Η ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΛΑΟΥ ΜΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΑΥΤΗ

Γράφει ο Γεώργιος Χ. Τοσιλιάνης*

Η Εορτή της Αναλήψεως του Ιησού Χριστού – Γενικά

Σαράντα ημέρες μετά την Ανάσταση του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, την έκτη Πέμπτη μετά την Κυριακή του Πάσχα, η Εκκλησία μας τιμά και εορτάζει την Ανάληψή Του στους ουρανούς, με την οποία ο Ιησούς Χριστός ολοκλήρωσε την αποστολή Του επί της Γης. Την ημέρα αυτή ψάλεται για τελευταία φορά το «Χριστός Ανέστη» στους ναούς μας, κλείνοντας έτσι ο λειτουργικός κύκλος του Πάσχα. Βέβαια στο Πεντηκοστάριο, το λειτουργικό βιβλίο το οποίο χρησιμοποιεί η Εκκλησία μας από την Κυριακή του Πάσχα, περιλαμβάνεται και η εορτή της Πεντηκοστής.

Η Δεσποτική εορτή της Αναλήψεως, είναι μια από τις σημαντικότερες εορτές του χριστιανικού λειτουργικού έτους, μαζί με τα Χριστούγεννα την Σταύρωση και την Ανάσταση, στις οποίες θεμελιώνεται η Χριστιανική Πίστη. Η εορτή της Αναλήψεως σηματοδοτεί το επισφράγισμα του λυτρωτικού έργου του Χριστού και το θριαμβευτικό επιστέγασμα των όσων έπραξε υπέρ των Ανθρώπων.

Έως και τον 4ο αιώνα, η εορτή της Ανάληψης του Χριστού συνεορταζόταν με την Πεντηκοστή, οπότε και καθιερώθηκε ο αυτοτελής εορτασμός της.

Το γεγονός της Αναλήψεως του Κυρίου και το θεολογικό της νόημα

Μετά την εκ νεκρών Ανάστασή Του, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός δεν εγκατέλειψε αμέσως τον κόσμο, αλλά συνέχισε επί σαράντα ημέρες να εμφανίζεται στους μαθητές Του, έως και την Ανάληψή Του στους ουρανούς (Πραξ.1,3). Αυτό έπραξε για να βιώσουν οι πρώην δύσπιστοι και φοβισμένοι Μαθητές Του το γεγονός της Ανάστασής Του και να αποβάλλουν κάθε δισταγμό και ψήγμα απιστίας για Εκείνον.

Το γεγονός της Αναλήψεως περιγράφεται από τους ευαγγελιστές Μάρκο (16.19), Λουκά (24.50-52) και Ιωάννη (6.62 και 20.17), στις Πράξεις των Αποστόλων (1.2-9), στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου (Προς Εφεσίους 4.8-10, Προς Εβραίους 4.14 και 7.26, Α’ Προς Τιμόθεον 3.16) και στην Α’ Καθολική Επιστολή του Αποστόλου Πέτρου (3.22).

Την τεσσαρακοστή ημέρα μετά την Ανάστασή Του, ο Κύριος «εξήγαγε» τους μαθητές του στο όρος των Ελαιών, όπου τους έδωσε διάφορες συμβουλές και οδηγίες και την ρητή εντολή να πορευτούν σε όλα τα έθνη κηρύττοντας και βαπτίζοντας. Επίσης τους υποσχέθηκε ότι θα τους αποστείλει τον Παράκλητο, «το Άγιο Πνεύμα» (Πραξ.1.8) και αφού σήκωσε τα χέρια τους ευλόγησε (Λουκά 24,50). Και «ευλογώντας τους, εχωρίσθηκε απ’ αυτούς και εφέρετο προς τα πάνω, στον ουρανό», μέχρι που τον έχασαν από τα μάτια τους. «Ανελήφθη εις τον ουρανόν και εκάθισεν εκ δεξιών του Θεού. Εκείνοι δε εξελθόντες εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος δια των επακολουθούντων σημείων» (Μαρκ.16,19-20).

Σύμφωνα με την Ιερά Παράδοση, η οποία αποτυπώνεται και στην Ορθόδοξη εικονογραφία, παρούσα στην Ανάληψη του Κυρίου ήταν και η Θεοτόκος Μητέρα Του.

Ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός «Ανελήφθη εν Δόξη» όταν σύμφωνα με το σχέδιο του Θεού ολοκλήρωσε το επίγειο έργο Του, ενώνοντας την γη με τον ουρανό, τους ανθρώπους με τον Τριαδικό Θεό.

