21 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913 – 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024 – 111 ΕΤΗ ΑΝΕΣΠΕΡΟ ΦΩΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
Του Γιώργου Χ. Θεοδωρίδη
Πέρασαν ήδη 111 χρόνια από την Επική Δίδυμη Μάχη του Κιλκίς – Λαχανά 19 – 20 – 21 Ιουνίου 1913, μια μεγάλη και ιστορική Γιγαντομαχία, για πολλούς η μάχη των μαχών, με τους 8828 νεκρούς και τραυματίες. Η ιδιαιτερότητά της Μάχης είναι, ότι μετά από συνεχείς επιθέσεις σε ακάλυπτο έδαφος με τον εχθρό να είναι καλυμμένος σε οχυρώσεις, ορύγματα, προμήθειες σε τροφή, φαγητό, νερό, νοσοκομειακό υλικό και άφθονα πολεμοφόδια, κρίθηκε η Ελληνικότητα της Μακεδονίας, και ελευθερώθηκαν περιοχές της σκλαβωμένης Ελλάς.
Ο εχθρός έχει όνομα, και λέγεται Βουλγαρία, η οποία δεν έμεινε καθόλου ευχαριστημένη, από την διανομή των εδαφών με την λήξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, με την Συνθήκη του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913, μια Συνθήκη που για να υπογραφεί από τους Βαλκανικούς Συμμάχους Βουλγαρία – Ελλάδα – Μαυροβούνιο – Σερβία, και την ηττημένη Οθωμανική Αυτοκρατορία, που μετείχαν στο Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο, θα έπρεπε να περάσουν έξι μήνες, καθώς τα τετελεσμένα γεγονότα, τα συμφέροντα, η απώλεια εδαφών από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το νέο Κίνημα των Νεότουρκων στην Κωνσταντινούπολη, η δολοφονία του Βασιλιά Γεωργίου του Α΄ στη Θεσσαλονίκη – 5 Μαρτίου 1913 -, καθώς και οι επεκτατικές βλέψεις της Βουλγαρίας για την ΄΄ Μακεδονία του Αιγαίου ΄΄, δεν επέτρεπαν την υλοποίηση της.
Έτσι φτάνουμε στις συγκρούσεις, μεταξύ και ελληνικού και βουλγαρικού στρατού, τον Απρίλιο–Μάιο του 1913, στο Παλαιοχώρι, τις Ελευθερές, στον ποταμό Αγγίτη και στο όρος Παγγαίο. Στην ουσία είναι το προμήνυμα – προπαρασκευή, του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, και έτσι ακυρώνει την Συνθήκη του Λονδίνου.
Ο Βουλγαρικός Στρατός χωρίς κανένα πρόσχημα, αλλά και αιτία, επιτίθεται εναντίον ελληνικών και σερβικών τμημάτων προκαλύψεως. Κατακτά την Γευγελή, και κατευθύνεται προς τους Ευζώνους και την Πλατανιά. Ο βούλγαρος Στρατηγός Χεσάψηεφ, που κινείται σιδηροδρομικώς προς το Κιλκίς, και έχει το γενικό πρόσταγμα, διατάζει τα βουλγαρικά τμήματα που στρατοπεδεύουν στη Θεσσαλονίκη, να επιτεθούν. Η κίνηση αυτή θέτει σε συναγερμό την ελληνική κυβέρνηση, η οποία, διαισθανόμενη την σοβαρότητα της κατάστασης, δίδει εντολή να εξουδετερωθούν τα εχθρικά βουλγαρικά τμήματα στρατού που βρίσκονται στη πόλη της Θεσσαλονίκης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων, με εξήντα νεκρούς Βουλγάρους καθώς και την αιχμαλωσία 1179 αξιωματικών, υπαξιωματικών και οπλιτών, του βουλγαρικού στρατού. Οι ελληνικές απώλειες είναι 18 νεκροί και 46 τραυματίες. Όλα τα παραπάνω συμβαίνουν στις 16 – 17 Ιουνίου 1913. Την εκκαθάριση των βουλγαρικών στρατευμάτων, αναλαμβάνει ο διοικητής της II ΜΠ, Υποστράτηγος (ΜΧ) Κωνσταντίνος Καλλάρης.
