Κοινωνικές δομές: Ελλείψεις, παραλείψεις και νέες προτάσεις
Το μέγεθος των προβλημάτων που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κοινωνικές υπηρεσίες κάνουν αναγκαία τη συνεργασία των ειδικών και των υπηρεσιών για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των περιστατικών. Πολλές φορές, το επιστημονικό προσωπικό των κοινωνικών δομών ανακαλύπτει πως ασχολείται με άτομα και οικογένειες για κάποιο χρονικό διάστημα, ταυτόχρονα ή διαδοχικά με άλλους συναδέλφους, με αποτέλεσμα να γίνονται αποσπασματικές ενέργειες.
Σε αρκετές οικογένειες συνυπάρχουν θέματα οικονομικής δυσχέρειας, κακής ψυχοσωματικής υγείας των μελών, κακές ενδοοικογενειακές σχέσεις, άσχημες συνθήκες διαβίωσης, προβληματικές συμπεριφορές, εξαρτήσεις, κλπ. και όταν εμπλέκονται θέματα παιδιών τα πράγματα γίνονται ακόμα και δύσκολα. Οι ειδικοί, συχνά, βρίσκονται μπροστά σε δύσκολες αποφάσεις κι αισθάνονται τεράστια την ευθύνη τους, ενώ έχουν λιγοστά εφόδια για την αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η συνεργασία και ο συντονισμός των παρεμβάσεων είναι αναγκαία και αντιληπτή. Κανείς δεν είναι αρκετός από μόνος του. Χρειάζεται ένας χώρος διαλόγου των περιστατικών. Ένας χώρος όπου θα σκέφτονται όλοι μαζί οι επαγγελματίες λύσεις παρέμβασης. Δομές που θα παρέχουν περισσότερο συντονισμένες ενέργειες και πραγματική βοήθεια σε καταστάσεις κρίσεων.
Οι ελλείψεις που εντοπίζονται στις κοινωνικές δομές της χώρας μας αλλά και, πιο συγκεκριμένα, του τόπου μας, δεν είναι λίγες. Οι ελλείψεις σε επιστημονικό και διοικητικό προσωπικό είναι εξαιρετικά σημαντικές και επιδρούν στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Η κάλυψη κενών οργανικών θέσεων σε υπηρεσίες καθώς και η στελέχωση υπηρεσιών με περισσότερες ειδικότητες(π.χ. ιατροί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, φυσιοθεραπευτές) κρίνεται επιτακτική. Έχει παρατηρηθεί ότι το υπάρχον επιστημονικό προσωπικό επιφορτίζεται με διοικητικό έργο γεγονός που εγκλωβίζει τον ειδικό σε έναν στατικό «γραφειοκρατικό» ρόλο με αποτέλεσμα την χαμηλή ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών. Στις περισσότερες δομές, οι κοινωνικοί επιστήμονες εκτελούν διοικητικά καθήκοντα, με αποτέλεσμα να διαστρεβλώνεται ο ρόλος τους και να ελαχιστοποιείται η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στους πολίτες.
Παράλληλα, η διαφοροποίηση στις συμβάσεις, στις αμοιβές, στον τρόπο πληρωμής και η απουσία νομικής κατοχύρωσης για τα Ευρωπαϊκά προγράμματα προσδίδουν το χαρακτήρα του πρόσκαιρου, με αντίκτυπο τόσο στο προσωπικό, όσο και στους εξυπηρετούμενους των προγραμμάτων.
Επίσης, η απουσία καθηκοντολογίου και εσωτερικού κανονισμού στις υπηρεσίες και τα Ευρωπαϊκά προγράμματα έχουν ως αποτέλεσμα την ασάφεια των αρμοδιοτήτων και των ορίων της κάθε ειδικότητας και τη δημιουργία προβληματικών σχέσεων μεταξύ του προσωπικού.
Δεν είναι λίγες και οι ελλείψεις σε υλικοτεχνική υποδομή σχεδόν σε όλες τις κοινωνικές δομές. Η έλλειψη κρατικού υπηρεσιακού αυτοκινήτου (ή η ενδεχόμενη χρησιμοποίησή του από τρίτους), η απουσία επαγγελματία οδηγού για τις κατ’ οίκον επισκέψεις, ο ανεπαρκής αριθμός Η/Υ, η μη-πρόσβαση στο διαδίκτυο, η απουσία εξειδικευμένων προγραμμάτων Η/Υ, η ακαταλληλότητα χώρων και οι μη-προσβάσιμοι χώροι σε ΑμΕΑ, είναι μερικά μόνο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικοί επιστήμονες. Επιπλέον, έχει διαπιστωθεί ότι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας υποδέχονται εξυπηρετούμενους σε κοινόχρηστα γραφεία, τα οποία χρησιμοποιούνται από διοικητικούς υπαλλήλους, λόγω έλλειψης διαθέσιμων χώρων.
