουδαιότερη και μεγαλύτερη Θεομητορική γιορτή του ορθόδοξου εορτολογίου, γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως «Πάσχα του καλοκαιριού».

Εξαιτίας της σπουδαίας αυτής Θεομητορικής γιορτής, όλος ο Αύγουστος θεωρείται μήνας της Παναγίας και προς τιμήν της τηρείται αυστηρή νηστεία η οποία διαρκεί από 1 μέχρι 14 Αυγούστου.

Κατά την νηστεία αυτή οι πιστοί νηστεύουν και από το λάδι, επίσης στο διάστημα αυτό δεν πραγματοποιούνται γάμοι.

H Κοίμηση της Θεοτόκου

Για το γεγονός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες στην Καινή Διαθήκη. Πληροφορίες αντλούμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας.

Σύμφωνα με την εκκλησιαστική μας παράδοση, όταν η Θεοτόκος – Μητέρα του Ιησού Χριστού πληροφορήθηκε από Άγγελο απεσταλμένο του Θεού, για τον επικείμενο, μετά τριημέρου, θάνατό της, άρχισε να προετοιμάζεται. Ανέβηκε στο όρος των Ελαιών για να προσευχηθεί και μοίρασε τα υπάρχοντά της σε δύο χήρες γειτόνισσές της. Επίσης, ειδοποίησε τους Αποστόλους για το γεγονός.

Όμως, επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησής Της δεν μπόρεσαν να είναι όλοι οι Απόστολοι παρόντες στα Ιεροσόλυμα, μία νεφέλη τους άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ήταν ο απόστολος Θωμάς.

Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, όπου διέμενε μετά την Σταύρωση του Κυρίου, όπου «με δόξα θεϊκή κι ουράνια παρέθεσε μες στου Θεού τα χέρια την άγια της ψυχή με τρόπον άρρητο». (Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Η Θεοτόκος, Έκδοση Αποστολικής Διακονίας, β΄ Έκδοση 1990). Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν.

Κατά την μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, όμως λέγεται ότι μια αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια, για να του επικολληθούν στην συνέχεια, αφού μετάνιωσε για την πράξη του.

Όταν μετά από τρεις ημέρες έφτασε στα Ιεροσόλυμα αργοπορημένος και ο απόστολος Θωμάς, ζήτησε από τους άλλους Αποστόλους να τον οδηγήσουν στον τάφο Της να προσκυνήσει το σκήνωμά Της. Όμως, ανοίγοντας το φέρετρο, βρήκαν να κείτονται μέσα μόνο τα εντάφια υφάσματα – σάβανα, τα οποία εξέχεαν ανείπωτη ευωδία, καθώς το σώμα της Θεοτόκου είχε μεταστεί στους Ουρανούς, εις Κύριον. (Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Η Θεοτόκος, Έκδοση Αποστολικής Διακονίας, β΄ Έκδοση 1990).

Αργότερα, πάνω στον τάφο της Παναγίας χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, ο οποίος αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με την δεύτερη σύζυγό του την Πουλχερία, έχτισαν νέο ναό, ο οποίος υπάρχει μέχρι σήμερα.

Η Δογματική Διαφορά μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας

Μεταξύ της Ορθόδοξης και της Καθολικής Εκκλησίας υπάρχει δογματική διαφορά, σχετικά με το γεγονός της Κοίμησης της Θεοτόκου. Η Καθολική Εκκλησία πιστεύει στο δόγμα της ενσώματης Ανάληψης της Θεοτόκου, αντίθετα, η Ορθόδοξη Εκκλησία κάνει λόγο πρώτα για Κοίμηση της Θεοτόκου, δηλαδή πραγματικό θάνατο (χωρισμό ψυχής και σώματος), και στην συνέχεια για μετάσταση της Θεοτόκου, δηλαδή Ανάσταση (ένωση ψυχής και σώματος) και Ανάληψή της κοντά στον Υιό Της.

Η καθιέρωση της εορτής

Οι πρώτες μαρτυρίες για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου εμφανίζονται τον πέμπτο αιώνα μΧ, την εποχή της σύγκλησης της Γ’ Οικουμενικής Συνόδου στην Έφεσο (451), στην οποία καθορίστηκε το θεομητορικό δόγμα και έγινε αιτία να αναπτυχθεί η τιμή προς το πρόσωπο της Θεοτόκου.

Αρχικά ο εορτασμός ξεκίνησε από τα Ιεροσόλυμα, γινόταν στις 13 Αυγούστου. Λίγο αργότερα μετατέθηκε στις 15 του ίδιου μήνα, ονομάζονταν «ημέρα της Θεοτόκου Μαρίας» και είχε γενικότερο θεομητορικό χαρακτήρα, χωρίς ειδική αναφορά στο γεγονός της Κοιμήσεως. Ως επίκεντρο του εορτασμού αναφέρεται αρχικά ένα «Κάθισμα» (ναός), το οποίο βρίσκονταν έξω από τα Ιεροσόλυμα, στον δρόμο προς την Βηθλεέμ.

Η συσχέτιση και σύνδεση της εορτής αυτής με το γεγονός της Κοίμησης της Θεοτόκου έγινε αργότερα, στον ναό της Παναγίας, στον κήπο της Γεθσημανή, στο «ευκτήριο του Μαυρικίου», όπου υπήρχε και ο τάφος της.

Η νηστεία από την 1^η έως την 14^η Αυγούστου

Καθώς η εορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, το «Πάσχα του καλοκαιριού», είναι η κορυφαία Θεομητορική γιορτή και ο Αύγουστος θεωρείται μήνας αφιερωμένος στην Παναγία, ήδη από τον 7^ο αιώνα, καθιερώθηκε προς τιμήν Της αυστηρή νηστεία, από την 1η έως την 14η Αυγούστου.

Η νηστεία αυτή ήταν αρχικά χωρισμένη σε δύο περιόδους: α)πριν από την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος και β)πριν από την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Τον 10ο αιώνα, συνενώθηκαν σε μία νηστεία, η οποία περιλαμβάνει 14 ημέρες και αρχίζει την 1η Αυγούστου.

Κατά την διάρκεια της συγκεκριμένης νηστείας, οι πιστοί νηστεύουν και από το λάδι, εκτός Σαββάτου και Κυριακής, ενώ κατά την γιορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος. Επίσης, κατά το διάστημα αυτό δεν τελούνται γάμοι.

Ανήμερα της γιορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου καταλύονται τα πάντα, εκτός και αν η γιορτή συμπέσει Τετάρτη ή Παρασκευή, οπότε καταλύεται ψάρι και όχι κρέας.