Την 18η Ιουνίου 1913 έρχεται εσπευσμένα στην Θεσσαλονίκη, ο Αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού και διάδοχος του βασιλικού θρόνου Κωνσταντίνος, και δίδει άμεση διαταγή αντεπίθεσης κατά των Βουλγάρων, με την σύμφωνη γνώμη και την υποστήριξη, του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος είναι γεγονός, και βρίσκει πλήρως προετοιμασμένο τον Ελληνικό Στρατό. Το Στρατηγείο εγκαθίσταται στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης, ο Κωνσταντίνος μαζί με του επιτελείς αξιωματικούς του, σχεδιάζουν, εφαρμόζουν, και εκτελούν τις κινήσεις του Ελληνικού Στρατού, που στη ουσία είναι ΄΄ Πυρ κατά Μέτωπον ΄΄. Καταφθάνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι κινητοί φούρνοι παραγωγής άρτου και παρασκευής συσσιτίου. Το συσσίτιο περιελάβανε ψωμί, τσάι, λαχανόριζο με πιπεριές και ντομάτα, τραχανά, φασόλια στο ταψί, φασόλια και ρεβίθια στο καζάνι, βραστό με πατάτες και κρέας, τυρί κ.α. Επίσης είχαμε άφθονα φαρμακευτικά και χειρουργικά υλικά, καθώς επίσης και τραυματιοφορείς και νοσηλευτές, αλλά και στρατιωτικούς ή πολίτες γιατρούς. Ο Έλλην Στρατιώτης ήταν πολύ καλά εξοπλισμένος για την εποχή του, καινούριες στολές, δερμάτινα άρβυλα, κάλτσες, εσώρουχα, τυφέκιο Μάνλιχερ, ξιφολόγχη, σακίδιο πλάτης με κουβέρτα, σκεύη εστίασης, σουγιά, πιρούνι, κουτάλι, υδροδοχείο, μεγάλο ατομικό επίδεσμο τραυμάτων, φυσιγγιοθήκες – φυσίγγια. Τον οπλισμό του Ελληνικού Στρατού συμπληρώνουν τα υδρόψυκτα πολυβόλα, καθώς επίσης και οι ορεινές και πεδινές πυροβολαρχίες.
Οκτώ Μεραρχίες Πεζικού και μια Ταξιαρχία Ιππικού ρίχνονται στη Μάχη, και δημιουργούν ένα τόξο – πέταλο επίθεσης 90 χιλιομέτρων, από τα Πλάγια, την Αξιούπολη, το Πολύκαστρο, την Ειδομένη, τους Ευζώνους, την Πλατανιά(οικισμοί κ πόλη του Δήμου Παιονίας, σήμερα), τα Σουλτογιαναίικα, την Καλίνδρια, το Χέρσο, τις Καστανιές, τη Μεγάλη Βρύση, τον Βαπτιστή, το Χωρύγι, την Ποταμιά, το Γαλλικό, την Κρηστώνη, την Κολχίδα, το Κιλκίς, το Λειψύδριο, το Μεταλλικό, τις Μάνδρες, το Μαυρονέρι, το Γυναικόκαστρο, την Πικρολίμνη, την Πέρινθο, το Πεδινό, την Ευκαρπία, την Κορομηλιά(οικισμοί κ πόλη του Δήμου Κιλκίς, σήμερα), τη Λητή, τον Λαγκαδά, το Βερτίσκο, την Όσσα, την Αρεθούσα, το Σκεπαστό, την Άσσηρο, το Μονόλοφο, τη Νέα Φιλαδέλφεια, τη Ξυλόπολη, το Βαθύλακκο και τον Λαχανά (οικισμοί κ πόλεις του Νομού Θεσσαλονίκης, σήμερα), την Νιγρίτα, το Στρυμωνικό, το Χουμνικό, (οικισμοί κ πόλη του Νομού Σερρών, σήμερα). Τα τοπωνύμια αναφέρονται με τις νεότερες ονομασίες, για να διευκολύνω τους νεότερους αναγνώστες, για τον ακριβή γεωγραφικό προσδιορισμό του πεδίου της Μάχης, καθώς το 1913, διατηρούσαν τις σλαβικές ή μουσουλμανικές ονομασίες. Τα ονόματα των οικισμών που διαβάσατε, άλλοτε ακολουθούν αλυσιδωτή σύνδεση, κατά σειρά δηλαδή, και άλλοτε είναι ανακατεμένα με βάση τις επιθέσεις και τις μετακινήσεις των Μεραρχιών αλλά και της Ταξιαρχίας Ιππικού. Είναι γνωστό ότι στο πόλεμο τα πεδία των μαχών εναλλάσσονται – μεταβάλλονται συνεχώς. Το ίδιο φυσικά συνέβη κι εδώ στην τριήμερη Γιγαντομαχία.
