Η Μάχη του Κιλκίς είναι «φάρος», που θα ρίχνει αδιάκοπα το ανέσπερο φως της Ελευθερίας

Γράφει ο Γιώργος Θεοδωρίδης

Το τέλος του Α Βαλκανικού Πολέμου «σφραγίζεται» με την υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου 17/30 Μαΐου 1913.

Δυστυχώς, είχαν προκύψει πολλές εκκρεμότητες. Αυτές αφορούσαν κυρίως στα απελευθερωμένα εδάφη της Μακεδονίας, που ελέγχονταν από τον Ελληνικό  Στρατό, αλλά και τμήματα που διεκδικούσαν τόσο η Βουλγαρία όσο και η Σερβία  και το Μαυροβούνιο.

Στις συνεχείς προτάσεις, που υπέβαλλαν Ελλάδα και Σερβία προς τη την Βουλγαρία, αυτή απαντούσε αορίστως και μετέθετε την οριστική οριοθέτηση του ζητήματος, μετά την σύναψη συμφωνίας ειρήνης, που θα υπέγραφε με την Τουρκία.

Οι Βούλγαροι, ως γνωστόν, εποφθαλμιούσαν την Θεσσαλονίκη, και θα έκαναν τα πάντα, γιά να την κατακτήσουν. Εξ άλλου έλεγαν παντού, ότι αδίκως ο Ελληνικός Στρατός είχε κυριεύσει τόσο μεγάλο τμήμα της  Μακεδονίας. Παράλληλα δεν είχαν ξεχάσει ποτέ την Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου της Κωνσταντινούπολης,  που υπεγράφη στις  3/16 Μαρτίου 1878, μεταξύ της τσαρικής Ρωσίας  και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και δημιουργούσε την «Μεγάλη Βουλγαρία», από τον Δούναβη μέχρι και το Αιγαίο Πέλαγος, και από την Μαύρη Θάλασσα μέχρι και τον ποταμό Δρίνο.  Επίσης, ποτέ δεν ξέχασαν τον Μακεδονικό Αγώνα, με πρωτοστάτες,  τον μητροπολίτη Γερμανό Καραβαγγέλη και το παλληκάρι – σύμβολο, ήρωα αξιωματικό Παύλο Μελά, δηλαδή την περίοδο κατά την οποία  τα λυσσασμένα  δίποδα  ανθρωποειδή  τσακάλια, οι γνωστοί κομιτατζήδες, με βιασμούς, σφαγές, λεηλάτηση  περιουσιών, αλλά και καταστροφές, επεδίωκαν να καταστήσουν την ελληνικότατη Μακεδονία, βουλγαρική.  Η ήττα τους, φυσικά τους εξαγρίωσε, και θα έκαναν ο, τιδήποτε για να γίνουν και πάλι κυρίαρχοι της Μακεδονίας, κάτι που θα γίνει αργότερα, με την εισβολή των ναζιστικών – φασιστικών στρατευμάτων, από τα στενά του ποταμού Στρυμόνα, και την ηρωική αντίσταση του Ελληνικού  Στρατού  στο  Ρούπελ,  στο Ιστίμπεη και σε όλα τα υπόλοιπα οχυρά της Γραμμής Μεταξά, τον Απρίλιο του 1941, μιάς και ο βασιλιάς της Βουλγαρίας, συμμάχησε με τον Αδόλφο Χίτλερ.

Έτσι φτάνουμε στις συγκρούσεις, μεταξύ και ελληνικού και βουλγαρικού στρατού, τον Απρίλιο–Μάιο  του 1913, στο Παλαιοχώρι, τις Ελευθερές, στον ποταμό Αγγίτη και στο όρος Παγγαίο. Στην ουσία είναι το προμήνυμα – προπαρασκευή, του Β Βαλκανικού Πολέμου. Στις 30  Μαΐου/12 Ιουνίου  1913, υπεγράφη η περιβόητη Συνθήκη ειρήνης, μεταξύ Ελλήνων, Σέρβων , Βουλγάρων και Τούρκων. Διευθετήθηκε μία σειρά από ζητήματα συνόρων και κυριαρχικών δικαιωμάτων. Την 1^η/13η Ιουνίου 1913 υπεγράφη η μυστική Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ Ελλήνων και Σέρβων, όπου προέβλεπε την κοινή στάση των προαναφερθέντων συμμάχων απέναντι στην επεκτατική βούληση των Βουλγάρων.

Η Βουλγαρία είναι και πάλι  αδιάλλακτη, και χωρίς κανένα πρόσχημα, αλλά και αιτία, επιτίθεται εναντίον ελληνικών και σερβικών τμημάτων προκαλύψεως. Κατακτά την Γευγελή, και κατευθύνεται προς τους Ευζώνους και την Πλατανιά. Η κίνηση αυτή ανησυχεί την ελληνική κυβέρνηση, η  οποία, διαισθανόμενη την σοβαρότητα της κατάστασης, δίδει εντολή να εξουδετερωθούν τα εχθρικά βουλγαρικά  τμήματα  στρατού, που βρίσκονται στη πόλη της Θεσσαλονίκης, κατάλοιπο του Α Βαλκανικού Πολέμου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, με εξήντα νεκρούς Βουλγάρους καθώς και την αιχμαλωσία 1179 αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών, του βουλγαρικού στρατού. Οι ελληνικές απώλειες είναι 18 νεκροί και 46 τραυματίες. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στις  16  – 17/29-30  Ιουνίου 1913. Την εκκαθάριση των βουλγαρικών στρατευμάτων, αναλαμβάνει ο διοικητής της II ΜΠ, υποστράτηγος (ΜΧ)  Κωνσταντίνος Καλλάρης.

