Κρίσεις πανικού και πως αντιμετωπίζονται

Γράφει η Έλλη Φρεγγίδου

“Ιδρώνω… ένα αόρατο χέρι σφίγγει το λαιμό μου και με παραδίδει ημιθανή πάνω στην καρέκλα μου.

Με έπιασε πάλι μέσα στον κόσμο και δεν μπορώ να ξεφύγω. Αναζητώ εναγωνίως τις διαθέσιμες εξόδους: εκεί πίσω από τον κύριο με τη γραβάτα, πρέπει να διασχίσω το διάδρομο ανάμεσα από γνωστές φυσιογνωμίες. Είναι μονάχα γύρω στα 7-8 βήματα. Τρέμουνε τα πόδια μου. Κάνε υπομονή, θα περάσει. Πάντα περνάει, το ξέρεις.

Σηκώνομαι πάλι, ο αέρας λιγοστεύει. Αφόρητη ζέστη μέσα στο καταχείμωνο. Βγάζω το παλτό μου μήπως και βοηθήσει. Το στομάχι μου γυρίζει. Άνοιξε λιγάκι η πόρτα κι ο αέρας δροσίζει ευεργετικά τα μάγουλα.
Σκέψεις, εκατομμύρια σκέψεις. Θα με τρελάνουν αυτοί οι παραλογισμοί. Είμαι άχρηστη και δεν τα καταφέρνω. Να δες τους άλλους γύρω σου. Θα γίνω ρεζίλι, Θεέ μου. Θα λιποθυμήσω και όλοι θα τρέχουν γύρω μου να με συνεφέρουν. “Και τι έγινε;”, θα μου πεις. Πρώτη θα είσαι ή τελευταία; Κι αν καταλάβουν; Άσε που αύριο όλοι θα μιλάνε για αυτό.

Μέτρα από μέσα σου αντίστροφα: 100, 99, 98… βοηθάει κάπως… 97, 96. Δε φτάνει ο αέρας, όσο βαθιά κι αν εισπνεύσω. Κλαίω σπαρακτικά μέσα μου, καθώς ο φόβος της τρέλας με κυριεύει. Το έδαφος υποχωρεί κάτω από τα πόδια μου.

Οδηγώ. Θυμάσαι τις προάλλες που σταμάτησες στο πλάι; Όχι, μην το σκέφτεσαι. Συνεχίζω και οδηγώ. Φοβάμαι. Φοβάμαι. Φοβάμαι. Θέλω να κλάψω τόσο πολύ. Κοιτάζω τα αμάξια γύρω μου να με περικυκλώνουν. Τώρα πια δεν υπάρχει διέξοδος. Ποια δικαιολογία θα βρεις; Πώς θα σταματήσεις; Περισσότερα αμάξια, επιταχύνουν και με προσπερνάνε. Μετρώ τα δέντρα, εξετάζω το ύψος τους. Πρέπει να ξεχαστώ. Ιδρώνω συνέχεια. Ανοίγω το παράθυρο του αυτοκινήτου. Αέρας, δροσερός αέρας. Βουτάω στη θλίψη. Είναι τόσο βασανιστικό να ζω έτσι. Δεν αντέχω άλλο. Απελπίζομαι.

Τα πρωινά ξυπνώ κουρασμένη. Άραγε πώς θα είναι σήμερα; Προσπαθώ να εξηγήσω. Μπερδεύομαι με τα “δεν έχεις τίποτα” και τα “όλα είναι μέσα στο μυαλό σου”. Ποιος θα μου πει πώς βγαίνουν όλα αυτά μέσα από το μυαλό μου; Νιώθω παράλογη και μόνη. Προσπαθώ να ελέγξω την ανάσα μου: ανασαίνω βαθιά και με κόπο.
Θέλω να ζήσω φυσιολογικά και ελεύθερα.

Ελεύθερα, μ’ ακούτε;”

Η Αγχώδης Διαταραχή ή Νεύρωση Αγχώδους Τύπου, όπως λέγεται αλλιώς, είναι η πιο συχνή ψυχιατρική διαταραχή στο γενικό πληθυσμό. Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι το χρόνιο άγχος και οι περίοδοι οξείας κρίσης. Τα κυριότερα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι: ευερεθιστότητα, ένταση, αϋπνία, δυσκολία συγκέντρωσης, απώλεια βάρους, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων κ.α.

Οι κρίσεις πανικού είναι πολύ συχνό φαινόμενο στην Αγχώδη Διαταραχή και έχουν διάρκεια από λίγα δευτερόλεπτα ως και 1 ώρα ή και περισσότερο. Η εμφάνιση των κρίσεων είναι ξαφνική αλλά μετά την κορύφωσή της υποχωρεί σταδιακά. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού το άτομο δυσκολεύεται να αναπνεύσει, παρουσιάζει τρέμουλο στα χέρια και στα πόδια, χάνει την ισορροπία του, νιώθει να ζαλίζεται και παραπονιέται για ανυπόφορη ένταση.