Τις ημέρες της νηστείας του Δεκαπενταύγουστου, κατά τις απογευματινές ώρες, πριν τον Εσπερινό, ψάλλονται στις εκκλησίες (εκτός της Κυριακής), εναλλάξ, ο «Μικρός και ο Μέγας Παρακλητικός Κανών εις την Υπεραγίαν Θεοτόκον», οι λεγόμενες «Παρακλήσεις». Επίσης τελείται αρτοκλασία.

Η θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας της Γουμένισσας «Εφέστιος Εικόνα» του τόπου μας.

Κορυφαίο σέβασμα και «Εφέστιος εικόνα» του τόπου μας είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γουμένισσας, η οποία επί επτά περίπου αιώνες είναι ενθρονισμένη στον ναό της, στην Γουμένισσα.

Σύμφωνα με την τοπική μας παράδοση που μεταδίδεται προφορικά από γενιά σε γενιά, τα παλιά τα χρόνια, επτά αιώνες ίσως πριν, στα ύστερα – τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ο ευρύτερος χώρος στον οποίο σήμερα απλώνεται η Γουμένισσα, ήταν δασώδης έκταση.

Στους γύρω λόφους που περιβάλουν τον τόπο μας, υπήρχαν τέσσερις μικροί γεωργοκτηνοτροφικοί οικισμοί, καθώς οι κάτοικοι της περιοχής είχαν επιλέξει να εγκατασταθούν στα υψώματα, για περισσότερη ασφάλεια, τις ταραγμένες εκείνες εποχές. Δεν αποκλείεται να υπήρχε και κάποιος μικρός οικιστικός πυρήνας στον χώρο της σημερινής Κωμόπολης λόγω του μικρού ποταμού που ρέει δίπλα.

Ο χώρος στον οποίο βρίσκεται σήμερα ο Ναός της Παναγίας ήταν αγρός ακαλλιέργητος, βοσκότοπος, με χόρτα και βάτα, στον οποίο έβοσκαν τα ζώα τους οι κάτοικοι των γύρω οικισμών.

Κάποια μέρα και ενώ στον χώρο εκείνο έβοσκε η αγέλη βοοειδών ενός από τους γύρω οικισμούς, το βοσκόπουλο που έβοσκε την αγέλη παρατήρησε μία λάμψη μέσα στα βάτα. Πλησίασε περίεργος να δει από πού προέρχεται η λάμψη.

Κατ΄ άλλους, παρατήρησε μια αγελάδα να στέκεται ακίνητη μπροστά σε μια πυκνή βατομουριά και πλησίασε περίεργος να δει τί έβλεπε το ζώο και στεκόταν ακίνητο.

Παραμερίζοντας τα βάτα, αντίκρυσε έκπληκτος να του χαμογελά το γλυκό πρόσωπο της Παναγίας, ζωγραφισμένο σε εικόνα. Σαστισμένος από το αναπάντεχο θέαμα, σταυροκοπήθηκε και φώναξε όσους βρίσκονταν εκεί γύρω, να δουν το θαυμαστό γεγονός.

Οι άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν, αντίκρυσαν και αυτοί έκπληκτοι την εικόνα, και μετά από συζητήσεις συμφώνησαν ότι επρόκειτο για την εικόνα της Παναγίας, η οποία βρισκόταν την εποχή εκείνη στον Ναό, ή κατ’ άλλους στο εγκαταλελειμμένο Μοναστήρι, ή Σκήτη, της Αγίας Παρασκευής έξω από τον Πεντάλοφο, έξι χιλιόμετρα περίπου νοτιοδυτικά από την Γουμένισσα.

Μην μπορώντας να εξηγήσουν το πώς βρέθηκε η εικόνα εκεί, την μετέφεραν με ευλάβεια στην αρχική της θέση, στον Πεντάλοφο.

Σύντομα όμως η εικόνα επανεμφανίστηκε και πάλι στον ίδιο τόπο. Οι κάτοικοι την μετέφεραν και πάλι με ευλάβεια, δεύτερη φορά, στην αρχική της θέση.

Σύντομα επανεμφανίστηκε και πάλι η Εικόνα στον ίδιο τόπο. Βλέποντάς την Εικόνα να εμφανίζεται για τρίτη φορά στον τόπο αυτό, όλοι θεώρησαν ότι είναι θέλημα της Παναγίας να μείνει η Εικόνα Της εδώ, στον τόπο αυτόν, και αποφάσισαν να κτίσουν Ναό προς τιμήν της, τον οποίο αφιέρωσαν στην Κοίμησή Της.

Έτσι κτίστηκε ο αρχικός Ναός προς τιμήν της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Γουμένισσα, στον οποίο ενθρονίστηκε η Θαυματουργή Εικόνα της Παναγίας. Ο αρχικός Ναός με διάφορες επεκτάσεις, ίσως και εκ βάθρων ανακατασκευές και ανακαινίσεις ανά τους αιώνες, με κυριότερη εκείνη του 1802, απέκτησε την σημερινή του μορφή και ήταν επί αιώνες ο μοναδικός ενοριακός Ναός της Γουμένισσας, έως την ανέγερση του Αγίου Γεωργίου το 1864.

Με την Χάρη της Παναγίας, κοντά και δίπλα στον αρχικό Ναό Της άρχισαν σιγά σιγά να έρχονται, να κτίζουν σπίτια και να κατοικούν κάτοικοι των γύρω μικρών οικισμών, ο αρχικός οικισμός σταδιακά όλο και μεγάλωνε και επεκτεινόταν και τελικά με την συγκέντρωση και την συνένωση όλων των κατοίκων των γύρω μικρών οικισμών στον τόπο αυτόν, για περισσότερη ασφάλεια, δημιουργήθηκε η Γουμένισσα με την σημερινή της μορφή.

Την δε ονομασία της «Γκουμέντζια > Γουμέντζια > Γουμένιτσα» δηλαδή «τόπος του Ηγουμένου» επί τουρκοκρατίας, και από το 1926 «Γουμένισσα», την απέκτησε λίγα χρόνια αργότερα, την ταραγμένη εκείνη εποχή, μετά τον απαγχονισμό κάποιου Ηγούμενου από κακοποιούς – ληστές, στον τόπο αυτόν.

Ο τριήμερος θρησκευτικός εορτασμός της Κοιμήσεως – Μετάστασης της Θεοτόκου στην Γουμένισσα.

Από τα πρώτα χρόνια, αμέσως μετά την θαυματουργή παρουσία και ενθρόνιση της Εικόνας της Παναγίας στον τόπο μας και το κτίσιμο του αρχικού Ναού Της, η Παναγία θεωρήθηκε πολιούχος και προστάτης του τόπου μας και η Εικόνα Της «Εφέστιος εικόνα» της Γουμένισσας.