Την  18^η  Ιουνίου/1^η Ιουλίου  1913  έρχεται εσπευσμένα στην Θεσσαλονίκη, ο αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού και διάδοχος του βασιλικού θρόνου Κωνσταντίνος και δίδει  άμεση διαταγή αντεπίθεσης  κατά των Βουλγάρων, με  την υποστήριξη  του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.

Ο  Β Βαλκανικός  Πόλεμος  είναι  γεγονός.  Οι δυνάμεις του τακτικού στρατού προέρχονται από την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο, τα Νησιά, αλλά και εθελοντές από την Κύπρο, καθώς επίσης και  φοιτητές από τα πανεπιστήμια, που στρατολογούνται οικειοθελώς. Να τονίσουμε, επίσης, και την συμμετοχή του Σώματος Προσκόπων (τμήμα ειδικών δυνάμεων), που μαχόταν στα υψώματα  του Λαχανά, μαζί με το 9^ο  τάγμα ευζώνων, με διοικητή τον «Ήρωα των Ηρώων»  ταγματάρχη πεζικού  Ιωάννη Βελισσαρίου. Η συμμετοχή των Κρητικών επίσης μεγάλη, και ταυτοχρόνως με πολλές απώλειες. Οι δεσμοί αίματος της Κρήτης με την Μακεδονία, είναι δεδομένοι, και  αρρήκτως συνδεδεμένοι. Συγκινητική, επίσης, και η εθελοντική στράτευση των Ελλήνων του εξωτερικού.

Το Γενικό Στρατηγείο εγκαθίσταται στην Μπάλτζα (Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης). Τον Κωνσταντίνο υποδέχεται ο πρόεδρος της κοινότητας Μπάλτζας Νικ.Κόπτσης, και στην συνέχεια θα φιλοξενηθεί στο αρχοντικό του προκρίτου και Μακεδονομάχου Ανδρέα  Λίγδα και της γυναίκας  του Μαγδαληνής. Αμέσως εγκαθίστανται και οι κινητοί φούρνοι  παραγωγής ψωμιού, αλλά και οι χώροι παρασκευής φαγητού. Οι κάτοικοι των γύρω χωριών, με συγκίνηση στα μάτια, προσφέρουν όλα τα αποθέματα σε σιτάρι, λάδι, όσπρια, τυρί, ζυμαρικά, όπως επίσης και τα ζώα τους (πρόβατα, κατσίκια, γουρούνια, αγελάδες) γιά την σίτιση των στρατιωτών, αλλά και γιά μεταφορικά μέσα (άλογα, μουλάρια) γνωρίζοντας ότι θα τα στερηθούν οι οικογένειες τους, αλλά υπερτερεί το εθνικό καθήκον. Γιά μιάν ακόμη φορά πολίτες και στρατός ενωμένοι, ενάντια στον εχθρό. Οι γυναίκες είναι παρούσες, για να συμβάλουν στην παρασκευή των φαγητών, αλλά και οι άνδρες μεγαλύτερης ηλικίας να συμβάλουν στην κατασκευή οχυρωματικών έργων και διάνοιξη, όπου απαιτείται, απροσπέλαστων  τμημάτων. Ο Κωνσταντίνος, συγκινημένος, ευχαρίστησε όλους τους κατοίκους πολλές φορές γιά την συνεισφορά τους. Παράλληλα, στήθηκαν και οι σκηνές των χειρουργείων – ιατρείων, και εφοδιάσθηκαν με φάρμακα και χειρουργικά υλικά. Ο ιματισμός αλλά και ο λοιπός εξοπλισμός σε πολεμικά εφόδια, όπως και όπλα, ήταν επαρκέστατος. Ο  Έλλην  Στρατιώτης, ήταν καλά εφοδιασμένος, και για την εποχή του, εξοπλισμένος με σύγχρονο οπλισμό, έχοντας έτσι έναν και μοναδικό σκοπό: Την απελευθέρωση της Μακεδονίας, της ελληνικότατης Μακεδονίας.

Η διαταγή, που εκδόθηκε από το στρατηγείο, στην Μπάλτζα, και έφερε την υπογραφή του Κωνσταντίνου, στις  8 το βράδυ της Τίτης 18  Ιουνίου/1 Ιουλίου 1913, όριζε  τα  εξής:

– Η  VII  Μεραρχία Πεζικού να  κινηθεί  προς Νιγρίτα, και στην συνέχεια να κινηθεί προς   Όρλιακο (Στρυμωνικό Σερρών).

-Η  I  Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί προς Λαγκαδά – Λιγκόβανη (Ξυλόπολη Θεσσαλονίκης), και να στραφεί προς  υποστήριξη της VI Μεραρχίας Πεζικού.

-Η  VI  Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από Αϊβάτι (Λητή Θεσσαλονίκης) και Γιουβέσνα ή Γκιβέζνα (Άσσηρος Θεσσαλονίκης) προς το ύψωμα 605.

-Η  II Μεραρχία Πεζικού από την Μπάλτζα (Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης) να κινηθεί προς Δαουτλή (Μονόλοφος Θεσσαλονίκης)  και Γενή Μαχαλά(Πετρωτό Θεσσαλονίκης), και όταν συναντήσουν τον εχθρό, να αναπτυχθούν αριστερά, προς τα υψώματα του Σαρή – Κιόι (Ποταμιά).

