Η έννοια της ποιότητας στις υπηρεσίες τρίτης ηλικίας και τα οφέλη σε περιόδους οικονομικής κρίσης

Γράφει η Έλλη Φρεγγίδου

Η αυτοαναφερόμενη κατάσταση υγείας των ατόμων (αυτοαξιολόγηση) φαίνεται να συσχετίζεται άμεσα με την αποτελεσματική διαχείριση μιας νόσου. Με άλλα λόγια, διαπιστώθηκε πως χρόνιοι ασθενείς με θετικό αίσθημα αυτοαντίληψης και αυτοαποτελεσματικότητας, υιοθετούσαν συμπεριφορές προάσπισης της υγείας τους. Επίσης, παρατηρήθηκαν λιγότερες νοσηλείες ή/και μικρότερη διάρκεια νοσηλείας (παραμονή στο νοσοκομείο).

Πιο συγκεκριμένα, έρευνα σε ηλικιωμένους στις ΗΠΑ κατέδειξε ότι η αρνητική αυτοαξιολόγηση και η κοινωνική απομόνωση είχαν αρνητική επίδραση στην υιοθέτηση συμπεριφορών υγείας, ενίσχυαν την ευαλωτότητα σε ασθένειες (νοσηρότητα) και ήταν πιθανό να συσχετιστούν με πρόωρη θνησιμότητα.
Επιπρόσθετα, η έλλειψη ποιότητας στις κοινωνικές σχέσεις ή η ανεπαρκής κοινωνική υποστήριξη φάνηκε να επιδρά αρνητικά στην υγεία ηλικιωμένων ασθενών, ενώ, αντίθετα, η κοινωνική ενσωμάτωση και υποστήριξη, ως παράγοντας ποιότητας ζωής, συνέβαλλε στη συμφιλίωσή τους με προβλήματα υγείας αλλά και στην ανάρρωση.

Γενικότερα, πληθώρα ερευνών αναφέρει μια αυξημένη πιθανότητα θανάτου σε ηλικιωμένους που εμφανίζουν μια αρνητική αντίληψη της υγείας τους και της ποιότητας ζωής τους. Σε αρκετές μελέτες, μάλιστα, η αυτοαξιολόγηση της υγείας, βρίσκεται στη δεύτερη θέση, μετά την ηλικία, ως προβλεπτικός παράγοντας θνησιμότητας. Να σημειωθεί, ασφαλώς, ότι η αυτοαξιολόγηση της υγείας είναι μια έννοια πολυδιάστατη που συσχετίζεται με το επίπεδο υγείας, με την υποστήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον, με τη λειτουργικότητα, με το είδος και την εξέλιξη μιας οξείας ή χρόνιας νόσου, με τη δυνατότητα ελέγχου της πορείας της ασθένειας κ.α.

Η έννοια της ποιότητας είναι άμεσα συνδεδεμένη με το σύστημα υγείας, το προσωπικό, τους καταναλωτές υγείας, καθώς και με το επίπεδο ικανοποίησης. Οι συνεχείς μελέτες γύρω από το επίπεδο ικανοποίησης των χρηστών συμβάλλουν καθοριστικά στις προσπάθειες αναβάθμισης της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας υγείας.

Πιο συγκεκριμένα, η ικανοποίηση αποτελεί έναν παράγοντα/έκφανση της ποιότητας που περιλαμβάνει την υποκειμενική αντίληψη, το βίωμα και την αξιολόγηση του χρήστη για τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Επιπρόσθετα, η αντίληψη της ποιότητας δεν εμπεριέχει απαραίτητα το βίωμα από τη χρήση της, σε αντίθεση με την ικανοποίηση η οποία προϋποθέτει τη χρήση της υπηρεσίας.

Σε μια προσπάθεια να προσδιοριστεί η έννοια της ικανοποίησης από την πλευρά των καταναλωτών, διαπιστώθηκαν διαφοροποιήσεις αναφορικά με τον καθορισμό της «υγείας», την προσδοκία του ασθενή καθώς και το εκπαιδευτικό, κοινωνικό και οικονομικό του προφίλ.

Γενικότερα, η μέτρηση της ικανοποίησης και της δυσαρέσκειας των ασθενών ορίζεται ως η διαφορά ανάμεσα στις προσδοκίες του χρήστη (αντιληπτή ποιότητα) και στο αποτέλεσμα των υπηρεσιών (ρεαλιστική ποιότητα). Παράλληλα, η ικανοποίηση του χρήστη είναι συνυφασμένη με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των καταναλωτών όπως η ηλικία, η οικογενειακή κατάσταση αλλά και η εθνικότητά τους.

Η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών, με την επακόλουθη ελαχιστοποίηση δαπανών, έχει οδηγήσει, αδιαμφισβήτητα, σε τεράστιες υγειονομικές ανισότητες, σε σημαντικές ελλείψεις στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε μείωση του επιπέδου ποιότητας στις παρεχόμενες υπηρεσίες υγείας. Η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών περίθαλψης και φροντίδας σε άτομα τρίτης ηλικίας μπορεί να επιφέρει σημαντικά οφέλη τόσο στους ίδιους, όσο και στο σύστημα υγείας.

Ζητήματα που σχετίζονται με την ενίσχυση της αυτοεξυπηρέτησης, τον αυτοέλεγχο της νόσου, το αίσθημα ασφάλειας και οικειότητας αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της αντιληπτής ποιότητας στις υπηρεσίες υγείας και φαίνεται να προσδιορίζουν την ικανοποίηση του χρήστη και να επιδρούν καθοριστικά στην εξέλιξη μιας χρόνιας νόσου. Ακολούθως, παρέχοντας φροντίδα υγείας που ενισχύει την ικανοποίηση του χρήστη, μειώνεται ο αριθμός και η συχνότητα των νοσηλειών, μεγιστοποιείται το αίσθημα επάρκειας και αυτοδυναμίας και βελτιώνεται η ψυχοσυναισθηματική υγεία.

Παράλληλα, η παροχή ποιοτικών υπηρεσιών φροντίδας και περίθαλψης μπορεί να επιδράσει καθοριστικά στο ίδιο το σύστημα υγείας. Με άλλα λόγια, η αύξηση της ικανοποίησης του ηλικιωμένου σε περιόδους που η οικονομική κρίση δύναται να επιφέρει αξιοσημείωτες περικοπές δαπανών και να ελαττώσει ή και να εξαλείψει το κόστος νοσηλείας (περίθαλψη κατ’ οίκον, λιγότερες μέρες νοσηλείας, καλύτερη αντίληψη υγείας).