Καθώς ο Ναός αφιερώθηκε στην Κοίμησή Της, η 15^η Αυγούστου, ανέκαθεν εορταζόταν με ιδιαίτερη θρησκευτική ευλάβεια. Με το πέρασμα των χρόνων και των αιώνων, ο εορτασμός εμπλουτίστηκε σε λαμπρότητα, μεγαλοπρέπεια και διάρκεια και οι θρησκευτικές τελετές προς τιμήν Της, από αιώνων, διαρκούν ένα ολόκληρο τριήμερο. Αρχίζουν από τον Εσπερινό της Παραμονής της 15^ης Αυγούστου και διαρκούν έως και την 17^η Αυγούστου.

Άλλωστε, ο τριήμερος εορτασμός των κορυφαίων Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών είναι παράδοση στην Γουμένισσα. Ο λαός μας εκφράζει την ευλάβειά του, εορτάζοντας με διάρκεια, επί τριημέρου, τις κορυφαίες Δεσποτικές εορτές, (Χριστούγεννα, Πάσχα), και βέβαια και την κορυφαία Θεομητορική εορτή, την Κοίμηση – Μετάσταση της Θεοτόκου με καθημερινή, επί τριημέρου, Θεία Λειτουργία και Λιτανεία της εικόνας της Παναγίας την τρίτη ημέρα του Πάσχα και την τρίτη ημέρα του Δεκαπενταύγουστου.

Και βέβαια, ο μοναδικός στον Ελληνικό χώρο τριήμερος εορτασμός της Κοίμησης – Μετάστασης της Θεοτόκου που τελείται στην Γουμένισσα, συσχετίζεται και με την διήγηση του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, σύμφωνα με την οποία: Τρεις ημέρες μετά την Κοίμηση της Θεοτόκου, έφτασε στα Ιεροσόλυμα αργοπορημένος ο απόστολος Θωμάς, ζήτησε από τους άλλους Αποστόλους να τον οδηγήσουν στον τάφο της να προσκυνήσει το σκήνωμά της. Όμως, ανοίγοντας το φέρετρο, βρήκαν να κείτονται μέσα μόνο τα εντάφια υφάσματα – σάβανα, τα οποία εξέχεαν άρρητη ευωδία, καθώς το σώμα της Θεοτόκου είχε μεταστεί στους Ουρανούς, εις Κύριον. (Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Η Θεοτόκος, Έκδοση Αποστολικής Διακονίας, β΄ Έκδοση 1990).

Παράλληλα με τις τριήμερες θρησκευτικές τελετές, τις ημέρες αυτές διεξάγεται από αιώνες και το φημισμένο, και πέρα από τα σύνορά μας, τοπικό πανηγύρι της Γουμένισσας, πλαισιωμένο με διάφορες πολιτιστικές, αθλητικές, κ.λ.π. δραστηριότητες και εκδηλώσεις

Προετοιμασίες για την γιορτή του Δεκαπενταύγουστου στην Γουμένισσα

Όπως προαναφέραμε, κατά το τριήμερο, από τον Εσπερινό της Παραμονής της 15^ης Αυγούστου (Εορτή Κοίμησης – Μετάστασης της Θεοτόκου) έως και την 17^η Αυγούστου, εορτάζει η προστάτης και πολιούχος του τόπου μας η Παναγία, αλλά και όλη η Γουμένισσα.

Παράλληλα με τις τριήμερες θρησκευτικές τελετές, διεξάγεται από αιώνων και το κορυφαίο τοπικό Πανηγύρι της Γουμένισσας και της ευρύτερης περιοχής.

Έτσι, ημέρες πριν τον Δεκαπενταύγουστο, οι κάτοικοι, αλλά και οι σχετικοί θεσμικοί φορείς (Κοινότητα, Εκκλησία) κάνουν τις ανάλογες προετοιμασίες.

Προσέλευση ξενιτεμένων

Όλοι σχεδόν οι Γουμενισσιώτες, είτε είναι ξενιτεμένοι στο εξωτερικό, είτε κατοικούν σε άλλα μέρη της πατρίδας μας, θεωρούν χρέος τους και φροντίζουν τις άγιες ημέρες του Δεκαπενταύγουστου, τις ημέρες που γιορτάζει η Παναγία και ο τόπος μας, να βρεθούν στην γενέτειρά τους, στον τόπο καταγωγής τους.

Φροντίζουν να επιστρέψουν τις ημέρες αυτές στα πατρογονικά τους σπίτια, κοντά στους ανθρώπους τους, να ανάψουν το κερί τους και να προσευχηθούν μπροστά στην Εικόνα της Παναγίας, να επισκεφτούν και να ανάψουν ένα κερί στους τάφους των κεκοιμημένων τους, και βέβαια να συναντήσουν συγγενείς και φίλους, ανανεώνοντας τους συγγενικούς και φιλικούς τους δεσμούς.

Είναι οι ημέρες κατά τις οποίες η Γουμένισσα κυριολεκτικά βουλιάζει από κόσμο, όπως και το Πάσχα. Άλλωστε ο Δεκαπενταύγουστος χαρακτηρίζεται από τον λαό μας και «Πάσχα του καλοκαιριού».

Καθαρισμός – Ευπρεπισμός σπιτιών, δημόσιων χώρων.

Παράλληλα με την δεκαπενθήμερη νηστεία, ώστε με καθαρή και εξαγνισμένη ψυχή να υποδεχτούμε την γιορτή της Παναγίας, οι νοικοκύρηδες και οι νοικοκυρές στην Γουμένισσα φροντίζουν να προετοιμάσουν και τα σπίτια τους.

Έτσι, αρκετές ημέρες πριν τον Δεκαπενταύγουστο, καθαρίζουν και ευπρεπίζουν τα σπίτια τους, τις αυλές τους και τους βοηθητικούς χώρους του σπιτιού, για να είναι και αυτά καθαρά, για να υποδεχτούν την γιορτή της Παναγίας σε καθαρό και ευπρεπές περιβάλλον.

Καθώς το τριήμερο του Δεκαπενταύγουστου θα υποδεχτούν στα σπίτια τους και πολλούς επισκέπτες, συγγενείς που κατάγονται από την Γουμένισσα, αλλά και φίλους από άλλα μέρη που θα προσέλθουν ως προσκυνητές, αυτά θα πρέπει να είναι καθαρά και περιποιημένα.

Επίσης και η τοπική Κοινότητα φροντίζει για την καθαριότητα και την ευπρέπεια των Δημόσιων χώρων.

Ευπρεπισμός μνημάτων

Παράλληλα με τα σπίτια, φροντίζουν να καθαρίσουν και να ευπρεπίσουν και τα μνήματα, τους τάφους των οικείων τους.

