110 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, Η ΧΡΥΣΗ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΤΟΠΟΥ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ

Του Γιώργου Χ. Θεοδωρίδη

Πέρασαν ήδη 110 χρόνια από την Επική Δίδυμη Μάχη του Κιλκίς – Λαχανά 19 – 20 – 21 Ιουνίου 1913, μια μεγάλη και ιστορική μάχη, για πολλούς η μάχη των μαχών, με τους 8828 νεκρούς και τραυματίες, και σύμφωνα με ανεπίσημες πηγές οι νεκροί και τραυματίες να ξεπερνούν τις 12000. Το αποτέλεσμα της Μάχης είναι νικηφόρο, η Θεσσαλονίκη, η πόλη του Αγίου Δημητρίου, θα παραμείνει σε χέρια Ελληνικά, η ελληνικότατη Μακεδονία απελευθερώνεται, η Ελλάς μεγαλώνει, και τα επεκτατικά σχέδια των Βουλγάρων, για τη μεγάλη <<Μακεδονία του Αιγαίου>>, ναυαγούν. Πως φτάσαμε όμως ως εδώ;

Σειρά μεγάλων γεγονότων αλλά και συμφωνιών σηματοδοτούν την ανάφλεξη στα Βαλκάνια, και συντελούν ώστε να ξεσπάσουν ο Α΄ και Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος. Σταθμός όλων των παραπάνω εξελίξεων ήταν, η υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, η οποία κυριολεκτικά δημιουργούσε την Μεγάλη Βουλγαρία. Ήταν μια διμερής συνθήκη που υπογράφηκε μεταξύ της Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θέτοντας τέρμα στον Ρώσο-Τουρκικό πόλεμο (Απρίλιος 1877 – Ιανουάριος 1878).
Πήρε το όνομά της από το προάστιο Άγιος Στέφανος της Κωνσταντινούπολης, από τους πληρεξούσιους των Αυτοκρατόρων, του Τσάρου Αλεξάνδρου Β΄ και του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ στις 3 Μαρτίου του 1878.

Ανακηρύχθηκε έτσι η Βουλγαρία σε μεγάλη αυτόνομη Ηγεμονία συνολικής έκτασης, 163.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα περιλαμβάνοντας την περιοχή από τον Δούναβη μέχρι το Αιγαίο, και από Μαύρη θάλασσα μέχρι τον Δρίνο ποταμό. Δηλαδή περιλάμβανε, εκτός από τη σημερινή Βουλγαρία, τμήμα της Ανατολικής Θράκης, την περιοχή της Ξάνθης τη σημερινή <<Βόρεια Μακεδονία>>, τις λίμνες Πρέσπες και Αχρίδα, μέχρι και εδάφη της σημερινής Αλβανίας. Το αποτέλεσμα της παραπάνω Συνθήκης, ήταν ο Ελληνισμός της περιοχής αυτής, της Μεγάλης Βουλγαρίας, να υποστεί τα πάνδεινα, με διωγμούς, σφαγές, εκβουλγαρισμό, και ολοκληρωτικό ξεριζωμό.

Επόμενος σταθμός στην εξιστόρηση των γεγονότων – ιστορικών εξελίξεων είναι ο ατυχής πόλεμος του 1897. Τη χρονιά του 1896 την Ελλάδα κυβερνούσε η παράταξη όπου πρωθυπουργός ήταν ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης, πολιτικός με δημαγωγικές τάσεις. Εκτός από τα μεγάλα και δυσεπίλυτα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η χώρα, είχε να αντιμετωπίσει και την κατάσταση στην Κρήτη, που βρισκόταν τότε υπό οθωμανικό ζυγό. Ταραχές εξερράγησαν και δολοφονίες χριστιανών προκρίτων σημειώθηκαν, στη μακραίωνα διαβίωση μουσουλμάνων και χριστιανών στην Κρήτη, παρά τις συνεχείς διαδοχικές αλλαγές στην διοίκηση, άλλοτε από μουσουλμάνους και τουρκαλβανούς, και άλλοτε από γηγενείς έλληνες.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες οι χριστιανοί Έλληνες που αποτελούσαν το 80% των κατοίκων της Κρήτης, είχαν ξεσηκωθεί και ζητούσαν αυτονομία για το νησί τους. Χώρες όπως η Αγγλία, η Γαλλία, η Ρωσία, η Αυστρία και η Ιταλία, προστάτευσαν τους υπηκόους τους. Το ίδιο ήθελε να πράξει και η Ελλάδα, αλλά εμποδίστηκε από τις Μεγάλες Δυνάμεις. Βοήθεια έφθανε από την Ελλάδα στην Κρήτη, μέσω της Εθνικής Εταιρείας, μια οργάνωσης, με ρίζες την αθηναϊκή κοινωνία και τους έλληνες της διασποράς.