Είναι σημαντικό, ακόμη, να επισημάνουμε την απουσία δομών ή υπηρεσιών στελεχωμένων με κοινωνικούς επιστήμονες που στοχεύουν στην αντιμετώπιση καταστάσεων κρίσης (π.χ. ψυχολογική υποστήριξη σε περίπτωση βιασμού ανηλίκου, διαπραγμάτευση σε περιπτώσεις απαγωγής ή ομηρίας, αυτοκτονικές ιδέες ή αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές σε εφήβους ή ενηλίκους κ.α.). Στις περιπτώσεις κρίσης, τα άτομα βρίσκονται σε κατάσταση ψυχοσυναισθηματικής αστάθειας, λόγω ενός ή περισσοτέρων στρεσογόνων παραγόντων. Αυτές οι επείγουσες καταστάσεις είναι συχνές και καμιά κοινωνική ομάδα δεν εξαιρείται από τέτοια γεγονότα. Στο Νομό Κιλκίς δεν υπάρχει κάποια δομή παρέμβασης σε περιπτώσεις κρίσης. Κανείς φορέας δεν απασχολεί εξειδικευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που να είναι διαθέσιμοι όλο το 24ωρο (τύπου εφημεριών).
Η κάλυψη κενών οργανικών θέσεων επαγγελματιών ψυχικής υγείας (Ψυχολόγοι, Κοινωνικοί Λειτουργοί, Κοινωνιολόγοι) σε όλες τις κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και ο εμπλουτισμός των οργανισμών με νέες ειδικότητες, πρέπει να είναι πρωταρχικός στόχος ενός κοινωνικού κράτους. Παράλληλα, απαραίτητη είναι η στελέχωση των δομών με το κατάλληλο διοικητικό προσωπικό, έτσι ώστε το επιστημονικό προσωπικό να ασχολείται αποκλειστικά με το αντικείμενο για το οποίο έχει προσληφθεί.
Η παροχή κοινωνικών υπηρεσιών στους Δήμους στηρίζεται, κυρίως, σε επιστήμονες με συμβάσεις ορισμένου χρόνου. Παρέχονται, με άλλα λόγια, στον πολίτη υπηρεσίες με ημερομηνία λήξης. Η απορρόφηση των συμβασιούχων σε οργανικές θέσεις των κοινωνικών δομών, καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση περισσότερων περιστατικών και τη διασφάλιση της καλύτερης λειτουργίας της κάθε δομής.
Απαραίτητη, ασφαλώς, είναι η οικονομική σταθερότητα στα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με το σωστό προγραμματισμό από τους υπευθύνους. Σκόπιμο είναι να υπάρχει μέριμνα για τους εργαζομένους και να διασφαλίζεται κάθε φορά η μισθοδοσία τους.
Επιπρόσθετα, κάθε υπηρεσία θα πρέπει να εφοδιαστεί με όλα τα απαραίτητα υλικοτεχνικά μέσα έτσι ώστε να διευκολύνεται το έργο των υπαλλήλων στο μέγιστο βαθμό. Ο εφοδιασμός μπορεί να περιλαμβάνει ηλεκτρονικούς υπολογιστές, σύνδεση στο internet, γραφική ύλη, αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις κ.α.
Ας μην παραβλέπουμε, όμως, και το ζήτημα της συνεχούς επιμόρφωσης του επιστημονικού προσωπικού. Όλοι οι φορείς θα πρέπει να διευκολύνουν και να παρέχουν κίνητρα όπως κάλυψη εξόδων κίνησης και διαμονής στο επιστημονικό προσωπικό που απασχολούν και το οποίο επιθυμεί να συμμετάσχει σε επιμορφωτικά σεμινάρια, συνέδρια και ημερίδες που αφορούν θέματα σχετικά με το αντικείμενο εργασίας τους.
Προτείνεται, επίσης, κάθε Δήμος να διατηρεί συνεργασία με εξωτερικούς συνεργάτες, Ψυχολόγους, Κοινωνικούς Λειτουργούς, Κοινωνιολόγους, οι οποίοι θα είναι διαθέσιμοι να παρέμβουν σε περιπτώσεις έκτακτων περιπτώσεων. Ας μην επικαλούμαστε με κάθε ευκαιρία την έλλειψη κονδυλίων, ακόμα και για θέματα που αφορούν την ψυχική υγεία, την κοινωνική επανένταξη, την ψυχοκοινωνική στήριξη ευπαθών ομάδων. Οι εξωτερικοί συνεργάτες θα μπορούν να αναλαμβάνουν περιστατικά για άμεση υποστήριξη, καθώς και την παραπομπή τους στις κατάλληλες υπηρεσίες, όταν κριθεί αναγκαίο.
Η ευελιξία του ωραρίου που θα υπάρχει στη συγκεκριμένη σχέση εργασίας θα διευκολύνει τόσο τον εξειδικευμένο επιστήμονα, όσο και τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης. Μέσω της άμεσης παρέμβασης μπορούν να αντιμετωπιστούν ή/και να προληφθούν επείγουσες καταστάσεις και να δοθούν οι κατάλληλες διέξοδοι.
Ας μην εθελοτυφλεί, λοιπόν, η αργοκίνητη κρατική μηχανή. Καλές προθέσεις υπάρχουν, προτάσεις σχεδιάζονται, ας φτάσουμε, αισίως, κάποτε και στην υλοποίηση τους.