Καθώς από την Παραμονή και κατά την διάρκεια όλου του τριήμερου της Παναγίας, όπως και τις ημέρες του Πάσχα, είθισται και αποτελεί χρέος όλων η επίσκεψη στα κοιμητήρια για να ανάψουμε ένα κερί στα αγαπημένα μας πρόσωπα που δεν βρίσκονται εν ζωή, θα πρέπει να είναι και αυτά καθαρά και περιποιημένα.

Προετοιμασία καταστημάτων

Παράλληλα και τα διάφορα καταστήματα και κέντρα διασκέδασης κάνουν τις απαραίτητες προετοιμασίες και προμηθεύονται τις αναγκαίες προμήθειες, για να ανταποκριθούν στις ανάγκες του κόσμου που θα κατακλύζει την Γουμένισσα τις ημέρες του Πανηγυριού.

Προετοιμασία του Ναού

Επίσης προετοιμάζεται κατάλληλα και ο χώρος του Ναού της Παναγίας, ώστε να είναι καθαρός και ευπρεπισμένος. Τα παλιά τα χρόνια μάλιστα φρόντιζαν να ασβεστώσουν τους εξωτερικούς, αλλά και τους εσωτερικούς τοίχους του Ναού. Το ασβέστωμα το έκαναν εθελοντικά, είτε από τάμα, ευσεβείς κάτοικοι του τόπου μας. Η μακαριστή Γαρυφαλλιά Π. Παπαγεωργίου διηγούνταν, ότι επί 17 χρόνια ασβέστωνε τον Ναό της Παναγίας, έχοντας κάνει τάμα, επειδή σώθηκε ο υιός της από πυρκαγιά. (Παναγία η Γουμένισσα, Γουμένισσα 1980)

Ο τριήμερος Θρησκευτικός εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στην Γουμένισσα και το τοπικό Πανηγύρι

Στην Γουμένισσα, όπως προαναφέραμε, από αιώνες, η Κοίμηση – Μετάσταση της Θεοτόκου εορτάζεται και τιμάται επί ένα ολόκληρο τριήμερο. Η ευσέβεια των κατοίκων τους υπαγόρευσε να τιμούν επί τριημέρου το γεγονός, θέλοντας με την μεγαλύτερη δυνατή διάρκεια των θρησκευτικών τελετών να βιώσουν βαθύτερα και να λαμπρύνουν περισσότερο την γιορτή, περιλαμβάνοντας τόσο την Κοίμηση, όσο και την Μετάστασή Της, σύμφωνα με την διήγηση του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού, που προαναφέραμε.

Ο εορτασμός αρχίζει με την τέλεση του Εσπερινού μετ’ Αρτοκλασίας την 14^η Αυγούστου, τα Εγκώμια, την λιτανεία του επιταφίου της Παναγίας, και διαρκεί έως και την 17^η Αυγούστου, οπότε και ολοκληρώνεται με την πάνδημη λιτανεία της εικόνας της Παναγίας στους δρόμους της Γουμένισσας.

Παράλληλα, όλο αυτό το διάστημα η Γουμένισσα εορτάζει και πανηγυρίζει με το τοπικό πανηγύρι της. Τις ημέρες αυτές η Γουμένισσα κυριολεκτικά βουλιάζει από κόσμο.

Καθ΄ όλο το εορταστικό τριήμερο, πλήθος ανθρώπων, κάτοικοι της Γουμένισσας, ξενιτεμένοι, αλλά και επισκέπτες από άλλες περιοχές, προσέρχονται στον Ναό της Παναγίας ως προσκυνητές, για να ανάψουν το κερί ή την λαμπάδα τους και να προσευχηθούν στην Χάρη Της, είτε εναποθέτοντας το τάμα τους στην Εικόνα Της να την ευχαριστήσουν για κάποιο θαύμα που συνέβη στην ζωή τους.

Επίσης, θεωρούν χρέος και καθήκον τους να επισκεφτούν και τους τάφους των οικείων, συγγενών και φίλων τους, που δεν βρίσκονται πλέον εν ζωή, και να ανάψουν ένα κερί για την ανάπαυση της ψυχής τους.

Τις ημέρες αυτές επίσης ανταλλάσσονται επισκέψεις και γίνονται συναντήσεις μεταξύ συγγενών, φίλων και ξενιτεμένων που βρίσκονται τις ημέρες αυτές στον τόπο καταγωγής τους, ανανεώνοντας έτσι τους συγγενικούς και φιλικούς δεσμούς.

14^η Αυγούστου (Παραμονή της εορτής), Εσπερινός μετ’ αρτοκλασίας, Στολισμός του Επιταφίου της Παναγίας, Εγκώμια, Λιτανεία του Επιταφίου, Αγρυπνία στον Ναό

Από νωρίς, την παραμονή της 15^ης Αυγούστου, στολίζεται ο Επιτάφιος της Παναγίας, ώστε να είναι έτοιμος κατά την ακολουθία του Εσπερινού. Γυναίκες συνήθως, αλλά και ευσεβείς άνδρες, φέρνουν στον Ναό της Παναγίας κλωνάρια βασιλικού, για το στόλισμα του επιταφίου, είτε και ολόκληρες γλάστρες βασιλικού, για τον στολισμό του προαυλίου του Ναού.

Το απόγευμα της παραμονής, την 14^η Αυγούστου, τελείται η ακολουθία του Εσπερινού μετ’ αρτοκλασίας, ψάλλονται τα Εγκώμια της Παναγίας προ του ανθοστολισμένου Επιταφίου της και τελείται πάνδημη λιτανεία του Επιταφίου Της χοροστατούντος του Μητροπολίτη μας κ,κ, Δημητρίου, στους κεντρικούς δρόμους της Κωμόπολής μας.

Ο στολισμός του Επιταφίου της Παναγίας και η απόδοση των Εγκωμίων προς Τιμήν Της καθιερώθηκαν στην Γουμένισσα μετά την ανακήρυξη του Ναού της σε Προσκύνημα, από τον τότε Μητροπολίτη Πολυανής και Κιλκισίου κ.κ. Αμβρόσιο, μετά το 1975.

Με την ίδρυση της τοπικής μας Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου, καθιερώθηκε από τον Μητροπολίτη μας κ.κ. Δημήτριο η λιτάνευση του επιταφίου της Παναγίας στους κεντρικούς δρόμους της πόλης μας, παρουσία των τοπικών αρχών του Νομού μας, στην δε απόδοση των εγκωμίων συμμετείχε και η χορωδία του Ιδρύματος Αλευρά.

Πλήθος προσκυνητών από τον τόπο μας, αλλά και από άλλα μέρη, κοντινά και μακρινά, συρρέουν όλο το βράδυ στον Ναό, όπως και όλες τις επόμενες ημέρες, για να προσκυνήσουν την Ιερή Εικόνα της Παναγίας.