-Η IV Μεραρχία Πεζικού από την Μπάλτζα (Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης)  να κινηθεί προς Σαλαμανλή (Γαλλικός) και Αχτσέ Κλισέ (Κολχίδα) και ευρισκόμενη με το δεξιό της τμήμα, και σε άμεση επαφή με το αριστερό τμήμα της III Μεραρχίας Πεζικού, να καταλάβουν τα υψώματα μεταξύ Σαρή – Κιόι (Ποταμιάς) και Σαρή – Γκιόλ (Κρηστώνης) .

-Η  V  Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από το Νάρες (Νέα Φιλαδέλφεια Θεσσαλονίκης)  ανατολικά της λίμνης Ατζή – Γκιόλ (Πικρολίμνη) και να επιτεθεί κατά του εχθρού, όπου και να τον συναντούσε, και κατά τη ανάπτυξη της το δεξιό της τμήμα, συναντώντας το αριστερό τμήμα της  IV Μεραρχίας, να κατευθυνθούν προς το Κιλκίς.

-Η  III  Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από το Καδή – Κιόι (Βαθύλακκος Θεσσαλονίκης) προς  το Αβρέτ – Χισάρ (Γυναικόκαστρο), με κατεύθυνση προς το Κιλκίς.

-Η X Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από Μποέμιτσα (Αξιούπολη) μέσω του ποταμού Αξιού, να περάσει στο Καρασούλι (Πολύκαστρο)  και να επιτεθεί στον εχθρό, που βρίσκεται δίπλα και βορείως του χωριού Καλίνοβο ( Σουλτογιανναίικα). Επίσης, θα υποστηρίζεται  από την ορειβατική πυροβολαρχία που βρίσκεται στο Καρασινάν (Πλάγια Παιονίας).

-Η  Ταξιαρχία  Ιππικού να κινηθεί  από Κοτζά – Ομερλή ( Χερσοτόπι) –  Ντραγκομίρ (Βαφειοχώρι) –  Κιρέτς ( Χωρύγι) – Γκερμπασέλ (Καστανιές)  και να βοηθεί στις επιθέσεις κατά του εχθρού, τις  ΙΙΙ   και  X  Μεραρχίες Πεζικού. Επίσης, να εξακριβώσει με αναγνωρίσεις τις εχθρικές δυνάμεις, μεταξύ Κιλκίς – Κιλιντίρ (Καλίνδρια) – Καλίνοβο ( Σουλτογιανναίικα).

Αντιλαμβανόμαστε όλοι μας, ότι ο Ελληνικός Στρατός            αναπτύχθηκε, σε ένα μεγάλο πέταλο  πεδίου μάχης, οριζόμενο στα 90 χιλιόμετρα.

Η συνολική δύναμη των βουλγαρικών στρατευμάτων ήταν 35 τάγματα πεζικού, επτά  ίλες Ιππικού, και 62 υποστηρικτικά   πυροβόλα.

Διοικητής των βουλγαρικών στρατευμάτων, τοποθετήθηκε ο στρατηγός  Νικόλα  Ιβανώφ, ο διοικητής   της  2^ης  στρατιάς του Βουλγαρικού Στρατού.  Είναι ο  στρατηγός, που, μετά την ήττα των βουλγαρικών δυνάμεων, από τον Ελληνικό Στρατό, θα πει φανερά εκνευρισμένος  «όλα τα είχα σκεφθεί, όλα τα  είχα σχεδιάσει, εκτός από την τρέλλα των  Ελλήνων».

Οι Βούλγαροι την 26^η  Οκτωβρίου/8 Νοεμβρίου 1912, ημέρα εορτής του πολιούχου της Θεσσαλονίκης Αγίου Δημητρίου , καταλαμβάνουν το Κιλκίς, ενώ την ίδια ημέρα απελευθερώνεται η Θεσσαλονίκη , από τον τουρκικό ζυγό. Επειδή, όπως προανέφερα, δεν  ήταν ευχαριστημένοι από την διανομή των εδαφών μετά το τέλος του Α Βαλκανικού Πολέμου, και με στόχο την Θεσσαλονίκη αλλά και την Μακεδονία, αρχίζουν αμέσως κατασκευή οχυρωματικών  έργων στη πόλη του Κιλκίς, ανατολικά και δυτικά, και πάντα, φυσικά, με κατεύθυνση την Θεσσαλονίκη. Περιλαμβάνουν κλειστά οχυρωματικά έργα, καλυπτόμενα από συρματοπλέγματα, και τέλεια φυσική κάλυψη. Στην συνέχεια έχουμε ανοικτά χαρακώματα, που συνδέονταν μεταξύ τους, με  δίκτυο διαβιβάσεων. Προστατεύονται από πολυβολεία, και παράλληλα είναι εφοδιασμένα, με ξηρά τροφή, πολεμικό υλικό, νερό, αλλά και φαρμακευτικό υλικό.  Δημιουργούν έτσι προκεχωρημένη  γραμμή  άμυνας, που απλώνεται από το Αβρέτ – Χισάρ (Γυναικόκαστρο) – Αποστολάρ (Άνω Απόστολοι) – Σαλαμανλή (Γαλλικός) –  Αμπάρ – Κιόι  (Μάνδρες).

Γίνεται έτσι ευκόλως αντιληπτό, ότι οι ελληνικές δυνάμεις θα εφορμούσαν σε γυμνό – ακάλυπτο έδαφος.