Η διαταγή, (την μεταφέρουμε αυτούσια στη δημοτική, και για λόγους ιστορικούς παραθέτουμε τα τοπωνύμια, όπως αναφέρονταν τότε το 1913) που εκδόθηκε από το Στρατηγείο, στην Μπάλτζα,(Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης) και έφερε την υπογραφή του Αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου, στις 8 το βράδυ της Τρίτης 18 Ιουνίου 1913, όριζε τα εξής:
– Η VII (7η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί προς Νιγρίτα, και στην συνέχεια να κινηθεί προς Όρλιακο (Στρυμωνικό Σερρών).
-Η I (1η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί προς Λαγκαδά – Λιγκόβανη (Ξυλόπολη Θεσσαλονίκης), και να στραφεί προς υποστήριξη της VI Μεραρχίας Πεζικού.
-Η VI (6η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από Αϊβάτι (Λητή Θεσσαλονίκης) και Γιουβέσνα ή Γκιβέζνα (Άσσηρος Θεσσαλονίκης) προς το ύψωμα 605.
-Η II (2η) Μεραρχία Πεζικού από την Μπάλτζα (Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης) να κινηθεί προς Δαουτλή (Μονόλοφος Θεσσαλονίκης) και Γενή Μαχαλά(Πετρωτό Θεσσαλονίκης), και όταν συναντήσουν τον εχθρό, να αναπτυχθούν αριστερά, προς τα υψώματα του Σαρή – Κιόι (Ποταμιά).
-Η IV (4η) Μεραρχία Πεζικού από την Μπάλτζα (Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης) να κινηθεί προς Σαλαμανλή (Γαλλικός) και Αχτσέ Κλισέ (Κολχίδα) και ευρισκόμενη με το δεξιό της τμήμα, και σε άμεση επαφή με το αριστερό τμήμα της III Μεραρχίας Πεζικού, να καταλάβουν τα υψώματα μεταξύ Σαρή – Κιόι (Ποταμιάς) και Σαρή – Γκιόλ (Κρηστώνης) .
-Η V(5η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από το Νάρες (Νέα Φιλαδέλφεια Θεσσαλονίκης) ανατολικά της λίμνης Ατζή – Γκιόλ (Πικρολίμνη) και να επιτεθεί κατά του εχθρού, όπου και να τον συναντούσε, και κατά τη ανάπτυξη της το δεξιό της τμήμα, συναντώντας το αριστερό τμήμα της IV Μεραρχίας, να κατευθυνθούν προς το Κιλκίς.
-Η III (3η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από το Καδή – Κιόι (Βαθύλακκος Θεσσαλονίκης) προς το Αβρέτ – Χισάρ (Γυναικόκαστρο), με κατεύθυνση προς το Κιλκίς.
-Η X (10η) Μεραρχία Πεζικού να κινηθεί από Μποέμιτσα (Αξιούπολη) μέσω του ποταμού Αξιού, να περάσει στο Καρασούλι (Πολύκαστρο) και να επιτεθεί στον εχθρό, που βρίσκεται δίπλα και βορείως του χωριού Καλίνοβο ( Σουλτογιανναίικα). Επίσης, θα υποστηρίζεται από την ορειβατική πυροβολαρχία που βρίσκεται στο Καρασινάν (Πλάγια Παιονίας).
-Η Ταξιαρχία Ιππικού να κινηθεί από Κοτζά – Ομερλή ( Χερσοτόπι) – Ντραγκομίρ (Βαφειοχώρι) – Κιρέτς ( Χωρύγι) – Γκερμπασέλ (Καστανιές) και να υποστηρίζει στις επιθέσεις κατά του εχθρού, τις ΙΙΙ και X Μεραρχίες Πεζικού. Επίσης, να εξακριβώσει με αναγνωρίσεις τις εχθρικές δυνάμεις, μεταξύ Κιλκίς – Κιλιντίρ (Καλίνδρια) – Καλίνοβο ( Σουλτογιανναίικα).