Αγρυπνία στον Ναό

Τα παλιά τα χρόνια, πολλοί προσκυνητές που έρχονταν από άλλα μέρη, αγρυπνούσαν ή κοιμόνταν στον χώρο του Ναού, μέσα στον Ναό είτε στον αυλόγυρό του, το βράδυ της Παραμονής της εορτής. Επίσης και πολλοί κάτοικοι της Γουμένισσας πήγαιναν στον Ναό να αγρυπνήσουν προς τιμήν της Θεοτόκου, την νύχτα της Παραμονής της Κοιμήσεώς Της.

15^η Αυγούστου (Πρώτη ημέρα)

Ανήμερα της εορτής της 15^ης Αυγούστου, παρουσία των τοπικών Αρχών και πλήθους πιστών, τελείται από αιώνων Όρθρος και Πανηγυρική Θεία Λειτουργία με την συμμετοχή του οικείου Μητροπολίτη, σε όποια Μητρόπολη και αν ανήκε η Γουμένισσα στην διάρκεια των αιώνων.

Καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας, αλλά και των επόμενων δύο ημερών, πλήθος πιστών – προσκυνητών από την Γουμένισσα και από άλλες κοντινές και μακρινές περιοχές, προσέρχεται να προσκυνήσει την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

Στα σπίτια την ημέρα αυτή αλλά και τις επόμενες, στρώνεται γιορτινό τραπέζι, με τα αγαθά που διαθέτει η κάθε οικογένεια, μετά την 14ήμερη αυστηρή νηστεία.

Όσοι έχουν χάσει πρόσφατα, μέσα στον χρόνο, κάποιο οικείο τους πρόσωπο, την πρώτη ημέρα του Δεκαπενταύγουστου δεν τρώνε κρέας, αλλά ψάρι, λόγω πένθους.

Ο Εορτασμός το ονόματος Μαρία στην Γουμένισσα, η Αρτοκλασία, Υπέρ Υγείας, την Παραμονή της Εορτής

Την 15^η Αυγούστου εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη, σε πολλές περιοχές της χώρας μας γιορτάζουν οι φέρουσες, -ντες το όνομα Μαρία, Μάριος, Δέσποινα, κ,λ,π,.

Στην Γουμένισσα, οι Γηγενείς κάτοικοι, τα παλιά τα χρόνια, το όνομα Μαρία το γιόρταζαν στις 21 Νοεμβρίου, στα Εισόδια της Θεοτόκου.

Αυτό γινόταν, διότι στην Γουμένισσα υπήρχε η αντίληψη, ότι κατά τις μεγάλες γιορτές, τα Χριστούγεννα δηλαδή και τον Δεκαπενταύγουστο, τιμώμενα πρόσωπα πρέπει να είναι μόνο ο Χριστός και η Παναγία. Γι’ αυτό και από σεβασμό προς τον Χριστό και την Παναγία, το όνομα Χρήστος δεν εορταζόταν τα Χριστούγεννα αλλά τα Θεοφάνεια, ενώ το όνομα Μαρία, όχι στην Κοίμησή Της στις 15 Αυγούστου, αλλά στα Εισόδια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου.

Τα νεότερα χρόνια υιοθετήθηκε και επικράτησε η εισαγόμενη από άλλους τόπους της πατρίδας μας αντίληψη ότι οι Μαρίες οι παντρεμένες πρέπει να εορτάζουν στις 15 Αυγούστου, ενώ οι μικρές και οι ελεύθερες Μαρίες στις 21 Νοεμβρίου, στην γιορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου.

Η νέα αντίληψη υιοθετήθηκε με το σκεπτικό ότι η γιορτή των Εισοδίων ταιριάζει περισσότερο στις μικρές και τις ελεύθερες Μαρίες, συσχετίζοντας την άποψη αυτή και με την Βυζαντινή εικόνα της «Μικρής Παναγίας» που προσέρχεται στον Ναό, ενώ η γιορτή της Κοίμησής Της στις παντρεμένες και μεγαλύτερες, καθώς η Παναγία «Κοιμήθηκε» σε μεγάλη ηλικία.

Πάντως ανέκαθεν, την Παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου, στον Εσπερινό, όπως και την Παραμονή των Εισοδίων Της, οι φέρουσες το όνομα Μαρία, είτε ήταν ελεύθερες, είτε παντρεμένες, προσέρχονταν στον Ναό Της με πρόσφορα για την αρτοκλασία, το «Πεντάρτους» όπως έλεγαν στην Γουμένισσα, τιμώντας την Παναγία και το όνομα της οποίας έφεραν.

Την παραμονή λοιπόν της 15^ης Αυγούστου, κατά τον Εσπερινό, προσέρχονταν και προσέρχονται οι εορτάζουσες Μαρίες, Δέσποινες, κ.λ.π. (το όνομα Μάριος δεν συνηθίζονταν τα παλαιά τα χρόνια), ή στενοί συγγενείς τους, στον Ναό, φέροντες τα πρόσφορά τους για την Αρτοκλασία.

Φέρνουν τους πέντε άρτους – πρόσφορα, ζυμωμένους και ψημένους στο σπίτι τα παλιά τα χρόνια, πάνω σε δίσκο, τυλιγμένους με «μπόγο», λευκό δηλαδή κεντημένο καρέ. Τον «μπόγο», το λευκό αυτό κεντημένο καρέ, οι μεγαλύτερες κυρίες το είχαν από την προίκα τους, ήταν συνήθως μεταξωτό, υφασμένο και κεντημένο από τις ίδιες, και προορίζονταν και χρησιμοποιούνταν γι’ αυτόν ειδικά τον σκοπό. Φέρνουν επίσης μία φιάλη κρασί, και μία φιάλη λάδι, για να ευλογηθούν όλα μαζί, ο σίτος (άρτοι), ο οίνος και το έλαιον, κατά την αρτοκλασία. Έγραφαν και γράφουν επίσης σε χαρτάκια και τα ονόματα οικείων, συγγενών κ.λ.π., των οποίων επιθυμούν να μνημονευτούν από τον Ιερέα, Υπέρ Υγείας και Υπέρ Αναπαύσεως.

Πάνω στους άρτους, κατά την τέλεση της αρτοκλασίας, ανάβουν τρία κεριά, ενώ στις φιάλες με το λάδι και το κρασί, τα παλαιότερα χρόνια, αντί για πώμα – φελλό, κατά την διάρκεια της αρτοκλασίας έβαζαν ένα λουλούδι.

Μετά την τέλεση της αρτοκλασίας, ο ένας από τους άρτους, το κρασί και το λάδι προσφέρονται στον ναό. Ο νεωκόρος, τα παλιά τα χρόνια, άδειαζε τις προσφερόμενες φιάλες με το κρασί και το λάδι σε ειδικά δοχεία, αφήνοντας στις φιάλες λίγο από το «ευλογημένο» λάδι, σε αυτούς που το προσέφεραν. Οι υπόλοιποι άρτοι τεμαχίζονται και διανέμονται στο εκκλησίασμα, σε συγγενείς, φίλους και στα μέλη των οικογενειών, υπέρ της Υγείας των εορταζουσών και των εορταζόντων.