Η τριήμερος εποποιία

Τετάρτη 19 Ιουνίου/2 Ιουλίου 1913,  πεδίο Μάχης Κιλκίς

Ξημερώματα της 19ης Ιουνίου/2 Ιουλίου 1913,  οι Μεραρχίες, αλλά και η Ταξιαρχία Ιππικού, εφορμούν σύμφωνα με τις διαταγές του Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, με αντικειμενικό σκοπό την κατάληψη της πόλης του Κιλκίς, και των υψωμάτων του Λαχανά. Οι ελληνικές δυνάμεις  συναντούν τις βουλγαρικές προφυλακές,  οι οποίες αμύνονται με πείσμα. Ο αγώνας είναι σκληρός, και πολύ επίμονος. Στην πεδιάδα του ποταμού Γαλλικού ήδη μετράμε πολλούς τραυματίες και νεκρούς.

Το 3^ο τάγμα πεζικού  του  9^ου  συντάγματος(ΠΖ) της IV Μεραρχίας, διοικούμενο από τον ταγματάρχη (ΠΖ) Αντώνιο Κουτήφαρη , καθώς επίσης  και το 1^ο τάγμα (ΠΖ) του 8^ου Συντάγματος(ΠΖ) τηςIV Μεραρχίας, κατορθώνουν τελικώς να διαπεράσουν τον ποταμόΓαλλικό και να καταλάβουν το εδαφικό σημείο μεταξύ  των χωριών Γαλλικού και Μανδρών. Φτάνουμε στο μεσημέρι, και οι ελληνικές δυνάμεις είναι καθηλωμένες μεταξύ Γαλλικού – Περίνθου – Μανδρών, λόγω πυκνών καπνών, από τις φωτιές που ανάβουν οι εκρήξεις οβίδων στο πεδίο τη μάχης, καθώς καίγονται αθέριστα σιταροχώραφα.  Στην 1.30 μετά το μεσημέρι  τραυματίζεται βαριά  στην κοιλιά ο ταγματάρχης (ΠΖ) Αντώνιος Κουτήφαρης, και μεταφέρεται στις σκηνές του χειρουργείου στην Μπάλτζα (Μελισσοχώρι). εκεί τον επισκέπτεται ο Κωνσταντίνος και τον ρωτά: «Τι έπαθες, Αντώνη μου;». Και ο ηρωικός Κουτήφαρης απαντά  «Προχωρούμε Μεγαλειότατε …», και αμέσως ξεψυχά!

Το 1^ο  σύνταγμα(ΠΖ) της II Μεραρχίας, με διοικητή τον ταγματάρχη (ΠΖ) Φωκίωνα Διαλέττη, μάχεται στα υψώματα του χωριού Μάνδρες. Πάντα μπροστά με το πιστόλι του, και μέσα  σε σύννεφα σφαιρών, οβίδων,  και πυκνών καπνών, ο διοικητής Διαλέττης, βροντοφωνάζει: «Εμπρός παιδιά μου, εμπρός». Οι άνδρες του  αναθαρρούν και ορμούν με μανία, όμως την συγκεκριμένη στιγμή, ο ηρωικός Διαλέττης  πέφτει νεκρός, από εχθρικά πυρά.

Στην Πικρολίμνη μάχεται το 16^ο  σύνταγμα της V Μεραρχίας(ΠΖ) διοικούμενο από τον αντισυνταγματάρχη(ΠΖ) Αντώνιο Καμάρα. Με διαταγή του Μεράρχου της  V ΜΠ  συνταγματάρχη(ΜΧ) Στέφανου Γεννάδη , προς  τον Αντώνιο Καμάρα, το σύνολο των δυνάμεων του 16^ου  Συντάγματος διατάσσεται να κινηθεί αμέσως προς το Κιλκίς.  Οι  Έλληνες στρατιώτες εφορμούν, οι Βούλγαροι αντεπιτίθενται, και το έδαφος τραντάζεται και φλέγεται. Στο σκηνικό αυτό της κολάσεως, ο ηρωικός Καμάρας, τραυματίζεται βαρύτατα, μεταφέρεται με φορείο ημιθανής,  και εκεί με άλλους βαρύτατα τραυματισμένους, θα διακομισθεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, και την Δευτέρα 24  Ιουνίου/7 Ιουλίου 1913, θα πεθάνει.

Τετάρτη 19  Ιουνίου/2 Ιουλίου  1913, πεδίο Μάχης Λαχανά 

-Η  I Μεραρχία μάχεται προς το Λοφίσκο και καταφέρνει  να εδραιωθεί στην γραμμή Βερτίσκου – Όσσας.

-Η VI Μεραρχία μάχεται στην Άσσηρο και αργά το απόγευμα φτάνει διακόσια μέτρα από τις βουλγαρικές οχυρώσεις, στη θέση Κλέπε – Δίχαλο.

-Η  VII  Μεραρχία μάχεται στην Αρέθουσα, και καταλαμβάνει το Σκεπα και υψώματα στο Καρακόλι. Οι Βούλγαροι οπισθοχωρούν προς Χουμνικό και Νιγρίτα. Στρατιωτικά τμήματα της VII Μεραρχίας, καταλαμβάνουν την Ηρακλείτσα.

Το βράδυ της  19ης  Ιουνίου/2ας Ιουλίου 1913 , οι Μεραρχίες μας μετρούν  τρομερές απώλειες, αλλά  οι θυσίες μας αποζημιώνονται, καθώς οι Βούλγαροι έχουν υποχωρήσει στη γραμμή  Λειψυδρίου – Μαυρονερίου – Γυναικοκάστρου .