Η παραπάνω κίνηση προκαλεί την αντίδραση του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄, ενώ από την πλευρά τους οι Μεγάλες Δυνάμεις προσπαθούσαν να τον πείσουν να δώσει μεγαλύτερα προνόμια στην Κρήτη. Ο Σουλτάνος δέχθηκε ο διοικητής της Κρήτης να είναι πάντοτε χριστιανός και να διορίζεται με τη σύμφωνη γνώμη των μεγάλων Δυνάμεων, αλλά την ίδια ώρα ενθάρρυνε τους Τουρκοκρητικούς να γίνονται καθημερινά προκλητικότεροι. Στις αρχές 1897 οι μουσουλμάνοι προέβησαν σε σφαγές χριστιανών στα Χανιά. Η Ελλάς στέλνει στρατιωτικές δυνάμεις στην Κρήτη, γνωρίζοντας ότι αυτό θα αποτελούσε αιτία πολέμου με τον Σουλτάνο. Το πεδίο μαχών του Ελληνικού Στρατού μεταφέρεται στα χερσαία τμήματα της Θεσσαλίας. Η Μελούνα, ο Τύρναβος, τα Φάρσαλα, η Λάρισα, το Βελεστίνο, ο Δομοκός, ήταν δυστυχώς οι τοποθεσίες όπου οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις υπέστησαν ατιμωτικές και μεγάλες απώλειες, από τις 6 Απριλίου έως τις 5 Μαΐου 1897. Εν τέλει στις 22 Νοεμβρίου 1897, ο Αλέξανδρος Ζαΐμης πρωθυπουργός της Ελλάδας , υπό το βλέμμα αλλά και την καθοδήγηση των Μεγάλων Δυνάμεων, υπογράφει στην Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, όπου επιστρέφονται στην Ελλάδα τα εδάφη της Θεσσαλίας, αλλά με βαρύτατη οικονομική αφαίμαξη, τις 4.000.000 τουρκικές λίρες, προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ως πολεμική αποζημίωση.

Η εξιστόρηση των γεγονότων συνεχίζεται με την Εξέγερση του Ίλλιντεν. Στις 20 Ιουλίου 1903 στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου, ξεσπά εξέγερση των σλαβόφωνων χριστιανών και λίγο αργότερα των Βουλγάρων χριστιανών της Βουλγαρικής Εξαρχίας στις 19 Αυγούστου 1903 στο Βιλαέτι της Ανδριανούπολης, εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οποία έχει αρχίσει να χάνει την αίγλη της και την παντοδυναμία της, επειδή χρόνια τώρα διοικεί με το παλιό μοντέλο διοίκησης, έχει ανίκητη την γραφειοκρατία, η διαφθορά διοικητική και οικονομική να βασιλεύει παντού, αλλά και η άρνηση της για εκβιομηχάνιση, την πηγαίνουν με μαθηματική ακρίβεια, ως προς το τέλος της. Υλοποιός Αρχή της Εξέγερσης του Ίλλιντεν ήταν η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση, μια βουλγαρική μυστική και αυτονομιστική οργάνωση, με σκοπό την αυτονόμηση της Μακεδονίας αλλά και της Θράκης, και την υπαγωγή τους στο Βασίλειο της Βουλγαρίας.

Λεηλασίες, σφαγές, καταπάτηση και αρπαγή ακίνητων περιουσιών (τσιφλίκια), φέρνουν τον προβληματισμό και τη διχόνοια στους κόλπους της εξέγερσης, ως προς τα ιδεώδη της, και κυρίως ως προς τα αποτελέσματα της, καθώς διαπιστώνονται μεγάλες απώλειες τσιφλικάδων (μεγαλοϊδιοκτήτες καλλιεργήσιμων εκτάσεων), με απρόβλεπτες συνέπειες. Η εξέγερση μέσα σε είκοσι μέρες καταστάληκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Η στάση της Ελλάδας, στην Εξέγερση του Ίλλιντεν είναι υπό αμφισβήτηση, καθώς ο Γενικός Πρόξενος στο Μοναστήρι Κωνσταντίνος Κυπραίος στις 24 Ιουλίου 1903, αναφέρει για τις σφαγές, τις λεηλασίες την κατάληψη του Κρούσοβου, αλλά και το κίνδυνο να επεκταθούν στο Πισοδέρι αλλά και την Φλώρινα. Έτσι φτάσαμε στο σημείο η ελληνική κυβέρνηση να θέλει από τη μια μεριά να σταθεί στο πλευρό των εξεγερμένων και να πέσει έτσι στη παγίδα της Βουλγαρικής Εξαρχίας, και από την άλλη να κρατήσει ουδέτερη – φιλική στάση προς τους Οθωμανούς, για να μην έρθουν νέα δεινά στους σκλαβωμένους έλληνες. Φωτεινή εξαίρεση των παραπάνω γεγονότων υπήρξε η μεγάλη θρησκευτική μορφή της Ορθοδοξίας, ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, ο φλογερός ιερωμένος ,που αναθεμάτισε από την αρχή την Εξέγερση, καθώς αντελήφθη το παμπόνηρο και άκρως παγιδευτικό σχέδιο των βουλγάρων.