Όπως αποδείχθηκε μετά τη μάχη, οι Βούλγαροι είχαν οχυρώσει την κύρια αμυντική τους γραμμή στο Κιλκίς, μ’ ένα δάσος ορυγμάτων, ενισχυμένων από πολυβολεία, σε βάθος πολλών χιλιομέτρων
Μεγάλος εχθρός των ελληνικών στρατευμάτων ήταν ο καύσωνας – αφόρητη – αποπνικτική ζέστη. Η θερμοκρασία κατά την διάρκεια της Μάχης, σύμφωνα με τις μετρήσεις, ήταν 39 – 41 βαθμούς Κελσίου. Ένας άλλος μεγάλος εχθρός, ήταν η έλλειψη πόσιμου νερού. Οι Βούλγαροι όπως προ είπαμε, ήταν πολύ καλά οχυρωμένοι στις τρείς γραμμές άμυνας, και ήταν εφοδιασμένοι με επαρκείς ποσότητες, τροφής, πολεμικού υλικού αλλά κυρίως πόσιμου νερού. Έτσι σκέφθηκαν κάτι πολύ βρωμερό και τρισάθλιο. Δημιούργησαν ομάδες οπισθοφυλακής, οι οποίες μάζευαν νεκρά σώματα στρατιωτών και τα πετούσανε μέσα στα πηγάδια της περιοχής, ώστε να μολύνεται το νερό, και να μην είναι πόσιμο. Επίσης, βούλγαροι σκοπευτές πολύ καλά κρυμμένοι, σε συγκεκριμένα σημεία που υπήρχε νερό , πηγές – κρήνες, όταν Έλληνες Στρατιώτες πήγαιναν να εφοδιασθούν νερό, και να γεμίσουν τα υδροδοχεία, τους τραυμάτιζαν βαριά ή τους σκότωναν. Όλα αυτά που έκαναν, δεν έκαμψαν στο ελάχιστο το ηθικό των Ελλήνων Στρατιωτών.
Ξεκινά λοιπόν η τριήμερος Εποποιΐα, μέσα σε τεράστια σύννεφα καπνού και φωτιάς, από τις συνεχείς ρίψεις βολίδων – βλημάτων, ξεπροβάλουν ως φαντάσματα οι Έλληνες Στρατιώτες με ενότητα, πείσμα, πειθαρχία αγωνιστικότητα, πίστη προς την Υπεραγία Θεοτόκο, υπό τις διαταγές πανάξιων Αξιωματικών, που ήταν πάντα μπροστά, πεζοί ή έφιπποι, με το περίστροφο στο χέρι, και στις γενικές επιθέσεις με το ξίφος στο χέρι, ορμούν , και δείχνουν το δρόμο προς τη νίκη. Το έδαφος ευνοεί τον Βουλγάρικο Στρατό, αφού είναι οχυρωμένοι στα υψώματα, που βάλλει συνεχώς εναντίον των Ελλήνων που βρίσκονται σε πεδινό και ακάλυπτο έδαφος, και κατορθώνει μεγάλες απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες. Συγκινητικές ιστορίες βαριά τραυματισμένων οπλιτών, που σηκώνονταν από τα ράντζα των νοσοκομείων εκστρατείας – σκηνές που έχουν πάνω τους τον Ερυθρό Σταυρό, να πάνε πίσω να πολεμήσουν, μας δείχνουν το δρόμο προς την Ελευθερία, και απόλυτη πίστη προς τα εθνικά ιδεώδη.