Πέμπτη 20 Ιουνίου /3 Ιουλίου 1913, πεδίο Μάχης Κιλκίς 

-Η X Μεραρχία μάχεται και καταλαμβάνει τα χωριά  Εύζωνοι και Πλατανιά, και το απόγευμα καταλαμβάνει τα Σουλτογιανναιίκα, και προς το βράδυ,την Καλίνδρια.

-Η V  Μεραρχία μάχεται, και έπειτα από σκληρό και τιτάνιο αγώνα καταλαμβάνει τον Σιδηροδρομικό σταθμό Κρηστώνης (Κιλκίς), το χωριό Κρηστώνη (νότιο τμήμα), αλλά και τα γύρω υψώματα.

-Η IV Μεραρχία μάχεται, επίσης πολύ σκληρά, και καταλαμβάνει το μεσημέρι το χωριό Κρηστώνη (ανατολικό τμήμα) και φτάνει μπροστά στην κύρια  γραμμή άμυνας του εχθρού.

-Η II Μεραρχία μάχεται και καταλαμβάνει τα ανατολικά υψώματα του χωριού Ποταμιά.

-Η III Μεραρχία μάχεται και καταλαμβάνει, έπειτα από σφοδρές επιθέσεις, τα χωριά Βαπτιστής και Μεγάλη Βρύση.

-Η Ταξιαρχία Ιππικού εφορμά, και μέσω των χωριών Μεγάλη Βρύση και Καστανιές, καταδιώκει τον εχθρό προς το Χέρσο.

Πέμπτη 20 Ιουνίου/3 Ιουλίου 1913, πεδίο Μάχης Λαχανά 

-Η I Μεραρχία μάχεται και επιτίθεται προς Νικόπολη – Ξυλόπολη και προς Βερτίσκο – Λαχανά.  Στις 8 το βράδυ έφτασε οκτακόσια μέτρα από τα βουλγαρικά χαρακώματα του Λαχανά.

-Η VI Μεραρχία μάχεται, και με το 17^ο  σύνταγμα(ΠΖ) και το 1^ο  σύνταγμα ευζώνων , που της ανήκουν, καταλαμβάνουν στις 12 το μεσημέρι την Ξυλόπολη .

-Η VII Μεραρχία, μαχόμενη καθ’ οδόν  έξω από την Νιγρίτα, χωρίς μεγάλη αντίσταση, την καταλαμβάνει στην 1 μετά το μεσημέρι.

Οι Βούλγαροι, εξαγριωμένοι από την ήττα τους,  βάζουν φωτιά και την καίνε. Στην συνέχεια τα στρατεύματα της VII Μεραρχίας προωθούνται προς το χωριό Τερπνή.

Την δεύτερη ημέρα της «δίδυμης» γιγαντομαχίας Κιλκίς – Λαχανά, το Γενικό Στρατηγείο στην Μπάλτζα, διαπιστώνει ότι οι παρατηρητές των Βουλγάρων έχουν βάλει στο στόχαστρο τους αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού. Με απλές σκέψεις καταλήγουν, ότι κατά την διάρκεια της επίθεσης τα διακριτικά τους λαμπυρίζουν κάτω από τον καυτό ήλιο, και έτσι ξεχωρίζουν εύκολα, και γίνονται αμέσως ορατοί από τον εχθρό. Εκδίδεται άμεση διαταγή από το Γενικό Στρατηγείο, να ξηλωθούν τα μεταλλικά διακριτικά, ώστε να μην γνωρίζουν οι εχθρικές δυνάμεις, ποιοί φέρουν βαθμό αξιωματικού. Κάνοντας πράξη την διαταγή, ξηλώνονται τα διακριτικά των βαθμών από ανθυπασπιστή μέχρι και συνταγματάρχη. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε το καυστικό – χιουμοριστικό σχόλιο ενός αξιωματικού, που, γελώντας, είπε  «πολύ ωραία, αγωνισθήκαμε με θυσίες και αγώνες, και γίναμε μέσα σε μία μέρα στρατιώτες, δεκανείς και λοχίες», και φυσικά όλοι γέλασαν με την ψυχή τους.

Το παιδί από το Κιλκίς

Ο αστικός μύθος, αναφέρει και τον μικρό Δημήτρη, παιδί που ήταν από  Έλληνες γονείς, από τις λιγοστές οικογένειες Ελλήνων, που ζούσαν στο Κιλκίς. Το παιδί αυτό βοηθούσε τις ελληνικές δυνάμεις, σκαρφαλώνοντας πολύ ψηλά στα δέντρα, και έτσι είχε άμεση αντίληψη γιά  τις κινήσεις του εχθρού.  Στην συνέχεια ό, τι έβλεπε το μετέφερε στις ελληνικές δυνάμεις. Δυστυχώς, έγινε αντιληπτός, από Βούλγαρο σκοπευτή, και ο Δημήτρης σωριάστηκε στο έδαφος, νεκρός. Η είδηση του θανάτου του, συγκλόνισε στρατιώτες και αξιωματικούς, που ορκίσθηκαν εκδίκηση.