Τις περισσότερες φορές αισθάνεται ότι πρόκειται να του συμβεί κάτι τρομερό, νιώθει ότι θα πεθάνει και κατακλύζεται από πανικό και φόβο. Η κρίση συνήθως υποχωρεί μετά από λίγα λεπτά και το άτομο αποκτά και πάλι τον έλεγχο της κατάστασης και του εαυτού του. Οι κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανίζονται αρκετές φορές την ημέρα ή μια φορά το μήνα ή μπορεί ακόμα και σε πιο αραιά χρονικά διαστήματα.

Πολλοί ασθενείς αναφέρουν ότι η πρώτη προσβολή πανικού εμφανίστηκε ύστερα από κάποιο σημαντικό στρες π.χ. κάποια αρρώστια, κάποιο ατύχημα, απώλεια δουλειάς ή συχνά ύστερα από κάποια διαπροσωπική απώλεια όπως η διακοπή μιας σχέσης, το διαζύγιο κ.α. Επίσης, συχνά προσβολές πανικού συμβαίνουν κατά την επιλόχεια περίοδο ή ύστερα από τη λήψη ψυχοδραστικών ουσιών όπως το LSD ή η μαριχουάνα.
Ως επί το πλείστον, άτομα με Αγχώδη Διαταραχή κάνουν συχνή λήψη ηρεμιστικών, αλκοόλ ή άλλων ουσιών προκειμένου να διατηρήσουν, κατά κάποιο τρόπο, την ψυχραιμία τους.

Γενικότερα, οι αγχώδεις συμπεριφορές και αντιδράσεις δηλώνουν κυρίως έντονα συναισθήματα ανεπάρκειας του ατόμου απέναντι σε εσωτερικά και εξωτερικά στρεσσογόνα ερεθίσματα, τα οποία αξιολογούνται από το ίδιο το άτομο ως απειλητικά. Όλοι μας κατά διαστήματα βιώνουμε άγχος, σε μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση, αυτό όμως που διαφοροποιεί το άτομο με νεύρωση αγχώδους τύπου και υποδηλώνει ότι αυτό που βιώνει είναι παθολογικό, είναι ότι το άγχος του τείνει να γίνεται χρόνιο και να τον αποδιοργανώνει πλήρως(ακόμη και όταν αντιμετωπίζει γεγονότα τα οποία ο μέσος άνθρωπος χειρίζεται με σχετική ευκολία).

Ο αγχώδης νευρωσικός είναι συνήθως αρκετά εσωστρεφής, ευαίσθητος, διακατέχεται από πολλές ενοχές και αντιδρά, ασφαλώς, υπερβολικά σε αγχογόνες καταστάσεις. Μια τέτοια κατάσταση μπορεί για παράδειγμα να είναι μια προαγωγή στη δουλειά του. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το χρόνιο άγχος του νευρωσικού εντείνεται, μια και το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με νέες προκλήσεις, απαιτήσεις ή κινδύνους. Επίσης, ένα ακόμη γεγονός που φαίνεται να συντηρεί το χρόνιο άγχος του νευρωσικού είναι το συνεχές αίσθημα ανασφάλειας που τον διακατέχει. Άτομα με αγχώδεις διαταραχές αισθάνονται πολλές φορές αναγκασμένα να υπακούουν στους άλλους και να υποτάσσουν τον εαυτό τους στις επιθυμίες των γύρω τους, προκειμένου να μη χάσουν την αγάπη, την ασφάλεια και την αποδοχή που τους προσφέρει η σχέση τους μαζί τους.

Κατά τη θεραπευτική προσέγγιση, αρχικά δημιουργείται ένα υποστηρικτικό ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο γνωστικής αναδόμησης. Με τον τρόπο αυτό βέβαια ανεβαίνει το ηθικό του ασθενούς και βελτιώνεται η αυτοεκτίμησή του. Οι προσβολές πανικού αντιμετωπίζονται καλύτερα όταν ο θεραπευτής βοηθά τον ασθενή του να κατανοήσει ότι ο πανικός του συνδέεται με λαθεμένες καταστροφικές σκέψεις / πεποιθήσεις(π.χ. «θα πεθάνω». «θα τρελαθώ») με αποτέλεσμα να παρερμηνεύει τα, ουσιαστικά, ακίνδυνα σωματικά συμπτώματα που προκαλεί ένα αγχογόνο γεγονός. Φαρμακευτική αγωγή θα χορηγηθεί, σε συνδυασμό συνήθως με μια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, μόνο αν ο ασθενής δεν μπορεί να ακολουθήσει την ψυχολογική θεραπεία και να δει ορατά αποτελέσματα από αυτήν.

Είναι, πάντως, πραγματικά παράδοξο και αξιοσημείωτο ότι ο αγχώδης νευρωσικός μπορεί να λειτουργεί ικανοποιητικά και να δείχνει αντικειμενικά λιγότερο άγχος όταν αντιμετωπίζει μια κατάσταση που περιέχει ρεαλιστικό κίνδυνο.