Οι μάχες που διεξάγονται σε Κιλκίς – Λαχανά είναι σφοδρότατες, είναι ακατάπαυστες μέρα και νύχτα. Ιδίως τις νυχτερινές ώρες από τις συνεχείς εκρήξεις των βλημάτων, καίγεται ο τόπος, τα αθέριστα σιταροχώραφα, αλλά και κατοικίες και αχυρώνες – μαντριά. Οι φλόγες και τα μαύρα σύννεφα που σηκώνονται τόσο ψηλά, σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες δημιουργούν την Κόλαση του Δάντη. Με αυτή την λιονταρίσια δύναμη, οι Έλληνες Στρατιώτες καταφέρνουν να καταλάβουν την τρίτη γραμμή άμυνας, και να τρέψουν τους Βουλγάρους σε φυγή. Ξημερώματα πια Σάββατο 21 Ιουνίου 1913 και η ΙΙ (2 η) Μεραρχία Πεζικού μέσω του οικισμού Ποταμιά πλησιάζει την πόλη του Κιλκίς, ο στόχος πια γίνεται πραγματικότητα. Στις 09.15 το πρωί επιτέλους, έχει εισέλθει στην πόλη ο Δαφνοστεφής Ελληνικός Στρατός, και στις 11.00, η Τιμημένη Ελληνική Αιματοβαμμένη – Λογχισμένη Σημαία, που στο κέντρο του Σταυρού, φέρει έφιππο τον Προστάτη του Στρατού Ξηράς, τον Άγιο Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο, κυματίζει με υπερηφάνεια στο Λόφο Αγίου Γεωργίου Κιλκίς. Οι εικόνες που αντικρύζουν οι Έλληνες Στρατιώτες, είναι αποκαρδιωτική. Η πόλη του Κιλκίς φλέγεται από την μια άκρη έως την άλλη, παντού νεκροί και διαμελισμένα πτώματα, έργο των Βουλγάρων καθώς υποχωρούν και τρέπονται σε άτακτο φυγή. Στο Λαχανά η νίκη των Ελληνικών Στρατευμάτων επετεύχθη στις 04.00 το απόγευμα.
Στα Ιερά Θυσιαστήρια Κιλκίς και Λαχανά, στρατιώτες, δεκανείς, λοχίες, ανθυπασπιστές, κατώτεροι, ανώτεροι αξιωματικοί έπεσαν βαριά τραυματισμένοι, αλλά και νεκροί, για έναν και μόνο ιερό σκοπό, την Απελευθέρωση της Ελληνικότατης Μακεδονίας.
Η έρευνα μας φέρει την σφραγίδα του Πανεπιστημίου της Κρήτης, που βασίσθηκε στην εκτύπωση των εκδόσεων της ΄΄ΦΩΝΗΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ΄΄ το 1932, και είναι από τους επίσημους καταλόγους του Υπουργείου Στρατιωτικών( το μετέπειτα Υπουργείο Εθνικής Αμύνης).
Παραθέτουμε ονόματα αξιωματικών, από βαθμό Ανθυπασπιστή έως το βαθμό Συνταγματάρχη, που έπεσαν νεκροί στο πεδίο της Μάχης Κιλκίς – Λαχανά – Δοϊράνης, ή λίγες μέρες αργότερα σε δημοτικά – δημόσια – στρατιωτικά νοσοκομεία λόγω της σοβαρότητας των τραυμάτων τους, καθώς επίσης και των κακών συνθηκών υγιεινής.
Αλεξανδρόπουλος Παν., υπολοχαγός γεν. εις Τρίπολιν, απεβίωσεν εκ τραύματος 25 Ιουνίου 1913 εις Στρατ. Νοσοκ. Θεσσαλονίκης.
Αγγελόπουλος Κωνστ., έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Ακριβός Στέργιος ανθυπασπιστής πεζικού, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Βελισαρίου Ιωανν., ταγματάρχης πεζικού, γεννηθείς εις Κάρυστον εφονεύθη 13 Ιουλίου 1913 εις υψομ. 1378 (στο σημείο αυτό να κάνουμε μια εξαίρεση , και να αποτίνουμε φόρο τιμής στον ήρωα των Ηρώων).
Βάχλας Ιπποκράτης έφεδρος υπολοχαγός πεζικού, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913
Βλασόπουλος Νικολ., ανθυπολοχαγός πεζικού , γεννηθείς εις Μεσολόγγιον, απεβίωσεν εκ τραυμάτων 6 Ιουλίου 1913.
Βαρουξής Άγγελος έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Σύρον, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Βαχλιώτης Εμμ., έφεδρος ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Τρίπολιν εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Βενετσανάκης Βενέτης, ανθυπασπιστής , γεννηθείς εις Γύθειον εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Γάσπαρης Παντελής , ανθυπασπιστής , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Γιολδάσης Νικόλαος , υπολοχαγός πεζικού, γεν. εις Δόμνιτσαν Αιτωλοακαρνανίας, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Γιώτης Αναστάσιος , λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Αγρίνιον εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Γκόγκας Γεώργιος, ανθυπολοχαγός πεζικού , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Γιούργας Κωνσταντίνος, ανθυπασπιστής πεζικού, γεννηθείς εις Αθήνας, εφονεύθη 15 Ιουνίου 1913 (μεθοριακά επεισόδια).