Συνδετικός κρίκος της αλληλουχίας των ιστορικών εξελίξεων θα είναι ο Μακεδονικός Αγώνας, που είχε διάρκεια τέσσερα έτη, από το 1904 έως και το 1908. Οι βούλγαροι δεν εφησυχάζουν, θέλουν με κάθε τρόπο, να εκβουλγαρίσουν τους έλληνες, και εφαρμόζουν τα υποχθόνια και επεκτατικά σχέδια τους, με μεθοδικότητα. Ιδρύουν στην Μακεδονία σχολεία με δικούς τους δασκάλους, και απαιτούν την εκμάθηση της βουλγαρικής γλώσσας, κλείνοντας παράλληλα τα ελληνικά σχολεία. Εκδιώχνουν τους έλληνες ιερείς, και τοποθετούν δικούς τους, απαιτώντας παράλληλα την υποταγή και την προσήλωση την σκλαβωμένων ελλήνων στην Βουλγαρική Εξαρχία, υπό το βλέμμα πάντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η Ελλάς θα αντιδράσει ιδρύοντας το Μακεδονικό Κομιτάτο, με θεμελιωτές και ηγετικό ρόλο, τον Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, και τον δημοσιογράφο Δημήτριο Καλαποθάκη.

Παράλληλα οργανώνονται οι πρώτες ομάδες κρούσης και αντίστασης, από τα αδέλφια μας από την Κρήτη, που θέλουν να φέρουν αέρα ελευθερίας στην σκλαβωμένη Μακεδονία. Στη Θεσσαλονίκη τοποθετείται γενικός πρόξενος ο Λάμπρος Κορομηλάς, με στόχο την εξασφάλιση των ελληνικών συμφερόντων . Η ελληνική κυβέρνηση, για να έχει καλύτερη άποψη για όλα αυτά που συμβαίνουν στην σκλαβωμένη Μακεδονία, στέλνει μυστικά στη Δυτική Μακεδονία, ομάδα αξιωματικών του ελληνικού στρατού, με επικεφαλής τον υπολοχαγό πυροβολικού – παλληκάρι – ήρωα – σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, Παύλο Μελά.

Δυστυχώς όμως, όσο οι έλληνες αντιστέκονται, τα δίποδα, ελεεινά, τρισάθλια, και λυσσασμένα τσακάλια, οι κομιτατζήδες(παραστρατιωτικό αυτόνομο ανταρτικό σώμα), σπέρνουν παντού με λεηλασίες, καταστροφές, βιασμούς, και συνεχείς σφαγές παιδιών, γυναικών, ηλικιωμένων, αλλά και ιερέων και δασκάλων, την τρομοκρατία και τον όλεθρο. Ο ελληνικός πληθυσμός αντιστέκεται σθεναρά, ελληνικές ομάδες συγκροτούνται, και με την καθοδήγηση των καπεταναίων οπλαρχηγών, σημειώνονται οι πρώτες επιτυχείς εκβάσεις. Τον Μακεδονικό Αγώνα στιγματίζουν δυο μεγάλα γεγονότα, ο θάνατος του παλληκαριού – ήρωα Παύλου Μελά στις 13 Οκτωβρίου 1904 στη Στάτιστα(σημερινό χωριό Παύλος Μελάς), θάνατος που ξύπνησε από το λήθαργο την ελληνική κυβέρνηση, και ταυτόχρονα έδωσε ατσάλινη θέληση αλλά και όρκο τιμής, στους αξιωματικούς του ελληνικού στρατού.