Οι Βούλγαροι, επειδή ήταν πονηροί και υποχθόνιοι, χρησιμοποιούν και δόλια μέσα. Τι εννοώ: Γιά να μην βρίσκουν οι ελληνικές δυνάμεις πόσιμο νερό, δημιουργούν ομάδες, οι οποίες μαζεύουν νεκρά σώματα στρατιωτών και τα πετάνε, στα πηγάδια, ώστε έτσι  το νερό να μολύνεται. Το ίδιο θα πράξουν, όταν αντιλαμβάνονται, ότι οι Έλληνες, πλησιάζουν προς κρήνες και πηγές νερού, καθώς το πεδίο μάχης μεταβάλλεται συνεχώς, και βάλλουν συνεχώς με οβίδες και συνεχείς πυροβολισμούς, εναντίον τους. Η θερμοκρασία εκείνη την εποχή, ήταν, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, 38 – 41 βαθμούς Κελσίου.

Ο  Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος, αγωνιώντας γιά την τύχη του Κιλκίς , και θέλοντας την πολυπόθητη νίκη, στέλνει προς όλες τις Μεραρχίες, αλλά και προς την Ταξιαρχία Ιππικού την ιστορική διαταγή: «Αύριο αξιώ την πτώσιν του Κιλκίς»

Παρά  τις  λυσσαλέες επιθέσεις  και  τις  ομοβροντίες του πυροβολικού , τους νεκρούς αλλά και τραυματίες, το ποτισμένο με αίμα πεδίο της Μάχης του Κιλκίς, η πόλη είναι ακόμη στα χέρια των Βουλγάρων.  Η  νύχτα θα είναι μεγάλη, φρικιαστική και εφιαλτική.  Οι  ώρες  είναι κρίσιμες , είναι σαν να σταμάτησε ο χρόνος, και να βλέπουμε ξανά και ξανά το  ίδιο σκηνικό πολέμου. Οι   εφορμήσεις  συνεχείς,  οι στρατιώτες μας δεν σταματούν να μάχονται, παντού φωτιά και καταστροφή, διαμελισμένοι και  βαριά τραυματισμένοι, προχωρούν ακάθεκτοι, με τραγούδια και ιαχές. Το χειρότερο, όμως, είναι, ότι  αναγκάζονται, δυστυχώς, λόγω της λιονταρίσιας ορμής τους, να πατάνε επάνω σε τραυματισμένα αλλά και νεκρά σώματα, φίλων τους, συγχωριανών τους, συμπολεμιστών τους, διότι ο σκοπός είναι ιερός: Να φτάσουν στην πρώτη γραμμή άμυνας – οχύρωσης  των Βουλγάρων.

Παρασκευή 21 Ιουνίου/4 Ιουλίου 1913, πεδίο Μάχης Κιλκίς      Ι

-Η  II Μεραρχία   από τις 3.30 το πρωί προχωρεί συνεχώς και κερδίζει έδαφος, με την   υποστήριξη  του  πυροβολικού. Αντικειμενικός πλέον σκοπός είναι να κυριεύσουν την δεύτερη  γραμμή  άμυνας των Βουλγάρων. Έχει  πλέον την βοήθεια των  III, IV και V  Μεραρχιών, και αλώνουν το ένα χαράκωμα μετά το άλλο. Οι βουλγαρικές δυνάμεις σε  πανικό, αρχίζουν και τρέπονται σε φυγή, ενώ παράλληλα χάνουν την σκοπευτική τους δεινότητα και πυροβολούν αλλά και σκοπεύουν στα τυφλά. Τότε συμβαίνει το εξής τραγικό: Εξαπολύουν ταχεία δύναμη πυρός , με «βροχή» από οβίδες, που έχει ως αποτέλεσμα, να σηκώνονται τεράστια σύννεφα καπνού, πυκνού καπνού, να καίγονται τα νεκρά σώματα των στρατιωτών, η δύσπνοια  πλέον να είναι διάχυτη, και μέσα σε καπνούς και φλόγες, εμφανίζονται σαν φαντάσματα οι Έλληνες στρατιώτες και ορμούν προς τα χαρακώματα του εχθρού.

Ο   θάνατος του θρυλικού ήρωα συνταγματάρχη (ΠΖ) Αντωνίου Καμπάνη

Η  αφήγηση – εξιστόρηση  είναι του γιού του  Δημητρίου Καμπάνη, ο οποίος    ήταν  εθελοντής  και στον  Α   και στον Β΄  Βαλκανικό  Πόλεμο.

«Το πρωί της 21ης Ιουνίου 1913 , κατά τις 7.30 ή 8.00 με καλεί στο γραφείο του ο Επιτελάρχης Δούσμανης και μου λέει: « Ο πατέρας σου πληγώθηκε. Πήγαινε να τον βρεις,  ίσως χρειάζεται την βοήθεια σου». Φώναξε, επίσης, και έναν συνάδελφο, τον Σπύρο Μεταξά, και τον διέταξε να με συνοδεύσει, αφού τον πληροφόρησε  ότι ο πατέρας μου είναι νεκρός. Μία βολιδοφόρος του είχε στείλει όλα τα βλήματα στο στήθος του.

Ξεκινήσαμε. Ο ήλιος έκαιγε, ο κάμπος όλος ήταν γεμάτο φωτιές από τα στάρια, που είχαν πάρει να καίγονται, και από τις οβίδες που έσκαγαν όπου υπήρχαν συγκεντρώσεις.

Όπως βγαίναμε από το χωριό, μας σταμάτησε ο διοικητής της ίλης Φρουράς  του Στρατηγείου στην Μπάλτζα, ίλαρχος  Γεωργόπουλος , ένας καλοκάγαθος άνθρωπος: «Που πάτε,  παιδιά;», μας ρώτησε. Του το είπαμε (ίσως γνώριζε την είδηση.):  «Με τα πόδια είναι αδύνατο να κάμετε  τίποτα, θα σας δώσω δύο μουλάρια». Τον ευχαρίστησα, τον ρώτησα , όμως, τι θα τα έκανα, αν χρειαζόταν να τα αφήσω. Μου έδωσε εντολή να τα παραδώσω  σε οιαδήποτε μονάδα, αρκεί να έλεγα ότι ήταν του Στρατηγείου.