Γεροντάκης Γεώργιος, ανθυπασπιστής, εφονεύθη 21 Ιουνίου εις Κιλκίς.
Γιαννούσης Γεράσιμος, ανθυπασπιστής, γεν. εις Κέρκυραν απεβίωσε εκ χολέρας 14 Ιουλίου 1913 εις Αντιχολερικόν Σανατ. Πετριτσίου.
Δημάδης Ιωάννης του Αριστείδου, ανθυπολοχαγός γεννηθείς εις Λάρισσαν, εφονεύθη 25 Ιουνίου 1913 εις Δοϊράνην.
Διαλέτης Φωκίων, ταγματάρχης Πεζικού, γεννηθείς εις Χρυσοβίτσαν Αιτωλοακαρνανίας, εφονεύθη 19 Ιουνίου εις Κιλκίς.
Δαλακούρας Ιωάννης, υπολοχαγός πεζικού, εφονεύθη Ιούνιον του 1913 εις Κιλκίς.
Ζαφείρης Κωνσταντίνος, λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Αγά Σπερχειάδος Φθιωτιδοφωκίδος, εφον. 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Ζηρογιάννης, λοχαγός πεζικού, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Ζητουνιάτης Ιωάννης του Κωνστ., λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Αθήνας, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Ιατρίδης Γεώργιος, ταγματάρχης πεζικού, γεννηθείς εις Ναύπλιον, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Καρατζάκιοϊ.
Καλλέργης Ιωάννης, ίλαρχος , γεννηθείς εις Άργος, απεβίωσε εκ χολέρας, 5 Ιουλίου 1913 εις Χατζή Μπεϊλίκ.
Κοτοπούλης Σπυρίδων του Αριστείδου, έφεδρος ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Χαλκίδα, εφονεύθη 23 Ιουνίου 1913 εις Δοϊράνης.
Καλαπόδης Κωνσταντίνος, λοχαγός, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913, εις Λαχανά.
Καμάρας Αντώνιος αντισυνταγματάρχης, γεννηθείς εις Κέαν, απεβίωσεν εκ μολυσματικών τραυμάτων (χολέρα) 24 Ιουνίου 1913.
Καμπάνης Αντώνιος, συνταγματάρχης γεν.
εις Άνδρον , εκομίσθη νεκρός, 22 Ιουνίου 1913 εις Β΄ Στρατ. Νοσοκ. Θεσσαλονίκης.
Καραγιαννόπουλος Κωνσταντίνος , αντισυνταγματάρχης, γεννηθείς εις Λεβάδειαν , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913.
Καμπούρης Βασίλειος του Κωνστ., έφεδρος ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Παναρίτι Αργολιδοκορινθίας, εφονεύθη Ιούνιον 1913 εις Κιλκίς.
Κομπολίτης Κ., έφεδρος ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Κέρκυραν, απεβίωσεν εκ τραυμάτων, 25 Ιουνίου 1913 εις Νοσοκ. Βασιλίσσης Σοφίας Θεσσαλονίκης.
Κορομηλάς Ανδρέας , αντισυνταγματάρχης , γεννηθείς εις Αθήνας, απεβίωσε εκ τραύματος, 20 Ιουνίου 1913 , εις Α΄ Στρατ. Νοσοκ. Θεσσαλονίκης.
Κατσιμίδης Αναστάσιος, ταγματάρχης πεζικού, γεννηθείς εις Αθήνας, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Κουτήφαρης Αντώνιος, ταγματάρχης πεζικού, γεννηθείς εις Αβίαν Λακωνίας, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Καρακώστας Ιωάννης, υπολοχαγός πεζικού , γεννηθείς εις Κλειστόν Αιτωλοακαρνανίας, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Καρακώστας Θεμιστοκλής του Δημητρίου, υπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Καλλιάνους Εύβοιας, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Κέντρος Γεώργιος, ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Αγρίνιον, εφονεύθη 22 Ιουνίου 1913 , εις Δοϊράνην.
Κωνσταντίνου Γεώργιος, ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Υπάτην Φθιώτιδος, εφονεύθη 24 Ιουνίου εις Δοϊράνην.
Καισάριος Παναγιώτης του Θεμιστ., ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Σπάρτην , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Καρούζος Ιωάννης του Ευθυμίου, υπίατρος, γεννηθείς εις Σουβάλαν Φθιώτιδος , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Κατσουλάκος Μιχαήλ του Βασ., ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Πύργον Λακωνίας, εφονεύθη Ιούνιον του 1913 εις Κιλκίς
Λέκκας Ιωάννης, ανθυπασπιστής, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Λέκκας Γεώργιος του Αντωνίου υπολοχαγός, γεννηθείς εις Βρεττού Αχαϊοήλιδος, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Λέκκας Αντώνιος, ανθυπασπιστής, εφονεύθη 21 Ιουνίου εις Κιλκίς.
Λούρος Στυλιανός του Ευθυμ., λοχαγός, γεννηθείς εις Στυλίδα απεβίωσε εκ τραυμάτων 10 Ιουλίου 1913, εις Γ΄ Στρατ. Νοσοκ. Αθηνών.
Λυμπέρης Καλαπόθος του Παναγ., λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Κίτταν Λακωνίας, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Μαρκαντωνάκης Εμμανουήλ, ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Κίσσαμον Χανίων, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Μακρυκώστας Χαράλαμπος του Χαραλ., λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Ανανιάδα Αιτωλοακαρνανίας, εφονεύθη 2 Ιουλίου 1913.
Μελέτης Λουκάς, έφεδρος υπολοχαγός, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Μακρόπουλος Πέτρος, ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Λαμίαν, εφονεύθη 20 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά
Παναγέας Επαμεινώνδας του Σωτ., ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Γαϊτσά Λακωνίας, εφονεύθη 25 Ιουνίου 1913 εις Δοϊράνην.
Πλαστήρας Βασίλειος, ανθυπολοχαγός , απεβίωσε εκ τραύματος 25 Ιουνίου 1913, εις Γ΄ Στρατ. Νοσοκομείον Θεσσαλονίκης.
Πλατανιάς Νικ., του Ιων., υπολοχαγός, γεννηθείς εις Γιαννιτσού Φθιοτιδοφωκίδος , απεβίωσε εκ τραυμάτων, 25 Ιουνίου 1913 εις Α΄ Στρατ. Νοσοκ. Θεσσαλονίκης.
Παπαδημητρίου, ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Λάρισσαν, εφονεύθη 28 Ιουνίου 1913.
Παπακυριαζής Ιωάννης, συνταγματάρχης, γεννηθείς εις Υπάτην Φθιώτιδος, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Παλαιολόγος Δημήτριος του Νικολ., λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Άνδρον, εφονεύθη 23 Ιουνίου 1913, εις Δοϊράνην
Παπαλουκάς Λουκάς, λοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Δραχμάνιον Φθιωτιδοφωκίδος, εφονεύθη 27 Ιουνίου 1913.
Παπαγιαννίδης Ευάγγελος του Κωνστ., υπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Αρχάνιον Φθιωτιδοφωκίδος, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Λαχανά.
Παπαζαχαρίας Στ. του Βασιλ., υπολοχαγός πεζικού, γεν. εις Άγιον Βασίλειον Αιτωλοακαρνανίας εφονεύθη 12 Ιουλίου 1913.
Παναγιωτόπουλος Ανδρ. του Αναστ., υπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Κάτω Ποταμιάν Αχαϊοήλιδος, εφονεύθη 23 Ιουλίου εις Δοϊράνην.
Παπαβασιλείου Δημήτριος, ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Μηλωτήν Φθιωτιδοφωκίδος, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Παπαθεοφίλου Στυλιανός, ανθυπολοχαγός πεζικού, εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 στο Κιλκίς.
Σπηλιωτόπουλος Κλεομένης, ανθυπολοχαγός πεζικού, εφονεύθη 23 Ιουνίου 1913.
Σαρλής Γεώργιος, ανθυπολοχαγός, εφονεύθη 21 Ιουνίου εις Λαχανά.
Σανίδου Ιωάννης, υπολοχαγός, εφονεύθη 23 Ιουνίου 1913.
Σαρρής Πέτρος, έφεδρος ανθυπίατρος, γεννηθείς εις Αθήνας, απεβίωσε εκ χολέρας, 10 Ιουλίου 1913, εις Γ΄ Στρατ. Νοσοκ. Θεσσαλονίκης.