Δέκα ημέρες αργότερα, ο Κύριος, όπως είχε υποσχεθεί στους μαθητές Του, απέστειλε τον Παράκλητο, το Πνεύμα το Άγιον, «το Πνεύμα της αληθείας» (Ιωάν. 15,26) και έγινε η Επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος προς τους μαθητές Του κατά την Πεντηκοστή ημέρα μετά την Ανάστασή Του, η οποία αποτελεί γενέθλιο ημέρα της Εκκλησίας μας.

Το έργο του Κυρίου μετά την Ανάληψή Του στους ουρανούς συνεχίζει η Εκκλησία μας, η οποία με την δύναμη που της έδωσε ο Ιδρυτής της, διδάσκει, θαυματουργεί, αγιάζει και σώζει τους πιστούς. Μέσω της Εκκλησίας και των Μυστηρίων της, οι πιστοί είμαστε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό και έχουμε την ελπίδα ότι μας περιμένει μια ζωή κοντά στον θρόνο της Αγίας Τριάδος.

Το Κοντάκιο της εορτής                              

«Τήν ὑπέρ ὑμῶν πληρώσας οἰκονομίαν καί τά ἐπί γῆς ἑνώσας τοῖς ἐπουρανίοις, ἀνελήφθης ἐν δόξῃ Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν, οὐδαμόθεν χωριζόμενος, ἀλλά μένων ἀδιάστατος καί βοῶν τοῖς ἀγαπῶσί σε· Ἐγώ εἰμι μεθ᾿ ὑμῶν καί οὐδείς καθ᾿ ὑμῶν».

Ήθη και έθιμα του λαού μας κατά την ημέρα της Αναλήψεως του Κυρίου μας

Η ημέρα της Δεσποτικής εορτής της Αναλήψεως εμπλουτίστηκε με διάφορα ήθη και έθιμα από τον ευσεβή λαό μας.

-Σε κάποιες περιοχές της πατρίδας μας την ημέρα αυτή έκαιγαν τα λουλούδια και τα δαφνόφυλλα που είχαν πάρει από τους ναούς ως ευλογία κατά την Μ. Εβδομάδα και το Πάσχα.

-Σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας, ο λαός μας πίστευε ότι αν μείνει κάποιος ξάγρυπνος έως τα μεσάνυχτα την παραμονή της εορτής, και εφόσον έχει καθαρή καρδιά, θα δει τον ουρανό να ανοίγει και τον Χριστό ως Φως να ανεβαίνει στους ουρανούς. «Όσοι είναι καθαροί, ξαγρυπνούν την νύχτα, να δουν τον Χριστό που «αναλήφεται». Οι άξιοι βλέπουν ένα φως, που ανεβαίνει στον ουρανό…», σύμφωνα με την λαϊκή μας παράδοση.

-Στην Λήμνο την γιορτή της Αναλήψεως την ονόμαζαν «Γαλατοπέφτη». Το γάλα της ημέρας αυτής δεν το έπηζαν, αλλά το μοίραζαν σε φίλους και γνωστούς, και όσο τους έμενε το έκαναν ρυζόγαλο. Και επειδή η γιορτή της Αναλήψεως είναι πάντα ημέρα Πέμπτη και επειδή μοίραζαν το γάλα, την ονόμαζαν «Γαλατοπέφτη».

-Σε άλλες περιοχές της πατρίδας μας ο λαός μας πίστευε ότι οι ψυχές των νεκρών, ακόμα και των αμαρτωλών που ήταν στην Κόλαση, μετά το βράδυ Ανάστασης, κυκλοφορούσαν πάνω στην γη ανάμεσα στους ζωντανούς και τους οικείους τους. Την ημέρα της Ανάληψης του Χριστού όμως έπρεπε να γυρίσουν στον τόπο τους.

Οι ψυχές είναι πικραμένες επειδή πρέπει να φύγουν, γι’ αυτό και οι δικοί τους τις βοηθούν να βρουν ήσυχα και με ευχαρίστηση τον δρόμο τους, πηγαίνοντας στα κοιμητήρια και ανάβοντας κεριά στους τάφους τους. Επίσης, σε κάποια χωριά, συγκεντρώνονταν οι γείτονες στα σπίτια των ανθρώπων που είχαν νεκρούς και κάθονταν σιωπηλοί με τα κεριά στο χέρι, ανάβοντας κεριά και στα παράθυρα. Επίσης, έφτιαχναν κόλλυβα και πίτες, μοίραζαν φαγώσιμα και έκαναν διάφορες φιλανθρωπίες, για την συγχώρηση και ανάπαυση των νεκρών τους.