Μετά ωρών περιπλάνηση, για να βρούμε το 8^ο  Σύνταγμα Πεζικού, μέσα από το πεδίο της μάχης που φλεγόταν, ρωτώντας όσους συναντούσαμε, φτάσαμε σε μία μεγάλη σκηνή που είχε την σημαία του Ερυθρού  Σταυρού: Ήταν το χειρουργείο της IV Μεραρχίας. Απ’ έξω, εκατοντάδες τραυματίες περίμεναν την σειρά τους για τύχουν βοηθείας. Ο Μεταξάς πήγε προς την σκηνή,  γιά να ρωτήσει. Εκείνη,όμως, την στιγμή είδα τον ιπποκόμο του πατέρα, ο οποίος κρατούσε τα πράγματα του. Μόλις με αναγνώρισε, με αγκάλιασε κλαίοντας. Κατάλαβα. (Καρδιασμένος  ήταν  το  όνομα του. Αργότερα έμαθα, ότι  πήγε στην Αμερική. Έκτοτε τον έχασα). Μπήκα  στη σκηνή, και πάνω σε ένα  φορείο  είδα  τον πατέρα. Είχε τα μάτια ανοιχτά, το πρόσωπο γελαστό και ευχαριστημένο. Μόνο το στήθος του ήταν γεμάτο τρύπες.  Στα  χέρια  του φορούσε γάντια καλοκαιρινά χακί, αλλά όπως ήταν σκισμένα και κρεμασμένα, κατάλαβα ότι είχαν κοπεί τα δάχτυλα του.  Αργότερα, όταν είδα τα κυάλια του, που ήταν και αυτά γεμάτα βλήματα, αντιλήφθηκα ότι η οβίδα είχε σκάσει την ώρα που τα σήκωνε  για να παρατηρήσει τις εχθρικές θέσεις.

Το θέαμα γιά ‘μένα ήταν τραγικό, αλλά μεγαλύτερη ακόμη συγκίνηση μου προξένησαν οι εκατοντάδες τραυματίες του συντάγματος του, που περνούσαν και τον ασπάζονταν κλαίγοντας. Άκουσα μερικούς να λένε: «΄Ηταν  αυστηρός αλλά δίκαιος και αγαπούσε τους άνδρες του».  Νομίζω ότι ο επικήδειος αυτός – αν μπορούσε να τον ακούσει – θα τον είχε απολύτως ικανοποιήσει. Διότι, πραγματικά πρόσεχε ξεχωριστά τους άνδρες του, και για να  προστατεύσει την ζωή  τους είχε  σκοτωθεί  ο  ίδιος. Ιδού πως: Το πρωί εκείνο, που είχε δοθεί η διαταγή του Βασιλέως, γιά την κατάληψη του Κιλκίς με κάθε θυσία, το βουλγαρικό πυροβολικό «θέριζε» το 8^ο  Σύνταγμα (ΠΖ) , που δεν μπορούσε να προχωρήσει. Ο διοικητής του, συνταγματάρχης (ΠΖ) Αντώνιος Καμπάνης, που ήταν στην πρώτη γραμμή με τον υπασπιστή του λοχαγό Τσολακόπουλο – Ρέμπελο, και τον ίλαρχο Π. Μάνο, που ήταν σύνδεσμος της Μεραρχίας (από αυτούς  έμαθα πώς πέθανε), στεναχωριόταν, και κάποια στιγμή είπε: «Θα πρέπει να εξακριβώσουμε από ποιό σημείο βάλλει το βουλγαρικό πυροβολικό, γιά να ειδοποιήσουμε το δικό μας». Και οι δύο αξιωματικοί του ξεκίνησαν, γιά να κάμουν την παρατήρηση, αλλά τους σταμάτησε λέγοντας: « Αφήστε, θα πάω εγώ. Εσείς είστε νέοι, εγώ έφαγα τα ψωμιά μου» (ήταν 56 ετών). Προχώρησε λίγα βήματα σ ΄ ένα  ύψωμα, αλλά μόλις σήκωσε τα κυάλια του, έσκασαν γύρω του οβίδες, τον χτύπησαν και έμεινε στον τόπο.

Τιμή και δόξα στον ήρωα Καμπάνη

Στο πεδίο της μάχης  η  ΙΙ  Μεραρχία κατορθώνει, επί τέλους, να τρέψει σε  άτακτη φυγή τους Βουλγάρους, πίσω από την δεύτερη γραμμή άμυνας και να φτάσει στις 9.30 το πρωί στο χωριό Ποταμιά. Ο εχθρός πλέον έχει εγκαταλείψει  τις οχυρώσεις του, είναι  μακριά και από την τρίτη γραμμή άμυνας, και  απομακρύνεται πανικοβλημένος. Στις 11 το πρωί ο Ελληνικός Στρατός μπαίνει δαφνοστεφής   στην ιερή πόλη του Κιλκίς,  στις   11. 15 η Ελληνική Σημαία που φέρει στο κέντρο της έφιππο τον  Άγιο Γεώργιο, κουρελιασμένη, λογχισμένη, αλλά και αιματοβαμμένη, κυματίζει όλο υπερηφάνεια, στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου.

