Στό Βαλτοτόπι τῆς Γουμένισσας τό φετινό ἀντάμωμα τῶν Κιζδερβενιωτῶν
Ὁ ναός τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στό Βαλτοτόπι, στά χρόνια τῆς ποιμαντορίας μας, ὑποδέχθηκε ἐπανειλημμένα τό «Ἀντάμωμα τῶν Κιζδερβενιωτῶν», τῆς δεύτερης καί κυρίως τῆς τρίτης καί τέταρτης γενιᾶς Ρωμηῶν προσφύγων ἀπό τήν Μικρασία στήν Ἑλλάδα.
Πρίν ἑκατό καί πλέον χρόνια (1920-2025), ἄνθρωποι ριζωμένοι γιά αἰῶνες σέ μιά εὐνοημένη γεωγραφικά καί οἰκονομικά κοιλάδα τῆς εὐρύτερης περιοχῆς τῆς Νικομήδειας, 100 χλμ ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, ἐξαναγκάστηκαν σέ προσφυγική μετανάστευση καί μετεγκαταστάσεις πρῶτα στήν Κίο τῆς Βιθυνίας καί ἔπειτα στίς μόλις ἐλευθερωμένες Δυτική Θράκη καί Κεντρική Μακεδονία. Ὁ καημός τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Ἀνατολῆς μετακενώθηκε στά σπλάχνα τῆς ἀρχαιόθεν Μητέρας Πατρίδας. Εἴτε μέσῳ τῶν ἡμιαπελευθερωμένων περιοχῶν τῆς Ἀν. Θράκης καί τῶν ἐλευθερωμένων νησιῶν τοῦ Αἰγαίου εἴτε ἀκόμη και μέσῳ τῶν σημερινῶν περιοχῶν τῆς Συρίας καί τοῦ Λιβάνου (πού ἐλέγχονταν ἀπό τήν Γαλλία). Ἐμπρός στόν νεοοθωμανικό καί νεοτουρκικό τρόμο πού, ὀργανωμένος σέ τακτικές γενοκτονίας, θά ἐκθέριζε ζωές καί ἐλπίδες, ἐμπρός στά συμφέροντα τῶν Μεγάλων Δυνάμεων ἐπί τῆς Ἀνατολίας, κατατρεγμένη ἀπό τήν πίεση τῆς Μικρασιατικῆς τραγωδίας καί τῶν μετέπειτα συμφωνιῶν ἡ Ρωμηοσύνη μεταφυτευόταν ἀπό τίς πατρογονικές ἑστίες της (ἀπό τά ἀρχαῖα μέχρι καί τά νεότερα χρόνια) στήν ἀρχαία μητρική ἑστία τῆς ἐθνικῆς καί πολιτιστικῆς της μακραιωνίας, μικρότερη κρατικά, ἀλλά πάντως ἐλεύθερη.
Πιό ταιριαστή ἀφιέρωση ἀπό τήν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ δέν ὑπῆρχε γιά τόν νεότερο Ναό Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου. Στήθηκε τήν δεκαετία τοῦ 1950 καί θύμιζε τήν δύναμη τοῦ Σταυροῦ στά θαύματα εἴτε τῆς νίκης εἴτε τῆς ἐπιβίωσης, ἀλλά πάντως τῆς ρωμαλέας τόλμης τῶν προσφύγων.
Εἰδικά, γιά τούς Κιζδερβενιῶτες τοῦ Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου θύμιζε τήν ἡμέρα τῆς τοπικῆς «γενοκτονικῆς» ἀπειλῆς πού τούς στοχοποίησε ἀνήμερα τοῦ Τιμίου Σταυροῦ τό 1920. Ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ τό ὅρισε καί γλίτωσαν, μέ σημάδι προειδοποίησης τόν σκοτωμό τοῦ Βασίλη καί τῆς Τριανταφυλλιᾶς Κεμπάρογλου. Οἱ ὑπόλοιποι κάτοικοι ἀντιστάθηκαν καί ἀπομάκρυναν τούς Τσέτες, μολονότι ὁ περισσότερος ἀνδρικός πληθυσμός εἶχε ἐπιστρατευθεῖ στά τάγματα ἐργασίας.
Ἀναγκαστικά, ἐγκατέλειψαν τό Κίζδερβεντ καί μετακινήθηκαν σταδιακά στό Κέρεμιτ καί τό Παζάρ-κιοϊ μέσα σέ ἐλάχιστες ἡμέρες, καταλήγοντας στήν Κίο λόγῳ συμπτύξεως ἐκεῖ τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ. Μέ τήν Μικραστιατική Καταστροφή, ὅπως ὅλοι ὅσοι διασώθηκαν σέ πρώτη φάση τότε, μεταβιβάστηκαν κι αὐτοί στή Ραιδεστό καί τήν Σηλυβρία καί ἔπειτα σιδηροδρομικῶς μέσῳ Ἀδριανουπόλεως-Διδυμοτείχου στούς «σταθμούς μετεγκατάστασής» τους: (1922) στήν Κομοτηνή μέ προσωρινή περιπλάνηση σέ διάφορα χωριά της, τελικά δέ (1924) διεσπαρμένοι κατά οἰκογένειες καί συγγενεῖς στά χωριά Πάνδροσος-Καλλιθέα Κομοτηνῆς, Γκιόνα καί Ὄλβιο Ξάνθης, Φωτολ(ε)ῖβος καί Καλλιθέα Δράμας, Νικομηδινό Θεσσαλονίκης, Ν. Τρίγλια Χαλκιδικῆς, Κρύα Βρύση Γιαννιτσῶν, Γερακώνα-Φιλυριά-Ρύζια-Πολύπετρο-Καμποχώρι καί Βαλτοτόπι Κιλκίς, ἐλάχιστοι δέ στήν Ἀθήνα.
Ἀπό τίς ἔρευνες τῶν σημερινῶν ἀπογόνων καί τίς δημοσιεύσεις τῶν Συλλόγων ἤ τίς καταγραμμένες ἀναμνήσεις (ἐκ πατρικῶν ἀφηγήσεων) τῆς δεύτερης γενιᾶς, ἡ μακρά ἱστορία καί δημιουργικότητά τους στή Μικρά Ἀσία, ὅπως καί ὁ δραματικός ξερριζωμός καί ἡ ἐγκατάσταση καί τό νέο ρίζωμά τους, δημοσιεύονται σέ διαδικτυακές ἀναρτήσεις εἴτε καί σέ αὐτοτελῆ τεύχη:
https://xronos.gr/reportaz/oi-kizderveniotes-antamonoyn-stin-kallithea-tis-rodopis
https://www.facebook.com/politistikosnikomidinou/?locale=el_GR
Πολύ ἐνδιαφέρουσα ἡ συνέντευξη τοῦ Βαλτοτοπίτη Γεωργίου Παντικίδη, Κιζδερβενιώτη δεύτερης γενιᾶς, πατέρα τοῦ σημ. Προέδρου τοῦ Δημ. Συμβουλίου Παιονίας, δίνει μιά ἐκτενέστατη, γλαφυρή, μά καί ἀληθινή καταγραφή τῆς προσφυγικῆς φυγῆς, μετεγκατάστασης καί κυρίως τῶν τρομερῶν δυσκολιῶν τῆς οἰκονομικῆς τους ἐδῶ μετεπιβίωσης. Ὅλα ὅσα ἔλεγε ἀξίζουν νά μελετηθοῦν στά χρόνια μας, στα χρόνια μέ τίς λιγότερες ἀντοχές καί τά ἐλάχιστα ἴχνη ὑπομονῆς. Ἀξιοπρόσεχτη ἡ θύμησή του γιά τίς νεότερες ἐδῶ τραγικότητες ἐπί Ἐμφυλίου, μέ τήν πυρπόληση τοῦ σπιτιοῦ τους καί τήν θαυμαστή διάσωση μόνο μιᾶς εἰκόνας, τῆς Παναγίας Ἐλεούσης (https://archive.istorima.org/interviews/EL-26666).
Στά δικά μας χρόνια διοργανώνονται σχεδόν κάθε χρόνο τά λεγόμενα «ἀνταμώματα» σέ χωριά τῆς Θράκης καί τῆς Μακεδονίας. Ὁ Πολυκράτης Παντσίδης ἀπό τό Πολύπετρο ἀπαριθμοῦσε σέ παλαιότερη ἀνάρτησή του τό 2018 ἐπανειλημμένες τέτοιες ἐτήσιες διοργανώσεις, πού ἀρκετές, ἄν ὄχι οἱ περισσότερες πραγματοποιήθηκαν σέ χωριά τῆς περιοχῆς μας, ὅπως καί ἡ φετινή διοργάνωση στό Βαλτοτόπι.
https://maxitis.gr/panellinia-sunantisi-kizdervinioton-valtotopi-polukratis-pantsidis/
https://xronos.gr/epikairotita/oi-kizderveniotes-thrakis-sto-4o-panellinio-antamoma.
Δέν θά ἐπιμείνουμε στίς πολύτιμες αὐτές κοινωνιολογικές-ἱστορικές-ἐθνικές καταγραφές οὔτε καί στά πολλαπλά μηνύματα πού ἐκπέμπουν, παρά μόνον σέ δυό-τρία ἀκροθιγῶς.
- Στίς πιό ὁριακές ἀποθλίψεις τῆς ἱστορίας, ὁ ἀτομικός-οἰκογενειακός καί ὁ κοινοτικός-συλλογικός ἡρωϊσμός (ὄχι ἁπλῶς τῆς ἀνάγκης, ἀλλά καί τῆς λεβεντιᾶς καί τοῦ φιλότιμου) κρατήθηκε ἀπό τό χέρι τοῦ Θεοῦ, τῆς Παναγίας, τῶν Ἁγίων, πιάστηκε ἀπό τό χέρι τῶν ἡρώων του. Καί ρίζωσε μέ τήν ἴδια τόλμη, ὅπου κι ἄν βρέθηκε, ὅπως ὅταν πρωτοβρέθηκε στίς ἀλησμόνητες πατρίδες.
- Ὁ χιλιοκλαδεμένος κορμός τῆς Ρωμηοσύνης, ἐπειδή εἶχε εὐλογημένες καί μαρτυρικές ρίζες, δέν ἔπαυσε νά ξαναδίνει κλαδιά καρποφορίας, ὅπου κι ἄν στάθηκε, ὅπου κι ἄν ἀπάγγιασε.
- Κι ἦσαν τόσο δυνατές, βαθειές οἱ χιλιοτραβηγμένες αὐτές ρίζες (στίς τόσες ἀνελέητες σφαγές καί προσφυγιές τῆς ἐθνικῆς μας καί ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας), πού μέχρι τώρα, σ᾽ αὐτήν τήν ὥρα και την μεταώρα τοῦ «ἄϋλου τεχνητοπολιτισμοῦ», δέν ἔπαυσαν νά βγάζουν ἀνθρώπους μέ συναισθήματα ἀνθρωπινά, ἄν μή καί τίμια κι ἁγιασμένα.
- Ὁ κόσμος μας, ἄν καί παρωθημένος μετανάστης τῆς βαθειᾶς πίστης καί τῶν ἱερῶν παραδόσεων, κατά βάθος ἀρχίζει νά διψᾶ πῶς νά ξαναβρεῖ καί νά κρατηθεῖ ἀπό τίς ἱστορικές καί πολιτισμικές ρίζες του. Κι ἐδῶ ἀξίζουν συγχαρητήρια στούς τοπικούς Συλλόγους γιά τά «ἀνταμώματα».
- Ἡ εὐλογημένη παράδοση, ἄν μείνει ἀπότιστη στίς καρδιές καί στίς συνεγερτικές μνημοσύνες, αὐτό εἶναι πού θά μεταποιήσει τούς ἀνθρώπους τῶν μεταπροόδων ὄχι ἁπλά ξερριζωμένους, ἀλλά ξέπνοους ἀνθρώπους.Τά «ἄϋλα τεχνητο-ριζώματα» ψυχή δέν ἔχουν οὔτε καί μεταδίδουν ψύχωμα κι ἐμψύχωση.
Γιά ὅλα συνομίλησαν μέ τό βλέμμα τῆς ψυχῆς τους, ἄλλη μιά χρονιά φέτος, οἱ Κιζδερβενιῶτες ἀπό διάφορα μέρη τῆς Μακεδονίας καί Θράκης, ἐρχόμενοι στό Βαλτοτόπι.
Πρῶτα γιά νά λειτουργηθοῦν μαζί στόν ἐνοριακό Ναό Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, γιά τήν φετινή σταυροαναστάσιμη ἀπόδοση τῆς κυριώνυμης ἑορτῆς. Προσκυνώντας τήν ἁγία Παρασκευή στό μεγάλο προσκυνητάρι τοῦ ἀριστεροῦ κλίτους μαζί μέ τήν εἰκόνα τῆς Ὑψώσεως. Ἁγία Παρασκευή ἦταν ὁ ναός τους στό Κίζδερβεντ, κι ἐκεῖ ἑτοιμάζονταν νά τελέσουν τήν ἑόρτια ἀγρυπνία τοῦ Σταυροῦ, ὅταν τούς πρόλαβαν τά γεγονότα τῆς ἐπίθεσης ἀπό τούς Τσέτες καί τῆς ἀναγκαστικῆς μετοίκησης καί τελικά προσφυγιᾶς.
Τελέσαντες κι ἐμεῖς τήν καθιερωμένη μας πλέον ἀγρυπνία στό παρεκκλήσιο τοῦ Κυρίου Παντοκράτορος στό Ἐπισκοπεῖο, προσήλθαμε καί χοροστατήσαμε στήν θεία Λειτουργία, προσειπόντες κηρυγματικά τά τοῦ προαιωνίου μυστηρίου καί τῆς δυνάμεως τοῦ Σταυροῦ, πού εἶναι ἡ δύναμη καί ἡ καταξίωση καί θεανθρώπινη σωτηρία τῆς θεόδοτης καί θεόσωστης ὕπαρξής μας. Ἐδῶ ἄλλωστε στοχεύει καί ἡ ὑπομονή μας στίς ὅποιες ἱστορικές ταλαιπωρίες καί δοκιμασίες, ἀκόμη καί τίς πιό ὁριακές.
Ἔπειτα προέστημεν τοῦ Μνημοσύνου μετά κολλύβων ἐμπρός τοῦ νεότερου μνημείου τῶν Κιζδερβενιωτῶν στόν αὔλειο χῶρο καί δεηθήκαμε ὑπέρ ἀναπαύσεως τῶν ἀμέτρητων ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ θυμάτων τῆς Ρωμηοσύνης, ἀλλά καί τῶν Μικρασιατῶν προσφύγων πατέρων καί ἀδελφῶν μας, ἰδίᾳ τῶν Κιζδερβενιωτῶν, τῶν κεκοιμημένων παρ᾽ ἡμῖν.
Ἐπακολούθησε κατάθεση στεφάνων ἀπό τούς ἐκπροσώπους τοῦ κ. Δημάρχου καί τοῦ Δήμου Παιονίας καί τούς ἐκπροσώπους τῶν κατά τόπους Συλλόγων Κιζδερβενιωτῶν μέ ἐπιστέγασμα τόν Ἐθνικό μας Ὕμνο.
Στήν θεία Λειτουργία, τό Μνημόσυνο και τίς ἐκδηλώσεις συμμετεῖχαν ὁ Πρόεδρος τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου Παιονίας κ. Ἰωάννης Παντικίδης, ὁ Ἀντιδήμαρχος κ. Κῦρος Καλαβάζης, ὁ Πρόεδρος τῆς ΔΕΥΑΠ κ. Τριαντάφυλλος Ναλμπάντης, ὁ Πρόεδρος τῆς ΤΚ Ρυζίων-Βαλτοτοπίου-Καμποχωρίου κ. Χριστόδουλος Τσεσμετζῆς καί ἡ Πολιτευτής κα. Καλλισθένη Πάκα.
Ἐπαινέσαμε τούς πάντες γιά τήν σταθερή τους ἀποφασιστικότητα νά θυμοῦνται καί να τιμοῦν τίς ρίζες τους μέ τά ἀνταμώματα αὐτά, πού εἶναι μιά σπουδαία διδαχή τῆς ἱστορίας στούς νεότερους καί τά παιδιά. Ἐπαινέσαμε καί τόν φίλεργο καί εὐλαβέστατο ἐφημέριο π. Φώτιο Φιλιππόπουλο, νεαρό πολύτεκνο ἱερέα, κατ᾽ ἐπιστήμην γεωπόνο, γιά τήν φλογερή προσλαλιά του περί τῆς ἡρωϊκῆς καί πονεμένης μας ἱστορίας καί τῆς ἱερῆς μας παραδόσεως.
Μετά ἀπό ὑπαίθρια δεξίωση τῆς Ἐνορίας, οἱ προσελθόντες μετέβησαν στό χῶρο τοῦ σταδίου, γιά τήν καθιερωμένη ὁμιλία, τό γεῦμα καί τούς παραδοσιακούς χορούς μέχρι τίς ἀπογευματινές ὧρες. Οἱ μετασχόντες ἀνανέωσαν τήν ὑπόσχεση γιά τό ἀντάμωμα τῆς ἑπόμενης χρονιᾶς.
Μέχρι τότε, οἱ μέν ἁπανταχοῦ Κιζδερβενιῶτες θά ἀναθερμαίνουν τήν λειτουργική εὐλογία καί τήν παραδοσιακή ἀνατροφοδοσία τῶν προγενέστερων καί τοῦ φετινοῦ «ἀνταμώματος».
Δι᾽ ἡμᾶς δέ τούς ὑπολοίπους καί κάθε προσκυνητή τοῦ Ναοῦ τρεῖς ἐπιδαπέδιες πινακίδες στήν πρόσφατη βοτσαλωτή ἐπίστρωση τῆς αὐλῆς θά θυμίζουν ἔστω καί σπαράγματα τῆς Κιζδερβενιώτικης ἑκατονταετίας πού ξεκίνησε τραγικά, ἀλλά ὁ Θεός τήν οἰκονόμησε προνοητικά.
Οἱ πάντες, εἰσερχόμενοι στήν αὔλεια εἴσοδο – σάν ἐκείνους πού ἐγκαταστάθηκαν ἐδῶ πρίν τέσσερις γενιές- θά βηματίζουμε εἰκονικά τίς διαδρομές τους: (1920-Κίζδερβεντ), (1921-Κίος), (1922-Κομοτηνή), (1923-Βαλτοτόπι).
Γιά νά σταθοῦμε στήν τελική ἔνδειξη (ἐς ἀεί-Ρωμηοσύνη).
Καί νά προχωρήσουμε στούς ἀναβαθμούς τοῦ Ναοῦ, τούς ἀναβαθμούς τῆς σωτηρίου δυνάμεως τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ, ὥστε νά βιώνουμε τήν σωτήρια φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ, τήν ἐν Χριστῷ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ γιά μᾶς καί γιά τόν κόσμο ὅλο.
†Ὁ Γουμενίσσης, Ἀξιουπόλεως & Πολυκάστρου Δημήτριος