Το άλλο γεγονός ήταν, η Επανάσταση – Κίνημα των Νεότουρκων, το 1908, με ηγέτη τον αρχιδολοφόνο – αρχισφαγέα των Ελλήνων, του Πόντου, της Μικράς Ασίας, της Καππαδοκίας, της Θράκης, αλλά και των αδελφών Αρμενίων, καθώς και των Συροχαλδαίων αλλά και των Ασσυρίων, Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Το Κίνημα ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη, με σκοπό την επαναφορά του Συντάγματος του 1876, και σύνθημα Ελευθερία – Ισότητα – Δικαιοσύνη. Στόχος τους, ήταν ο περιορισμός αλλά και ο τελικός παραγκωνισμός του σουλτάνου Αμπτούλ Χαμίτ Β΄, η δημιουργία σύγχρονου κράτους, πλήρης διατήρηση των εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και καμία σχέση με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Φυσικά, στα σχέδια των επαναστατών – κινηματιών, ήταν και το ξεκλήρισμα – ξεριζωμός με κάθε τρόπο, όλων των << άπιστων>> λαών(χριστιανοί ορθόδοξοι)που επί αιώνες ήταν εγκατεστημένοι στα πατρογονικά χώματα του.

Το Κίνημα των Νεότουρκων θέλησε τον εκτουρκισμό των εθνοτήτων στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και η αντίδραση των βαλκανικών κρατών, ήταν δεδομένη. Έτσι τα βαλκανικά κράτη, Βουλγαρία, Σερβία, Μαυροβούνιο, και Ελλάδα συμμαχούν, και από τον Φεβρουάριο του 1912 έως και τον Σεπτέμβριο του 1912, και συνάπτουν συνθήκες φιλίας, συμμαχίας αλλά και στρατιωτικής συνδρομής, γνωστή ως Μυστική Συμφωνία των Χριστιανικών Κρατών της Χερσονήσου του Αίμου. Παράλληλα γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω κράτη, η ορατή διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και έτσι θέλουν να καρπωθούν, το κάθε κράτος ξεχωριστά, εδάφη που είχαν απωλέσει σε πολεμικές συγκρούσεις, ανά τους αιώνες.

Οι τέσσερις αυτές χριστιανικές χώρες άσκησαν διπλωματική πίεση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία για ευρείες μεταρρυθμίσεις και για αυτονομία σε όλες τις χριστιανικές περιοχές. Το τελεσίγραφο τους, το έστειλαν με τη μορφή της Διακοίνωσης των Τεσσάρων Χριστιανικών Κρατών τον Οκτώβριο του 1912, στην Κωνσταντινούπολη στον Σουλτάνο, ο οποίος φυσικά το απέρριψε, και έτσι ξεκίνησε ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος. Ξεκίνησε στις 8 Οκτωβρίου 1912 και τελείωσε με την Συνθήκη του Λονδίνου στις 17 Μαΐου 1913. Η Ελλάς έπειτα από σκληρές μάχες, καταλαμβάνει την Ελασσόνα, το Σαραντάπορο, την Δεσκάτη, τα Γρεβενά, τα Σέρβια, την Κοζάνη , την Βέροια, την Κατερίνη, τα Γιαννιτσά, την Πρέβεζα, το Αμύνταιο, τη Θεσσαλονίκη, τη Χιμάρα, την Κορυτσά, τα νησιά του Βόρειου κ Ανατολικού Αιγαίου Πελάγους(Ναυμαχία της Λήμνου), και τέλος τα Ιωάννινα.

Τα τρία βαλκανικά κράτη Σερβία, Μαυροβούνιο, και η Ελλάς είναι ευχαριστημένα από την διανομή των προσαρτημένων εδαφών(εδώ να τονίσουμε την μεγάλη θυσία των Μαυροβουνίων, νεκροί πάνω από 11000 στρατιώτες για την κατάληψη της πόλης Σκόδρα, την προσωρινή κατοχή της από το Μαυροβούνιο, και την τελική της προσάρτηση από το Βασίλειο της Αλβανίας), ένα κράτος δεν είναι καθόλου ευχαριστημένο, το μόνιμο πρόβλημα στα Βαλκάνια, η Βουλγαρία δηλαδή, που πάντοτε είχε στο μυαλό της, την <<Μακεδονία του Αιγαίου>>, απαιτεί την προσάρτηση της Θεσσαλονίκης, με το πρόσχημα ότι η Ελλάς πήρε πολλά παραπάνω από αυτά που της ανήκαν.