16^η Αυγούστου (Δεύτερη ημέρα)

Την 16^η Αυγούστου, δεύτερη ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, από παλαιά, στον Ναό της Παναγίας τελούνταν Όρθρος και Θεία Λειτουργία με ιερατικό συλλείτουργο, στο οποίο συμμετείχαν όλοι οι ιερείς της πόλης μας και των γύρω χωριών.

Μετά την ίδρυση της Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου, την 16^η Αυγούστου, σύμφωνα με το πρόγραμμα ακολουθιών της Ιεράς Μητροπόλεως, προβλέπεται και τελείται Πανηγυρικός Αρχιερατικός Εσπερινός.

17^η Αυγούστου (Τρίτη ημέρα)

Ο τριήμερος εορτασμός στην Γουμένισσα προς τιμήν της Κοίμησης της Θεοτόκου ολοκληρώνεται και φθάνει στο αποκορύφωμά του την 17^η Αυγούστου, με την τέλεση Αρχιερατικού Συλλείτουργου, και στην συνέχεια με την Λιτανεία της Θαυματουργής Εικόνας της, υπό τους ήχους των «Χάλκινων», στους κεντρικούς δρόμους της Κωμόπολής μας.

Την ημέρα αυτή ανέκαθεν, από αιώνες, τελούνταν στην Γουμένισσα Αρχιερατική Θεία Λειτουργία, με την συμμετοχή του οικείου Μητροπολίτη, ή εκπροσώπου του σε περίπτωση κωλύματος, των τοπικών Αρχών και πλήθους πιστών.

Από την ίδρυση της Μητροπόλεως Γουμενίσσης, την ημέρα αυτή τελείται Αρχιερατικό Συλλείτουργο, καθώς εκτός από τον οικείο Μητροπολίτη μας συμμετέχουν και άλλοι Μητροπολίτες, λαμπρύνοντας με την παρουσία τους την εορτή. Μετά το πέρας της Λιτανείας και την προσκύνηση της εικόνας από όλους τους συμμετέχοντες, η εικόνα επανατοποθετείται στον θρόνο της, στο ειδικό προσκυνητάρι, και έτσι ολοκληρώνεται ο τριήμερος θρησκευτικός εορτασμός. Παράλληλα παρατίθεται δεξίωση προς τους επίσημους προσκεκλημένους, στην Μητρόπολη.

Το Τοπικό Πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου στην Γουμένισσα – «Θεοτόκεια»

Παράλληλα με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις και τελετές, η Γουμένισσα τις ημέρες αυτές γιορτάζει, από αιώνων, και το τοπικό της Πανηγύρι.

Τα πανηγύρια γενικά

Τα «πανηγύρια» (από το ουδέτερο της αντωνυμίας πας, πάσα, παν (όλος) + αρχ. άγυρις, η (συνάθροιση πλήθους, αγορά)) αποτελούν μοναδικό και αναπόσπαστο κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής παράδοσης, με ρίζες στην αρχαία Ελλάδα, τα οποία υιοθετήθηκαν, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, από την Εκκλησία μας.

Συναντώνται σε όλη την Ελληνική επικράτεια, κυρίως στην ύπαιθρο, και οργανώνονται με την ευκαιρία θρησκευτικών εορτών, συνδυάζοντας την θρησκευτική «Πανήγυρη» (Θεία Λειτουργία, Λιτανεία εικόνας κ.λ.π.), με το τοπικό λαϊκό πανηγύρι, για την διασκέδαση και την τέρψη των συμμετεχόντων.

Περιλαμβάνουν γεύμα, μουσική και δημοτικά τραγούδια, παραδοσιακούς χορούς, διάφορα θεάματα, πολιτιστικές, αθλητικές κ.λ.π. εκδηλώσεις, αλλά και λειτουργία υπαίθριας αγοράς (εμποροπανήγυρη).

Συμβάλουν στην θρησκευτική ευλάβεια αλλά και στην ψυχική εκτόνωση, στην ψυχαγωγία, στην διασκέδαση, στην κοινωνική συνοχή, στην σύναψη γνωριμιών, αλλά και στην τοπική οικονομία.

Το τοπικό Πανηγύρι

Στην Γουμένισσα, όπως προαναφέραμε, ανέκαθεν και παράλληλα με τις τριήμερες θρησκευτικές εκδηλώσεις, διεξαγόταν και διεξάγεται το ξακουστό τοπικό πανηγύρι, για την τέρψη, την ψυχαγωγία και την διασκέδαση τόσο των κατοίκων όσο και των προσκυνητών – επισκεπτών από άλλα μέρη, μικρών και μεγάλων.

Το πανηγύρι της Γουμένισσας επί Τουρκοκρατίας

Από τις αρχές της δημιουργίας της Κωμόπολής μας και επί αιώνες, έως και τις αρχές του 20^ου αιώνα, το τοπικό λαϊκό πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, όπως άλλωστε και οι άλλες εορταστικές συνάξεις, γίνονταν στο λεγόμενο «αλώνι», ιδιοκτησίας του Ναού, έναν ανοιχτό χώρο βόρεια του Ναού, έξω από τα κτίσματα που τον περιβάλλουν σήμερα. (Χρήστου Π. Ίντου, Η Παναγία της Γουμένισσας, Γουμένισσα 2007, σ.20).

Εκεί μαζεύονταν ο κόσμος μετά τις θρησκευτικές τελετές, κατά τον Δεκαπενταύγουστο και στήνονταν χοροί, όπου νέοι και νέες χόρευαν, υπό την συνοδεία τοπικών οργανοπαιχτών (νταουλιού και ζουρνάδων).

Στον χώρο εκείνο επίσης, δίνονταν παραστάσεις δύναμης από πλανόδιους λαϊκούς αθλητές, αλλά και διοργανώνονταν αγώνες πάλης, στους οποίους λάμβαναν μέρος παλαιστές «πεχλιβάνηδες», που έρχονταν από διάφορα μέρη για να διαγωνιστούν, με έπαθλο συνήθως ένα ζωντανό αρνί.

Σύμφωνα με διήγηση του αειμνήστου ιατρού Χρήστου Πεχλιβάνη, η οικογένειά του αναλάμβανε κάθε χρόνο, επί τουρκοκρατίας, την φιλοξενία και την σίτιση ενός παλαιστή – Πεχλιβάνη κατά την περίοδο του πανηγυριού, γι’ αυτό και η οικογένειά του απέκτησε το επίθετο «Πεχλιβάνη».