Οι Βούλγαροι,  πανικόβλητοι και αλλόφρονες, φεύγοντας από την πόλη βάζουν φωτιές και την καίνε. Στην άτακτη  οπισθοχώρηση τους  κοντά στο χωριό  Γιάνες (Μεταλλικό)  συναντούν την Ταξιαρχία Ιππικού, που τους καταδιώκει γιά να τους εξοντώσει. Δύο  επιλαρχίες της τους καταδιώκουν στα χωριά Ερεκλή (Κορομηλιά)  και Γραμμάταινα (Ευκαρπία) .

Στην συνέχεια η  X Μεραρχία τους συναντά και μάχεται μαζί τους, και τους εκδιώχνει  προς  την  λίμνη Δοϊράνη, όπου θα  δοθεί μεγάλη μάχη την Κυριακή 23η  Ιουνίου/6 Ιουλίου 1913, γνωστή ως Μάχη της  Δοϊράνης.

Παρασκευή 21 Ιουνίου/4 Ιουλίου 1913, πεδίο Μάχης Λαχανά

-Οι   I,  VI, VII  Μεραρχίες συνεχίζουν με πείσμα αλλά και πίστη να μάχονται, γιά να κατακτήσουν τα υψώματα Λαχανά.  Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε,  ότι εκεί είναι μαζί τους και πολεμούν σαν λιοντάρια  ο ταγματάρχης (ΠΖ)  Κωνσταντίνος Χατζόπουλος , που πέφτει νεκρός από εχθρικά πυρά,  ο συνταγματάρχης (ΠΖ) Ιωάννης Παπακυριαζής, που πέφτει νεκρός  μέσα σε «βροχή» από σφαίρες. Ο Μέραρχος Μανουσογιαννάκης , θα νεκροφιλήσει τον ηρωικό συνταγματάρχη του, και με δάκρυα στα μάτια θα πει, ότι έχασε το καλύτερο παλληκάρι του. Στο χωριό Σαντούδα μάχεται και πέφτει νεκρός ο ταγματάρχης (ΠΖ)  Αναστάσιος Κατσιμήδης. Στο χωριό Βερτίσκος, μάχεται πάντα μπροστά, ο μετέπειτα θρύλος της Μικρασιατικής  Εκστρατείας υπολοχαγός (ΠΖ) Νικόλαος Πλαστήρας. Στιην 1 μετά το μεσημέρι  μαθαίνουν τα χαρούμενα νέα οι  ελληνικές δυνάμεις, γιά την κατάληψη του Κιλκίς. Οι στρατιώτες ηλεκτρίζονται, και πολεμούν  με περισσότερη λαχτάρα, γιά να φέρουν και αυτοί με την σειρά τους την πολυπόθητη νίκη. Πλέον αρχίζουν και κατακτούν την λοφοσειρά Χατζή – Μπαϊρακλή,  το ύψωμα  Προφήτης Ηλίας, τον λόφο Παλαιόκαστρο  και επί τέλους στις 4 το απόγευμα καταλαμβάνεται και ο Λαχανάς.

Η νίκη  των Ελλήνων στην «δίδυμη» μάχη Κιλκίς  – Λαχανά, με τον «ποταμό αίματος» των 8.828 νεκρών και τραυματιών των ελληνικών απωλειών (σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, καθώς σύμφωνα με ανεπίσημες εκτιμήσεις ενδέχεται να έχουν υπερβεί και τις 12.000) γλύτωσε την Θεσσαλονίκη , από τα αρπακτικά νύχια των Βουλγάρων, μεγάλωσε τα σύνορα της Πατρίδας. Αλλά, το κυριότερο, το πιό σημαντικό και το πιό λυτρωτικό, ήταν να περιέλθει η ελληνικότατη Μακεδονία στα χέρια των φυσικών δικαιούχων της.

Ανέδειξε αξίες, ιδανικά, γενναιότητα, θάρρος, τόλμη, ανδρεία αγάπη προς την Πατρίδα, αλλά και πίστη προς την Υπεραγία  Θεοτόκο. Ο  Έλλην αξιωματικός  παρέδωσε μαθήματα ακεραιότητας και ήθους, και ο  Έλλην  στρατιώτης  παρέδωσε μαθήματα αυταπάρνησης και ανδραγαθίας.

Τους αξίζει ο στέφανος της δόξας και της αιώνιας τιμής!

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ                          

-ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 – 1913 ΓΑΒΡΙΗΛ  Ν.     ΣΥΝΤΟΜΟΡΟΥ    ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟ,  ΚΙΛΚΙΣ, ΛΑΧΑΝΑΣ  ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΣ  ΝΙΚΕΣ       ΕΚΔΟΣΕΙΣ     ΄΄ ΖΗΤΡΟΣ ΄΄    2002

-ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ  1913 – 1940   ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ

ΤΟΜΟΣ   Α ,  ΕΚΔΟΣΗ   2013

-ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ   Η  ΗΤΤΑ  ΤΩΝ  ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ  ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ  –  ΕΚΔΟΣΕΙΣ   ΄΄ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ  ΙΣΤΟΡΙΑ΄΄   ΙΟΥΝΙΟΣ  2001

-ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Α. ΚΑΜΠΑΝΗΣ   ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ      ΕΚΔΟΣΕΙΣ   ΄΄ ΓΝΩΣΗ  ΄΄  1983

-ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ ΚΙΛΚΙΣ

ΕΚΔΟΣΗ  601 ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΕΡΟΜΕΝΟ ΤΑΓΜΑ ΠΕΖΙΚΟΥ.

-ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ.