Αποκαλυπτήρια Μνημείου Συλλογικής Μνήμης και Κοινωνικής Συνοχής στις Καστανιές

Οι Καστανιές γιόρτασαν τη διάβαση του ενός αιώνα από την εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων από το Κεστανελίκ της ανατολικής Θράκης στον σημερινό οικισμό με ένα τετραήμερο, γεμάτο με θρησκευτικές, πολιτιστικές και λαογραφικές εκδηλώσεις μνήμης αλλά και προβολής τους στο παρόν και στο μέλλον.

Την Παρασκευή 16 Αυγούστου 2024, στις 8 το βράδυ παρουσιάσθηκε στο κτίριο του πολιτιστικού συλλόγου Καστανεών το βιβλίο με τίτλο: «Οι Καστανιές: Από την Ανατολική Θράκη στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης στο Κιλκίς».

Την βιβλιοπαρουσίαση στην κατάμεστη κόσμο αίθουσα του πολιτιστικού κέντρου έκανε ο ιστορικός Κώστας Τζιάραςς και επιμελητής του τόμου, ενώ ακολούθησαν η απόφοιτος της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ Χριστίνα Παπαδοπούλου γιά τον τόπο υποδοχής των Καστανιωτών προσφύγων, η Μαρία Λουκμά διπλωματούχος της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου γιά τους αγροτικούς οικισμούς της Επιτροπής Αποκατάστασης προσφύγων, ο δημοσιογράφος Φίλιππος Πετκανόπουλος γιά το κείμενο της αδελφής του Μαρίας Πετκανοπούλου που κοσμεί την έκδοση του συλλόγου και η Αμαλία Γκαβάζη συνταξιούχος λογίστρια γιά το αρχειακό υλικό που βρέθηκε στο δημοτικό σχολείο του χωριού.

Ενός συλλογικού τόμου, που περιέχει κείμενα και πληροφορίες επικεντρωμένες στο προσφυγικό χωριό με στόχο να αποτελέσει μία παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, κείμενα που σχετίζονται με θέματα που συγκροτούν την έντονη προσφυγική ταυτότητα των Καστανιωτών. Πρόσφυγες τρίτης κυρίως γενιάς που μεγάλωσαν, έζησαν, πέρασαν χρόνο στις Καστανιές, το χωριό των γονιών και των παππούδων τους, έγραψαν τα κείμενα και ανέλαβαν εθελοντικά την επιστημονική, φιλολογική και γραφιστική επιμέλεια του τόμου.

Ο τόμος περιλαμβάνει πέντε κείμενα, τα οποία συνομιλούν μεταξύ τους φωτίζοντας διαφορετικές πτυχές και εκδοχές της ιστορίας του οικισμού. Η επιχορήγηση για την έκδοση του βιβλίου έγινε από το Πρόγραμμα «Δημιουργική Ελλάδα»- Πολυθεματικά Φεστιβάλ/ Δράσεις του υπουργείου Πολιτισμού.

Αποκορύφωμα των εκδηλώσεων, το Σάββατο 17.8.24, ήταν η ασφάλιση σύγχρονης χρονοκάψουλας, η οποία περιλαμβάνει πληροφοριακό και φωτογραφικό υλικό οικογενειών από τις Καστανιές, δημοτών αλλά και επισκεπτών και θα αποσφραγιστεί το 2049, και η αποκάλυψη του Μνημείου στον προαύλειο χώρο του κοινοτικού καταστήματος για τα 100 χρόνια ζωής και δημιουργικής παρουσίας των Καστανιών.

Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου Συλλογικής Μνήμης και Κοινωνικής Συνοχής έκαναν ο δήμαρχος Κιλκίς Δημήτρης Κυριακίδης και ο πρόεδρος της δημοτικής κοινότητας Καστανιών Θεόδωρος Εμμανουηλίδης.

Είναι μια ιστορική στιγμή για τις Καστανιές η συνάντησή τους με το παρελθόν από όπου και αντλούν τον σταθερό βηματισμό τους για το μέλλον τόνισε στον σύντομο χαιρετισμό του ο δήμαρχος Κιλκίς κατά την τελετή των αποκαλυπτηρίων ενώ συνεχάρη τον πολιτιστικό σύλλογο Καστανιών, που ήταν ο κύριος διοργανωτής των δρωμένων αλλά και όλους όσοι εργάστηκαν για την επιτυχία του επετειακού εορτασμού των 100 χρόνων, χορηγός των οποίων ήταν και ο δήμος Κιλκίς.

Ο πρόεδρος της ΕΑΑΣ/Παράρτημα Κιλκίς και μέλος του πολιτιστικού συλλόγου Καστανεών Σπυρίδων Τσερτσίδης διάβασε ένα σύντομο ιστορικό της διαδραστικής εκδήλωσης Χρονοκάψουλα «Καστανιές 2024-2049» και της δημιουργίας του Μνημείου ιστορικής μνήμης και κοινωνικής συνοχής.

“Ήταν περίπου πριν έναν χρόνο όταν η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Καστανεών Αθανασία Ασημακίδου πρότεινε σε ορισμένους ανθρώπους να συνεργαστούν με τον σύλλογο για να υπάρξει μια νέα δυναμική, που θα μπορούσε να διαχειριστεί ένα μακρόπνοο σχέδιο για τον εορτασμό των 100 Χρόνων την επόμενη χρονιά, δηλαδή για φέτος, για το οποίο καλούνταν να υποβάλλουν σχετικές προτάσεις.

Μετά από τις 2-3 πρώτες συναντήσεις αποφασίστηκε να υπάρξει μια οργανωτική επιτροπή που θα διαχειριζόταν αυτό το εγχείρημα. Καθένα από τα μέλη της, ηγούνταν μιας ολιγομελούς ομάδας και θα αναλάμβανε να προτείνει, να οργανώσει και να υλοποιήσει κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο, με όραμα και δράσεις οι οποίες σαφώς και θα έπρεπε να έχουν την έγκριση του διοικητικού συμβουλίου του πολιτιστικού συλλόγου.

Έτσι ξεκίνησε ένα όμορφο ταξίδι, στη διάρκεια του οποίου γνωρίσαμε διαφορετικούς ανθρώπους, ζήσαμε έντονες και συγκινησιακές στιγμές, δεχτήκαμε και αξιοποιήσαμε τη διαφορετικότητα, εμπνευστήκαμε και δημιουργήσαμε δράσεις, τα αποτελέσματα των οποίων ευελπιστούμε να προσδώσουν μια νέα δυναμική και να αποτελέσουν μια επανεκκίνηση για τον πολιτιστικό σύλλογο του χωριού, που απέκτησε και το δικό του λάβαρο και θα ενταχθεί άμεσα και στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Θρακικών Σωματείων, τον πρόεδρο της οποίας έχουμε σήμερα μαζί μας.

Το ταξίδι τελειώνει κάπου εδώ. Η Ιθάκη είναι κοντά. Χαρήκαμε το ταξίδι και ελπίζουμε να το χαρήκατε και εσείς. Ευχαριστούμε όλους όσους μας έδωσαν αυτήν την ευκαιρία και ιδιαίτερα την πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου, που πίστεψε σε εμάς. Αθανασούλα σε ευχαριστούμε πολύ.

Από την αρχή, όλους μας προβλημάτισε το εξής :

Τί μας συνδέει διαχρονικά όλους, και τι θα πρέπει να μας συνδέει στο μέλλον;

Μιας και δεν μπορούμε να προσθέτουμε άλλη ιστορική μνήμη στην πορεία των προγόνων μας, αποφασίσαμε να την διατηρήσουμε και να την συνεχίζουμε εμείς και οι επόμενες γενιές, καθώς πιστεύουμε πως τίποτε δεν τελειώνει στα πρόσωπα. Για αυτό και όπως έγινε αντιληπτό δεν αναφέρομαι σε πρόσωπα.

Έτσι θεωρήσαμε ως ευκαιρία να δημιουργήσουμε μια δράση περιοδικής μνήμης με αφετηρία τη δική μας εκδήλωση και τη συνέχισή της με προσμονή, στην οποία θα είμαστε και εμείς παρόντες, ακόμη και αν κάποιοι από εμάς κοιτάνε από ψηλά… και με τη συμμετοχή των επόμενων Καστανιωτών και Κιλκισιωτών, ώστε να μπορούμε να πούμε πως ξεπληρώνουμε ένα μέρος της οφειλής μας σύμφωνα με τον Παλαμά.

Ο νεότερος εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς μας φωνάζει:

Χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν πέρασαν,

θα ‘ρθουν, θα περάσουν.

Κριτές θα μας δικάσουν

οι αγέννητοι, οι νεκροί.

Προτάθηκε έτσι η δημιουργία του Κήπου των Αναμνήσεων στον χώρο πέριξ τοι κοινοτικού καταστήματος Καστανεών, και η δημιουργία ενός ΜΝΗΜΕΊΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΜΝΗΜΗΣ και μιας ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΗΣ ΧΡΟΝΟΚΑΨΟΥΛΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ, ταυτόχρονα στον ίδιο χώρο, όπου θα ανοίγει κάθε 25 έτη, θα συμπληρώνονται οι φάκελοι και θα σφραγίζεται και πάλι με μια αντίστοιχη εκδήλωση.

Το Μαρμάρινο Μνημείο κοσμεί το θέμα που φιλοτέχνησε δωρεάν, ως προσφορά στην εκδήλωση μνήμης, ο καθηγητής Χαρακτικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Γιάννης Γουρζής που έχει σύζυγο την Φανή Ταλιαδούρου από το χωριό μας (Κόρη Βικτώριας, εγγονή Νικολάου Βουλγαρόπουλου)

Για την επιλογή του θέματος του Μνημείου προκρίθηκε η πρόταση για μια εικόνα από μια μαρμάρινη πλάκα, στην οποία αναφερόταν το 1914 ο Καστανιώτης συγγραφέας Αλέξανδρος Βασιλόπουλος στο βιβλίο του «Η Οθωμανική Θράκη»:

«Πρός Β. τῶν Μετρῶν εἰς δύο περίπου ὡρῶν ἀπ΄ αὐτών ἀπόστασιν, πρός τό ἀνατολικόν μέρος τοῦ λόφου Ἁγ. Ἠλία κεῖνται αἱ Κ α σ τ α ν έ α ι … Ἐνταῦθα ὑπάρχει ὡραία ἐκκλησία λιθόκτιστος ἀλλ΄ ἡμιτελής καί πρό τῆς πυρπολήσεως αὐτῶν, διεσώζετο πλᾶξ μαρμαρίνη, ἐξαφανισθεῖσα ἤδη παριστῶσα δύο γυναῖκας, τήν μέν ὀρθίαν, τήν δέ καθημένην.»

Αλέξανδρος Βασιλόπουλος, «Η Οθωμανική Θράκη»,   Εν Κωνσταντινουπόλει, 1914

Για την τελική επιλογή του θέματος υπήρξε μια μικρή εικαστική παρέμβαση,

Η προσθήκη ενός μικρού αγοριού, που κοιτά μπροστά.

Με τον τρόπο αυτό αναδύεται από την εικόνα :

η ελπίδα με τη γένεση, η συνέχεια της ζωής με τη νεότητα, η αποφασιστικότητα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον

Στη βάση του Μνημείου υπάρχει μια γυάλινη φωτιζόμενη προθήκη στην οποία έχουν τοποθετηθεί ορισμένα υλικά που μεταφέρθηκαν πρόσφατα από το παλαιό χωριὀ Καστανελικ από ολιγομελή Ομάδα που επισκέφθηκε το χωριό και πάρθησαν μετά από υπόδειξη των μουσουλμάνων κατοίκων από παλιά σπίτια Ελλήνων.

Πιο συγκεκριμένα έχουν τοποθετηθεί τα βασικά δομικά υλικά Πέτρες από τοίχο, Ξύλο από Πόρτα, Χώμα από Κήπο.

 Για την κατασκευή του Μνημείου αιτήθηκε και διατέθηκε πίστωση από το υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο και ευχαριστούμε πολύ.

Η Σύγχρονη Πρωτότυπη Χρονοκάψουλα Κοινωνικής Συνοχής, θα φιλοξενήσει συνεχώς για 25 έτη τους Λευκούς Οικογενειακούς Φακέλους, όλων των Καστανιωτών και όσων Κιλκισιωτών επισκέπτηκαν το χωριό και συμμετείχαν με τον δικό τους Φάκελο που τους δόθηκε σε αυτήν τη συνέργεια μνήμης, η οποία θα αποκαλύψει στις επόμενες γενιές, τον Αύγουστο του 2049, τα στοιχεία και τις πληροφορίες που τους κληροδότησαν οι προηγούμενες.

Μέσα στη Χρονοκάψουλα τοποθετήθηκαν σε ειδικές συνθήκες συντήρησης (κενό αέρος) και θα ασφαλιστούν οι Λευκοί Οικογενειακοί Φάκελοι, όσων συμμετάσχουν σε αυτή τη δράση.

Οι Φάκελοι θα δοθούν αργότερα στους ίδιους ή στους συγγενείς τους.

Κάθε Λευκός Φάκελος περιέχει σελίδες Α4, στις οποίες ο καθένας τοποθέτησε προσωπικά στοιχεία : κολάζ οικογενειακών φωτογραφιών, έντυπα, εκτύπωση και αναγραφή του οικογενειακού του δέντρου, της ιστορίας της οικογένειάς του, μηνύματα από τα μέλη της, ακόμη και ¨απόκρυφα¨ μυστικά, ενοχές, συγνώμες, όνειρα, ευχαριστίες,  κ.ά., αλλά ΟΧΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ.

Αξίζει να αναφερθεί πως όλο το κόστος διαδραστικής εκτέλεσης και κατασκευής της Χρονοκάψουλας αποτελεί Δωρεά της οικογένειας Κωνσταντίνου Φωσκόπουλου στη μνήμη της μητέρας του Τέρψης Τσερτσίδου – Φωσκοπούλου, η οποία όσο ζούσε υπήρξε ενεργό μέλος αυτής της προσπάθειας.

Στην επιτύμβια στήλη που ασφαλίζει την Χρονοκάψουλα Καστανιές αναγράφεται μια φράση που αναφέρθηκα στην αρχή από κείμενα του Κωστή Παλαμά :

¨Χρωστάμε, σε όσους ήρθαν,

 πέρασαν, θα ΄ρθούνε, θα περάσουν…

Στα λόγια αυτά αγαπητοί φίλοι βρίσκεται και το νόημα, ο σκοπός και η ελπίδα για όσα προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε με τις εορταστικές εκδηλώσεις μνήμης και τιμής με αφορμή τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από τον προσφυγικό ξεριζωμό από την αλησμόνητη πατρίδα, που σηματοδοτεί ταυτόχρονα και την έναρξη της ελεύθερης ζωής στη νέα μας Πατρίδα, στις Καστανιές του Κιλκίς.

Με τον τρόπο αυτό προσπαθήσαμε να κερδίσουμε και εμείς τον κρίκο μας στην αλυσίδα της ιστορικής διαδρομής των προγόνων μας, δημιουργώντας συνθήκες συνέχειας και κοινωνικής συνοχής  με τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας και με όλους τους συνδημότες μας”.

Η τελετή ολοκληρώθηκε με την φύτευση ελιάς, του δέντρου της ειρήνης, με χώμα από το Κεστανελίκ, από τρεις γενιές Καστανιωτών, του πρώην αντιδημάρχου Κιλκίς Λουκά Ναλμπάντη, του αντιδημάρχου Κιλκίς Αιμίλιου Νικολαϊδη και του νεότερου Κωνσταντίνου Πετροκιλίδη.