Τελικά η Ιστορία επαναλαμβάνεται πάλι και πάλι. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος είναι γεγονός. Με προσχηματικά στρατιωτικά συνοριακά επεισόδια(στη Σερβία και στην Ελλάδα), και με την δόλια κίνηση να ξεκουρασθούν δυο συντάγματα βουλγαρικού πεζικού στη Θεσσαλονίκη, η Βουλγαρία επιτίθεται και επίσημα στην Ελλάς.

Ο διοικητής της II ΜΠ Υποστράτηγος (ΜΧ) Κωνσταντίνος Καλλάρης αναλαμβάνει δράση και εκκαθαρίζει την Θεσσαλονίκη από τα βουλγαρικά στρατεύματα, στις 17 Ιουνίου 1913. Την επομένη 18 Ιουνίου έρχεται εσπευσμένα στην Θεσσαλονίκη ο Αρχιστράτηγος και διάδοχος του βασιλικού θρόνου Κωνσταντίνος, και διατάσσει άμεση αντεπίθεση, πάντα υπό τις οδηγίες αλλά και την καθοδήγηση του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου.

Τις τρείς ημέρες που ακολουθούν 19 -20 -21 Ιουνίου 1913, ο Ελληνικός Στρατός, με γενναιότητα, θάρρος, τόλμη, αγάπη προς την Πατρίδα, αλλά και πίστη προς την Υπεραγία Θεοτόκο, μάχεται και θυσιάζεται για να καταληφθούν τα Άγια και αιματοβαμμένα χώματα του Κιλκίς, αλλά και το Ιερό Θυσιαστήριο στο Λαχανά. Έλληνες Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί, και Στρατιώτες, παρέδωσαν μαθήματα ακεραιότητας, ήθους, αυταπάρνησης και ανδραγαθίας. Ο Έλλην Αξιωματικός δίνοντας όρκο τιμής ως Εύελπις, και μετά τον Ατυχή Πόλεμο του 1897 που προανάφερα, αλλά και τον ηρωικό θάνατο του Υπολοχαγού Πυροβολικού Παύλου Μελά στην σκλαβωμένη Μακεδονία, δεν κρύφτηκε πίσω από βαθμούς, διακριτικά και παράσημα, με το περίστροφο πάντα πρώτος, πεζός ή έφιππος, εμψύχωνε και ατσάλωνε τους υπαξιωματικούς , αλλά κυρίως τον Έλλην Στρατιώτη.

Ο Έλλην Στρατιώτης με την λιονταρίσια θέληση, και με την αυτοθυσία στο αίμα του, και έχοντας ως φωτεινό παράδειγμα, τους Αξιωματικούς του, κατόρθωσε το ακατόρθωτο ,να νικήσει και να μνημονεύεται από στρατιωτικούς σε Σχολές Πολέμου στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Αγγλία, στην Αυστρία κ.α. Οι γερμανοί στρατηγοί ιδίως πίστευαν ότι ο Α΄ κ Β ΄Βαλκανικός Πόλεμος θα ήταν η ταφόπλακα της Ελλάς, και ότι οι υπόδουλοι έλληνες λιγοστεύουν. Βλέπετε αγαπητοί αναγνώστες πόσο απλά είναι τα πράγματα; Όλα γίνονται για πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Ποιος εξόπλισε τον Κεμάλ με όπλα, έφερε στρατιωτικούς να εκπαιδεύσουν τον στρατό του, να κατασκευασθεί δίκτυο σιδηροδρόμων, στην αχανής Τουρκία; Οι Γερμανοί φυσικά. Ποιος αργότερα στην Μικρασιατική Καταστροφή, με αντάλλαγμα τα πετρέλαια της Μοσούλης, τήρησε αρνητική στάση, προς την Ελλάς; Οι Άγγλοι φυσικά.