Σπηλιωτόπουλος Ιωάννης του Κωνστ., έφεδρος υπολοχαγός, γεννηθείς εις Πάτρας, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 ει Κιλκίς
Στρεβίνας Ευστάθιος, υπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Άρταν, εφονεύθη 21 Ιουνίου εις Κιλκίς.
Τασσόπουλος Αθανάσιος του Ιωαν., ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Ναύπακτον, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Τζούβας Αθανάσιος του Νικολ., ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Κρανιάν Τρικάλων, εφονεύθη 21 Ιουνίου
1913 εις Λαχανά.
Τρίγκας Ηλίας του Ευθυμ., ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Ιτέαν Φθιωτιδοφωκίδος, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Τριανταφυλλόπουλος Κωνσταντίνος, ανθυπολοχαγός πεζικού, εφονεύθη 19 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Φωκέας Γεώργιος, ανθυπολοχαγός, γεννηθείς εις Καρδαμύλλην, απεβίωσε εκ τραυμάτων, 25 Ιουνίου 1913, εις Χειρουργείον C1.
Χρυσομάλλης Δημήτριος του Ιωάννου, λοχαγός, γεννηθείς εις Λακωνίαν, εφονεύθη 27 Ιουνίου 1913.
Χαντζόπουλος Ιωάννης ταγματάρχης πεζικού, γεννηθείς εις Βαρυμπόμπην Φθιώτιδος , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Καρατζάκιοϊ .
Χριστοδούλου Βασίλειος του Ιωάννη, ανθυπολοχαγός πεζικού, γεννηθείς εις Χαϊβάνιον Τρικκάλων , εφονεύθη 21 Ιουνίου 1913 εις Κιλκίς.
Κλείνοντας, να υπενθυμίσω τα λόγια του στρατηγού Νικόλα Ιβανώφ, διοικητή της 2ης στρατιάς του Βουλγαρικού Στρατού, και διοικητή των βουλγαρικών στρατευμάτων, κατά την τριήμερο Μάχη Κιλκίς – Λαχανά, έπειτα από την ήττα τους, από τον Ελληνικό Στρατό
<<ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΧΑ ΣΚΕΦΘΕΙ, ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΧΑ ΣΧΕΔΙΑΣΕΙ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΕΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ>>.
Είναι αυτή η γνωστή τρέλα, που συνοδεύει χρόνια τώρα τους Έλληνες και κατορθώνουν το ακατόρθωτο, νικούν εκεί όπου άλλοι θα ηττούνταν, πετυχαίνουν στόχους και κατακτούν, γιατί πιστεύουν ακράδαντα στην Υπεραγία Θεοτόκο, αλλά και στα δίκαια της Πατρίδας. Δεν επιτίθενται για να κατακτήσουν νέα εδάφη, αλλά διεκδικούν πάντα, εκείνα που ήταν σκλαβωμένα.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΧΗΤΕΣ – ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΥΜΗΣ ΜΑΧΗΣ 19 – 20 – 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913 ΚΙΛΚΙΣ – ΛΑΧΑΝΑ
Υ.Γ. Το άρθρο για την Ιστορική Επέτειο της 21ης Ιουνίου 1913, το αφιερώνω στη μνήμη του παλιού και καλού φίλου, αρχισυντάκτη του ΄΄Μαχητή του Κιλκίς΄΄ Σταύρου Λ. Φάσσου, που έφυγε από την ζωή τόσο ξαφνικά, το πρωί της Παρασκευής 31ης Μαΐου 2024. Ο Σταύρος έλεγε πάντα ΄΄Μέχρι να φύγω από τον Μαχητή, ποτέ δεν θα έρθει επέτειος για την 21η Ιουνίου, και στη εφημερίδα δεν θα υπάρχει ιστορικό αφιέρωμα, για τους μαχητές που θυσιάσθηκαν κατά χιλιάδες, εδώ στον Ιερό Τόπο του Κιλκίς. Είναι το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε, για την αιώνια μνήμη τους.΄΄
ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΠΑΛΙΕ ΚΑΙ ΚΑΛΕ ΜΟΥ ΦΙΛΕ
ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 – 1913 ΓΑΒΡΙΗΛ Ν. ΣΥΝΤΟΜΟΡΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟ, ΚΙΛΚΙΣ, ΛΑΧΑΝΑΣ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΣ ΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΄΄ΖΗΤΡΟΣ΄΄ 2002
ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΕΔΒ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΄΄ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ΄΄
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΄΄ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ΄΄