Το πανηγύρι της Γουμένισσας κατά τα νεότερα χρόνια

Από τις αρχές του 20^ου αιώνα ο χώρος τέλεσης του πανηγυριού, των χορών, των διαφόρων θεαμάτων και των άλλων εκδηλώσεων, μετατοπίστηκε προς το κέντρο της Κωμόπολης, ιδίως στην κεντρική πλατεία και στους γύρω από αυτήν δρόμους, αλλά και στον μεταξύ του Αγίου Γεωργίου και Διδακτηρίου αύλειο χώρο, και οι ημέρες των εκδηλώσεων αυξήθηκαν.

Πλήθος πραματευτών, εμπόρων και μικροπωλητών συνέρρεαν και συρρέουν στον τόπο μας και στήνουν τους υπαίθριους πάγκους τους, στους οποίους εκθέτουν τις διάφορες προς πώληση πραμάτειές τους, δίνοντας στην κωμόπολή μας εικόνα απέραντης υπαίθριας αγοράς και εμποροπανήγυρης.

Κούνιες και άλλα παιχνίδια στήνονταν και στήνονται, αρκετές ημέρες πριν, για την τέρψη των μικρών παιδιών αλλά και των μεγαλύτερων.

Ο τύπος και τα είδη στις κούνιες συμβαδίζουν, όπως όλα άλλωστε, με την εξέλιξη και την τεχνολογία της κάθε εποχής. Τα πολύ παλιά χρόνια, την περίοδο του μεσοπολέμου, στήνονταν ξύλινες κούνιες διαφόρων τύπων, π.χ. σχήματος μύλου, κ.λ.π. Αργότερα οι κούνιες εξελίχθηκαν σε μεταλλικές, διαφόρων τύπων και σχημάτων, π.χ. σχήματος βάρκας, κ.λ.π., κάποτε εμφανίστηκαν τα αυτοκινητάκια, κινούμενα με ηλεκτρισμό, οι Μπαλαρίνες κ.λ.π., και η εξέλιξη συνεχίζεται και θα συνεχίζεται.

Από την δεκαετία του 1950 οι διάφορες κούνιες στήνονταν στον μεταξύ του Αγίου Γεωργίου και του Διδακτηρίου χώρο. Αργότερα μεταφέρθηκαν σε ανοιχτούς χώρους στην ανατολική είσοδο της πόλης.

Πλήθος επαγγελματιών της διασκέδασης, ταχυδακτυλουργών κ.λ.π. συνέρρεαν και συρρέουν, για την διασκέδαση και την τέρψη μικρών και μεγάλων, προσφέροντας διάφορα θεάματα.

Μικροπωλητές παιχνιδιών, αλλά και ζαχαρωτών, μαλλιού της γιαγιάς, ξηρών καρπών και άλλων λιχουδιών για μικρούς και μεγάλους, όπως ο θρυλικός κυρ. Σταύρος «ο Μερακλής», ο οποίος επί δεκαετίες αποτελούσε μία από τις πιο αγαπημένες παρουσίες και ο πάγκος με τα διάφορα καλούδια του, παράδεισος για τα μικρά παιδιά.

Κάπου στις αρχές του 70΄, ανάμεσα στα διάφορα θεάματα, έφεραν και μια φάλαινα βαλσαμωμένη στην κεντρική πλατεία, μέσα σε ειδικό κλειστό όχημα, στο οποίο έμπαινε ο κόσμος πληρώνοντας εισιτήριο για να δει το τεράστιο κήτος.

Έως και την δεκαετία του 1970, έρχονταν και διάφοροι λαϊκοί αθλητές, όπως ο θρυλικός Καραγιάννης, οι οποίοι έδιναν παραστάσεις, εντυπωσιάζοντας τους θεατές με την ρώμη και την σωματική τους δύναμη.

Τόπος των χορευτικών εκδηλώσεων ήταν και παραμένει η κεντρική πλατεία. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έκαναν την εμφάνισή τους τοπικά χορευτικά σχήματα, αποτελούμενα στην αρχή μόνο από κοπέλες του τόπου μας, οι οποίες φορώντας τις τοπικές παραδοσιακές φορεσιές της Γουμένισσας «Αντιρίες» και «Αλατούρκες», υπό την συνοδεία τοπικών μουσικών, χόρευαν παραδοσιακούς χορούς.

Οι ίδιες χόρεψαν και έκαναν γνωστούς τους τοπικούς μας χορούς και εκτός Γουμένισσας, στην Δώρα Στράτου.

Επίσης, από την δεκαετία εκείνη, διάφοροι γνωστοί και δημοφιλείς τραγουδιστές και τραγουδίστριες, (Νίτσα Τσίτρα, Γιάννης Κουφογιάνκος, κ.λ.π), έκαναν την εμφάνισή τους, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, στην Γουμένισσα.

Το παλαιό στρόγγυλο σιντριβάνι που υπήρχε στην κεντρική πλατεία από το 1948, στρώνονταν από πάνω με σανίδες και μεταβαλλόταν σε πίστα χορού, πριν γκρεμιστεί το 1973, για να ανοίξει ο χώρος.

Επίσης, ως πίστα των διαφόρων τραγουδιστών χρησιμοποιούνταν και η τσιμεντένια πλάκα – οροφή της ιδιόρρυθμης βρύσης που υπήρχε στην πλατεία από το 1948, πριν κατεδαφιστεί και αυτή το 1994.

Τις γιορτινές αυτές ημέρες που γιορτάζει και πανηγυρίζει η Γουμένισσα, παντού στους κεντρικούς δρόμους ακούγονται μουσική και τραγούδια, υπαίθριοι χοροί στήνονται, διοργανώνονται διάφορα θεάματα, πολιτιστικές, αθλητικές κ.λ.π. εκδηλώσεις, και όλος ο κόσμος τρώει, πίνει και γλεντάει, κατακλύζοντας ταβέρνες, κέντρα διασκέδασης, τον χώρο της κεντρικής πλατείας και όλους τους κεντρικούς δρόμους.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, αλλά κυρίως από την δεκαετία του 1980, με το άνοιγμα και την λειτουργία Καφετεριών, Κλάμπ, Ντισκοτέκ και άλλων νεανικών χώρων διασκέδασης στην ανατολική είσοδο της Γουμένισσας, κάθε χρόνο, από την προπαραμονή έως και την τρίτη ημέρα του Πανηγυριού, η περιοχή κατακλύζεται από νέες και νέους από όλη την γύρω περιοχή και η διασκέδαση καθημερινά διαρκεί έως και τις πρώτες πρωινές ώρες.

«Θεοτόκεια»

Στο πανηγύρι της Γουμένισσας, την διοργάνωση των διαφόρων εκδηλώσεων την είχε ανέκαθεν η τοπική Κοινότητα.