Έτσι ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος εγκαθιστά στο Μελισσοχώρι Θεσσαλονίκης, το Γενικό Στρατηγείο. Από εκεί ξεκινά η τριήμερος εποποιία της δίδυμης Μάχης Κιλκίς – Λαχανά. Οκτώ Μεραρχίες Πεζικού και μια Ταξιαρχία Ιππικού ρίχνονται στη Μάχη, και δημιουργούν ένα τόξο – πέταλο επίθεσης 90 χιλιομέτρων, από τα Πλάγια, την Αξιούπολη, το Πολύκαστρο, την Ειδομένη, τους Ευζώνους, την Πλατανιά(οικισμοί κ πόλη του Δήμου Παιονίας, σήμερα), τα Σουλτογιαναίικα, την Καλίνδρια, το Χέρσο, τις Καστανιές, τη Μεγάλη Βρύση, τον Βαπτιστή, το Χωρύγι, την Ποταμιά, το Γαλλικό, την Κρηστώνη, την Κολχίδα, το Κιλκίς, το Λειψύδριο, το Μεταλλικό, τις Μάνδρες, το Μαυρονέρι, το Γυναικόκαστρο, την Πικρολίμνη, την Πέρινθο, το Πεδινό, την Ευκαρπία, την Κορομηλιά(οικισμοί κ πόλη του Δήμου Κιλκίς, σήμερα), τη Λητή, τον Λαγκαδά, το Βερτίσκο, την Όσσα, την Αρεθούσα, το Σκεπαστό, την Άσσηρο, το Μονόλοφο, τη Νέα Φιλαδέλφεια, τη Ξυλόπολη, το Βαθύλακκο(οικισμοί κ πόλεις του Νομού Θεσσαλονίκης, σήμερα), την Νιγρίτα, το Στρυμωνικό, το Χουμνικό, και τον Λαχανά(οικισμοί κ πόλη του Νομού Σερρών, σήμερα). Τα τοπωνύμια αναφέρονται με τις νεότερες ονομασίες, για να διευκολύνω τους νεότερους αναγνώστες, για τον ακριβή γεωγραφικό προσδιορισμό του πεδίου της Μάχης, καθώς το 1913, διατηρούσαν τις σλαβικές ή μουσουλμανικές ονομασίες.

Ο Ελληνικός Στρατός μάχεται σε ακάλυπτο έδαφος και ορατό από τον εχθρό, με σύμμαχο τον καυτό ήλιο και τις υψηλές θερμοκρασίες, που σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, ήταν 39 – 41 βαθμούς Κελσίου. Ο Βουλγαρικός Στρατός είχε το χρόνο να κατασκευάσει τρείς οχυρωματικές γραμμές(εφοδιασμένες με τροφές, νερό συγκεντρωμένο από πηγές της περιοχής, και άφθονο πολεμικό υλικό), οι οποίες θα άλλαζαν ανάλογα με το μέγεθος των πολεμικών συγκρούσεων. Η αλαζονεία τους ήταν τόσο μεγάλη, που πίστευαν ότι μια γραμμή οχυρωματικής άμυνας έφτανε, και ότι μέχρι το απόγευμα της 19ης Ιουνίου, θα έχουν τελειώσει τα πάντα.

Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι, ο Ελληνικός Στρατός και ήταν εξοπλισμένος σωστά, με καινούριες στολές, δερμάτινα άρβυλα, κουτάλι, πιρούνι, σουγιά, σκεύη – καραβάνες, ατομικό υδροδοχείο, κουβέρτα, κάλτσες, εσώρουχα, σακίδιο πλάτης, λόγχη, φυσιγγιοθήκες, επαρκής ποσότητα ατομικών φυσιγγίων, τυφέκιο Μάνλιχερ – Σονάουερ, Mannlicher Schönauer M1903 σε διαμέτρημα 6.5X54 mm, αυστριακής κατασκευής. Το Ελληνικό Πυροβολικό χρησιμοποιούσε πεδινά πυροβόλα Schneider σε διαμέτρημα 75 mm και ορειβατικά Schneider-Daglis, επίσης των 75 mm. Η σίτιση περιλαμβάνει, ψωμί από τους κινητούς φούρνους, τσάι, λαχανόριζο με πιπεριές και ντομάτα, τραχανά, φασόλια στο ταψί, φασόλια και ρεβίθια στο καζάνι, βραστό με πατάτες και κρέας, τυρί κ.α. Επίσης είχαμε άφθονα φαρμακευτικά και χειρουργικά υλικά, καθώς επίσης και τραυματιοφορείς και νοσηλευτές, αλλά και στρατιωτικούς ή πολίτες γιατρούς.

Επιτέλους μετά από σφοδρές συγκρούσεις, η II Μεραρχία κατορθώνει το πρωί της 21ης Ιουνίου 1913, μέσω της οδού Ποταμιάς – Κιλκίς να εισέλθει στην πόλη, και ο Ελληνικός Στρατός δαφνοστεφής στις 11.15 το πρωί να τοποθετεί την Ελληνική Σημαία, που φέρει στο κέντρο της, έφιππο τον Άγιο Γεώργιο, προστάτη του Στρατού, κουρελιασμένη, λογχισμένη αλλά και αιματοβαμμένη, να κυματίζει όλο υπερηφάνεια, στους πρόποδες του λόφου του Αγίου Γεωργίου, στο Κιλκίς.