-Σε κάποια παραθαλάσσια μέρη της πατρίδας μας θεωρούσαν ότι η γιορτή της Αναλήψεως είναι η πρώτη μέρα του καλοκαιριού, και επιτρέπεται πλέον το βούτηγμα και το κολύμπι στο νερό. Έτσι, μετά την Θεία Λειτουργία, το μεσημέρι ή το απόγευμα, κατέβαιναν στην θάλασσα και βουτούσαν έστω και μόνο τα πόδια τους στο νερό, αφού πριν έκαναν τον σταυρό τους και μετρούσαν με τις φούχτες τους, 40 κύματα, όσες και οι ημέρες από το Πάσα. Οι κολυμβητές που πρωτοέμπαιναν στην θάλασσα, πλένονταν με το νερό λέγοντας: «Αναλείβεται ο Χριστός, αναλείβομαι κι εγώ. Ότι κακό έχω απάνω μου να φύγει», συσχετίζοντας την λέξη «ανάληψη» με την «ανάλειψη», με το αλείφομαι.

Οι νοικοκυρές μάζευαν σε μπουκάλια νερό της θάλασσας «από σαράντα κύματα» και το έφερναν στο σπίτι, ράντιζαν τον χώρο και έλεγαν: «Όπως ανελήφτηκε ο Χριστός, έτσι να ανεληφτή από το σπίτι μας κάθε κακό. N’ ανεληφτή η κακογλωσσιά, η αρρώστια και το κακό μάτι»! Επίσης φύλαγαν από το νερό αυτό και το χρησιμοποιούσαν ως γιατρικό σε βάσκαμα ή αρρώστια.

-Λόγω της συσχέτισης της λέξης «ανάληψη» με την «ανάλειψη» και σε περιοχές της Ηπείρου την ημέρα αυτή αλείφονταν με πηλό, για να φύγουν, τα εκζέματα και οι λειχήνες.

-Στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας «άντρες και γυναίκες συνήθιζαν να μπαίνουν ως τα γόνατα στη θάλασσα και έπαιρναν από 40 κύματα νερό σε ένα μπουκάλι. Σταυροκοπιόνταν και αγναντεύοντας τον ανοιχτό ορίζοντα κατευόδωναν τον Χριστό λέγοντας «Αντε, Χριστέλλη μου, στο καλό!». Και έψαχναν στα ρηχά, να βρουν μια πέτρα με βρύα, την περίφημη «μαλλιαρή πέτρα» την οποία έπαιρναν στο σπίτι τους, ως φορέα ευτυχίας!

H πέτρα αυτή με το ρίζωμα και τη βλάστησή της μέσα στη θάλασσα, συμβόλιζε την δύναμη και την ουσία του θαλασσινού στοιχείου. Θεωρούσαν ότι η θάλασσα ήταν ιδιαίτερα καθαρτική και ανανεωτική, την ημέρα της Αναλήψεως, όταν με την παρουσία του Χριστού στους αιθέρες, ουρανός και θάλασσα έχουν αγιάζονταν.

Το έθιμο αυτό τελούνταν στις ακτές της Αττικής φερμένο από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες.

Η εορτή της Αναλήψεως στην Γουμένισσα – Ήθη και Έθιμα

Και στην Γουμένισσα, όπως και σε κάποιες άλλες περιοχές της πατρίδας μας, τα παλιά τα χρόνια, το βράδυ πριν την ημέρα της Ανάληψης του Κυρίου έμεναν ξάγρυπνοι, πιστεύοντας ότι όσοι έχουν καθαρή καρδιά μπορούν να δουν τον ουρανό να ανοίγει και τον Χριστό ως Φως να ανεβαίνει στους ουρανούς.

Επίσης θεωρούσαν ότι έπρεπε να ξαγρυπνήσουν και να μην κοιμηθούν κατά την βραδιά αυτή, για να μην επιτρέψουν «να τους βοσκήσει» (όπως έλεγαν), να τους καταφάει και να αναπτυχθεί εις βάρος τους το κακό, (προσωποποιώντας το κακό ως θηρίο που αναπτύσσεται βόσκοντας – κατατρώγοντας τους ανθρώπους), την ώρα που ο Χριστός απομακρυνόταν από την Γη, ανεβαίνοντας στους ουρανούς.

*M.Th. Θεολογίας – Καθηγητή Θεολόγου