Από το 1975, την διοργάνωση των Πολιτιστικών, Αθλητικών, κ.λ.π. εκδηλώσεων των ημερών του Δεκαπενταύγουστου, την ανέλαβε για κάποια χρόνια ο νεοσύστατος τότε Πολιτιστικός Σύλλογος Γουμένισσας «Οι Παίονες», με την αρχική του τότε ονομασία: «Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νέων Γουμένισσας», ο οποίος και καθιέρωσε την ονομασία «Θεοτόκεια», προς τιμήν της Θεοτόκου. Φέτος φτάσαμε αισίως στα 47^α Θεοτόκεια.

Στα πρώτα «Θεοτόκεια», εμφανίστηκαν τα νεοσύστατα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου, διοργανώθηκαν αγώνες κολύμβησης στην πισίνα του στρατοπέδου, (η οποία δυστυχώς την δεκαετία του 1990 επιχωματώθηκε), αγώνες σκάκι, ποδηλατικοί αγώνες, έκθεση φωτογραφίας, κ.λ.π.

Τα χρόνια εκείνα, συμμετείχε στην οικονομική ενίσχυση της διοργάνωσης των Θεοτοκείων και ο Ναός – Προσκύνημα της Παναγίας, με κάποιο ποσό από το ταμείο του.

Με την ίδρυση του Πολιτιστικού Συλλόγου «Οι Παίονες» το 1975, και αργότερα των Συλλόγων «Άγιος Τρύφων, το 1979» και «Διογένης ο Σινωπεύς, το 1982», τα «Θεοτόκεια» εμπλουτίστηκαν με την εμφάνιση των χορευτικών τους τμημάτων, αλλά και άλλων δραστηριοτήτων που διοργανώνονταν.

Επίσης και οι Αθλητικοί Σύλλογοι, αλλά και ο Κυνηγετικός Σύλλογος, με την διοργάνωση αθλητικών αγώνων και αγώνων σκοποβολής, λάμπρυναν τις ημέρες του πανηγυριού.

Αργότερα, με την ίδρυση του Δήμου Γουμένισσας, την ευθύνη της διοργάνωσης των διαφόρων εκδηλώσεων την ανέλαβε ο τοπικός Δήμος, σε συνεργασία με τους τοπικούς Πολιτιστικούς, Αθλητικούς, κ.λ.π. Συλλόγους, και οι ημέρες των εκδηλώσεων σταδιακά αυξήθηκαν.

Κάθε χρόνο διοργανώνονται πλούσιες μουσικοχορευτικές, αθλητικές, κ.λ.π. εκδηλώσεις, διάφορες εκθέσεις π.χ. ζωγραφικής, λαογραφικών συλλογών, κ.λ.π. και εμφανίζονται γνωστοί και δημοφιλείς τραγουδιστές.

Για πρώτη φορά το 1996, επί Δημάρχου Δ. Πέτσου, εντάχθηκαν στο εορταστικό πρόγραμμα, σε ειδική αφιερωμένη σε αυτούς βραδιά, την 17^η Αυγούστου, και οι Μουσικοί της Γουμένισσας. Την πρώτη εκείνη χρονιά, έπαιξαν μουσική αυθόρμητα και με ελεύθερο ρεπερτόριο, χωριστά η κάθε ορχήστρα.

Η βραδιά με την αυτόνομη, χωρίς χορευτικά σχήματα παρουσία των Μουσικών μας, ήταν εξαιρετική, κερδίζοντας τον θαυμασμό και το θερμό χειροκρότημα του κόσμου.

Αυτό συνεχίστηκε και για άλλα δύο χρόνια. Οι εκδηλώσεις τις χρονιές εκείνες γίνονταν στον μεταξύ του Αγίου Γεωργίου και Ιστορικού Διδακτηρίου αύλειο χώρο.

Από το 1999, επί Δημάρχου Δ. Πάτση, οι εκδηλώσεις άρχισαν να γίνονται και πάλι στην κεντρική πλατεία, και καθιερώθηκε το κλείσιμο των «Θεοτοκείων» την 17^η Αυγούστου να γίνεται με την πιο οργανωμένη πλέον Συναυλία, σε ενιαίο σχήμα, όλων των «Χάλκινων» της Γουμένισσας, ξακουστών πλέον στο Πανελλήνιο και πολύ πιο πέρα από τα σύνορα της πατρίδας μας.

Από τότε έως και σήμερα, η Συναυλία των «Χάλκινων» της Γουμένισσας την 17^η Αυγούστου, με την οποία ολοκληρώνονται τα «Θεοτόκεια», αποτελεί μία από τις κορυφαίες και λαμπρότερες ετήσιες εκδηλώσεις της Γουμένισσας.

Στα τελευταία λεπτά της Συναυλίας, κάθε χρόνο, πυροτεχνήματα στον ουρανό αναγγέλλουν με εντυπωσιακό τρόπο το κλείσιμο των «Θεοτοκείων».

Βιβλιογραφία

1. Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού, Η Θεοτόκος, Έκδοση Αποστολικής Διακονίας, β΄ Έκδοση 1990.
2. κ.κ. Δημητρίου, Μητροπολίτου Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως, Πολυκάστρου, Παναγία η Γουμένισσα, Γουμένισσα, 2000.
3. Ίντου Π. Χρήστου, Η Παναγία της Γουμένισσας, Γουμένισσα 2007
4. Παναγία Η Γουμένισσα, Έκδοση Ιερού Προσκυνήματος Παναγίας Γουμενίσσης, 1980.
5. Προγράμματα θρησκευτικών εκδηλώσεων Δεκαπενταύγουστου Ιεράς Μητροπόλεως Γουμενίσσης.
6. Προγράμματα Εκδηλώσεων Δήμου και Κοινότητας Γουμένισσας.
7. Σιούτα Θανάση, Τα Παραδοσιακά πανηγύρια και η σημασία τους
8. Συλλογικό, Η Εκπαιδευτική Περιφέρεια Παιονίας, Εθνικός Σύλλογος Διδασκάλων και Νηπιαγωγών Παιονίας, Αθήναι 1965.
9. Πληροφορίες αντλήθηκαν και από διηγήσεις των: αειμνήστου Ιατρού Χρήστου Πεχλιβάνη, Σοφίας Ι. Τοσιλιάνη (το γένος Διδασκάλου), Μαρίας Μήτσα (το γένος Τσιμερίκα), Ιωάννη Ζαγγότη (Πρόεδρο Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Γουμένισσας, την τετραετία 1995 – 1998), τους οποίους ευχαριστούμε θερμά.

Καλόν Δεκαπενταύγουστο σε όλους, με Υγεία!

*M. Th. Θεολογίας – Καθηγητή Θεολόγου