Την ίδια ημέρα στις 04.00 το απόγευμα μέσα σε βροχή από πέτρες και μικρούς βράχους, από τους Έλληνες Στρατιώτες, καθώς σε πολλούς είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά, οι Έλληνες Αξιωματικοί διατάζουν επίθεση με αυτό τον ανορθόδοξο τρόπο που τελικά επιτυγχάνει, καταλαμβάνονται επιτέλους τα υψώματα του Λαχανά.

Τις βιαιότητες των Βουλγάρων είναι αδύνατον να τις καταγράψει κανείς με λεπτομέρειες, οι βαναυσότητες που έγιναν απ’ όπου πέρασαν οι Βούλγαροι, είναι ατελείωτες. Έγιναν πολλά φριχτά εγκλήματα τριγύρω από το Κιλκίς, στο Δοξάτο Δράμας, στην Ξάνθη στο Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Μαρτυρούνται ακρωτηριασμοί πληγωμένων στρατιωτών και σφαγή ομήρων που είχαν απαχθεί από την Καβάλα και τη Δοϊράνη. Οι Έλληνες εν τούτοις απέδωσαν καλό αντί κακού. Μερίμνησαν για τους Βουλγάρους τραυματίες σεβάσθηκαν και έθρεψαν του αιχμαλώτους τους. Η εφημερίδα (τουρκική) «Ικδάμ» της Κωνσταντινούπολης έγραψε: «Βλέπομεν ενώπιον μας τους αγρίους Βουλγάρους, φυλήν άνευ ανθρωπισμού, άνευ τιμής, άνευ πολιτισμού. Παραβάλετε τα έργα των με τα έργα των Μογγόλων. Θα τα εύρετε πλέον θηριώδη. Οι Βούλγαροι κατεπάτησαν ασυνειδήτως κάθε αρχήν ευσπλαχνίας και φιλανθρωπίας – τας θεμελιώδεις αυτάς αξιώσεις του πλαστού των Χριστιανισμού.»

ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ, ΤΟ ΑΝΟΡΘΟΓΡΑΦΟ ΓΡΑΜΜΑ, ΕΝΟΣ ΤΣΟΜΠΑΝΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΡΟΥΜΕΛΗ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΝΩ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΚΕΙΝΟΥΣ, ΠΟΥ ΣΤΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΑΠΕΙΧΑΝ, Ή ΕΙΧΑΝ ΕΥΚΟΛΕΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ <<ΥΠΗΡΕΤΟΥΣΑΝ>> ΣΤΑ ΜΕΤΟΠΙΣΘΕΝ ΩΣ ΓΝΗΣΙΟΙ ΡΙΨΑΣΠΙΔΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΑ ΜΕΙΟΔΟΤΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΓΝΩΣΤΟΙ <<ΚΟΥΡΑΜΠΙΕΔΕΣ>> Ή << ΜΠΟΥΛΗΔΕΣ>>. ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑ ΑΝΕΤΑ ΝΑ ΤΟ ΑΦΙΕΡΏΣΩ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΠΑΤΡΙΔΟΚΑΠΗΛΟΥΣ, ΣΤΟΥΣ ΔΗΘΕΝ <<ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΝΕΣ>>, ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΥΣ ΠΡΟΔΟΤΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ. ΜΕ ΕΥΧΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΑ ΤΑΥΤΌΧΡΟΝΑ, ΝΑ ΤΟΥΣ ΚΥΝΗΓΑΝΕ ΟΙ ΕΡΙΝΥΕΣ, ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΥΣ ΑΦΗΣΟΥΝ ΠΟΤΕ ΗΣΥΧΟΥΣ.

ΜΗΝ ΣΤΕΝΑΧΩΡΙΕΣΑΙ ΑΝΔΡΈΑ, Η ΒΑΣΙΛΙΚΟΥΛΑ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΑΚΙΑ ΣΟΥ, ΗΤΑΝ ΣΙΓΟΥΡΑ ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΗΡΩΑ – ΜΑΧΗΤΗ ΣΥΖΥΓΟ ΚΑΙ ΠΑΤΕΡΑ, ΠΟΥ ΑΦΗΣΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΡΑΝΙΔΑ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΤΟΥ, ΕΔΩ ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ.

ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΣΑΣ ΠΟΥ ΘΑ ΣΧΟΛΙΑΣΕΤΕ ΤΟ ΟΤΙ Ο ΑΝΔΡΕΑΣ, ΕΓΡΑΦΕ ΑΝΟΡΘΡΟΓΡΑΦΑ, ΝΑΙ ΣΕ ΕΣΑΣ ΑΠΕΥΘΥΝΟΜΑΙ, ΣΤΟΥΣ ΔΗΘΕΝ ΜΟΡΦΩΜΕΝΟΥΣ, ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΗΧΑΙΟΥΣ ΤΊΤΛΟΥΣ ΤΩΝ ΠΤΥΧΙΩΝ ΣΑΣ, ΝΑ ΤΟ ΒΑΛΕΤΕ ΚΑΛΑ ΣΤΟ ΜΥΑΛΟ ΣΑΣ, Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΑΣ ΠΕΡΑΣΕ, ΕΧΕΙ ΔΕΚΑ ΠΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΤΟΣΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ, ΠΟΥ ΤΑ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΤΩΝ ΜΑΧΩΝ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ.

ΚΑΛΗ ΑΝΤΑΜΩΣΗ ΑΝΔΡΕΑ, ΜΕ ΤΕΤΟΙΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ ΜΕ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΠΙΣΤΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΗΘΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ, ΠΗΡΑΜΕ ΤΟ ΚΙΛΚΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΧΑΝΑ.

Το γράμμα βρέθηκε στην τσέπη του νεκρού μαχητή Ανδρέα από την Ρούμελη.<< Ηνε τορα δυο μερες Αγαπημενη μου Βασιληκουλα που καμωμε πολεμο με αυτά τα παληοσκυλα μας βαρουνε πολι μι ουβιδες χαθηκανε πουλα πεδια θκαμας Παγ κι η Γιανςμας τον πηρε ουβιδα του κεφαλτ . Τορα περιμενομ σε μια ρεματια να ξαποστασουμ λιγουλακι κι σι γραφο . Βασιληκουλα σι χανο για τη Πατριδα αυτό το χουριο που θελουμ να παρουμ του λεν Κιλκιδα κε λεν πως το μουσχαρη θα πλεξ στο εμα εχο ένα εστημα πως κεγω θα παγο να φαγο κουμαρα να βρο τον παπουλημ αλλα να μη κλαψσ Βασιληκουλαμ αμα ηνε για τι Πατριδα δακρια δεν εχ κλαματα μοναχα για οσοι ψοφουν στο στρομα θημαμε τι ελεγε κι Μητρος του παπουλ για τσεγναικες το παλιο κερο στη Σπαρτ η τας η επιτας . Κλαματα δεν θελο ντροπης πραματα να σκουζτε για μας εδο τσβουλγαροχτον , εγκδιταδες ντιπ κι για ουλες τσατιμιες που πραξαν σταδελφια Μακεδονοι . Μονο ένα κερι στην αγια Παρασκεβι φτανι για διαθηκ ινε τα πεδακια μας αμα μιγαλοσν να παν κιφτα στον πολεμο στη Πολ μι τον βουλγαροχτονο βασιληα μας να μνιμονευσν τον ταφουμ μι εμα Σι φιλο βασιληκουλαμ πολύ για χαρα για την πατριδα Απτό ρεμα Κιλκιδας >>,
Αντρεας

Κλείνοντας, να υπενθυμίσω τα λόγια του στρατηγού Νικόλα Ιβανώφ, διοικητή της 2ης στρατιάς του Βουλγαρικού Στρατού, και διοικητή των βουλγαρικών στρατευμάτων, κατά την τριήμερο Μάχη Κιλκίς – Λαχανά, έπειτα από την ήττα τους, από τον Ελληνικό Στρατό
<<ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΧΑ ΣΚΕΦΘΕΙ, ΟΛΑ ΤΑ ΕΙΧΑ ΣΧΕΔΙΑΣΕΙ, ΕΚΤΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΕΛΛΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ>>.

ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΜΑΧΗΤΕΣ – ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΔΙΔΥΜΗΣ ΜΑΧΗΣ
19 – 20 – 21 ΙΟΥΝΙΟΥ 1913 ΚΙΛΚΙΣ – ΛΑΧΑΝΑ

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912 – 1913 ΓΑΒΡΙΗΛ Ν. ΣΥΝΤΟΜΟΡΟΥ ΣΑΡΑΝΤΑΠΟΡΟ, ΚΙΛΚΙΣ, ΛΑΧΑΝΑΣ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΜΑΣ ΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΄΄ ΖΗΤΡΟΣ ΄΄ 2002
ΙΣΤΟΡΙΑ ΝΕΟΤΕΡΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ Γ΄ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΕΔΒ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ ΄΄ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ ΄΄
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΄΄ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ ΄΄
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΙΣΤΟΤΟΠΟΣ
΄΄ ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΄΄