Βιβλιοπαρουσίαση: ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ (ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ, ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ)
Γεωργίου Χ. Τοσιλιάνη, Καθηγητή Θεολόγου, M. Th. Θεολογίας,
Λαογραφικά Μελετήματα Ι,
ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΟΥ ΣΤΗΝ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ
(ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ, ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ)
Γουμένισσα 2024, σ. 74
Στα μέσα του παρελθόντος Οκτωβρίου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις “ΜΑΧΗΤΗΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ” το βιβλίο του συντοπίτη μας καθηγητή Γιώργου Τοσιλιάνη με τον παραπάνω τίτλο. Πρόκειται για καλαίσθητη και επιμελημένη έκδοση με επίκαιρο περιεχόμενο για την περίοδο που διανύουμε και για τις επικείμενες εορτές του Αγίου Δωδεκαημέρου. Έκδοση που περιλαμβάνει ήθη και έθιμα του τόπου μας.
Ο συγγραφέας είναι γνωστός στους αναγνώστες αυτής της εφημερίδας από την πολύχρονη ενασχόληση και δημοσίευση θεμάτων με περιεχόμενο ιστορικό, της παράδοσης και της λαογραφίας. Επίκεντρο η ιδιαίτερη πατρίδα του, η ιστορική κωμόπολης της Γουμένισσας, στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της οποίας υπηρέτησε και υπηρετεί. Παλαιότερα δραστηριοποιήθηκε σε τοπικούς φορείς, όπως στον πολιτιστικό σύλλογο Παίονες.
Γέννημα και θρέμμα της Παιονίας, μεγαλωμένος σε οικογενειακό περιβάλλον που με σεβασμό τήρησε τις παραδόσεις, ήταν αναμενόμενο να μας δώσει σε βιβλίο, όσα είχε ακουστά και βίωσε στο εορταστικό κλίμα του Δωδεκαημέρου. Το πόνημά του το αφιερώνει στη μνήμη των γονέων του Χρήστου και Σοφίας που του “…ενστάλαξαν την αγάπη για τον τόπο μας και την παράδοσή του”. Ως θεολόγος, γνώστης όσων περιλαμβάνουν οι γραφές για τα εορταζόμενα γεγονότα και την καθιέρωσή τους, στα κείμενά του πετυχαίνει να τα συμπεριλάβει όλα με τάξη και κατανοητό τρόπο από κάθε αναγνώστη.
Το περιεχόμενο του βιβλίου πέρα από τον πρόλογο και την αναφορά του συγγραφέα στη Γουμένισσα, κατανέμεται σε πέντε ενότητες. Στις δύο πρώτες κάνει λόγο για την εορτή των Χριστουγέννων, μας εισάγει στο νόημά της, αναφέρεται στην καθιέρωσή της και στις προϋπάρχουσες ειδωλολατρικές τελετές της ιδίας περιόδου. Περνά στα τοπικά ήθη και έθιμα από την αρχή της Σαρακοστής των Χριστουγέννων ως και τα Φώτα. Ενδιαφέρουσες οι καταγραφές για τα κάλαντα “Κόλ(ι)ντε”, το Χριστόξυλο, τη σφαγή των χοίρων, την επιστροφή των ξενιτεμένων, το χριστουγεννιάτικο δένδρο. Για τις φωτιές της παραμονής, το κουλούρι του καλικάντζαρου, την αποθήκευση του νερού. Επίσης για τις ευχές, το οικογενειακό δείπνο της παραμονής με τα λαϊκά δρώμενα που το συνοδεύουν. Στο τέλος ο λόγος για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.
Η τρίτη ενότητα αφιερώνεται στην Πρωτοχρονιά και σε όσα έχουν σχέση μ΄ αυτήν: Κάλαντα (Σούρβε), βασιλόπιτα, δείπνο, αναμονή έλευσης του νέου έτους, εορτή της Πρωτοχρονιάς και μνήμης του Μεγάλου Βασιλείου. Γενική αναφορά στα Φώτα – Θεοφάνεια, περιγραφές για τα προεόρτια και την ημέρα της Βάπτισης του Κυρίου. Η τέταρτη κλείνει με την ονομαστική εορτή τοπικά όσων φέρουν το όνομα Χρήστος, ιδιομορφία άξια λόγου και μελέτης. Η εργασία ολοκληρώνεται με την πέμπτη ενότητα στην οποία περιγράφεται το δρώμενο “Ρουσαλίες – Ρουσάλια”. Είναι πανάρχαιο και αναβιώνει ως σήμερα. Το θέμα έχει απασχολήσει πολλούς ειδικούς.
Μπορεί ο συγγραφέας να είχε βιώματα και ακούσματα, όσα όμως μας παραθέτει στο βιβλίο του είναι αποτέλεσμα προσωπικής του έρευνας και επιστημονικής θεμελίωσης με παραπομπή σε πλούσια βιβλιογραφία. Την παραθέτει στο τέλος με βιογραφικό και εργογραφικό σημείωμα. Φωτογραφικό υλικό ενταγμένο στις ενότητες βοηθά τον αναγνώστη στην κατανόηση εξιστορήσεων και περιγραφών.
Το βιβλίο διατίθεται από τον ίδιο και φέρει την ένδειξη Λαογραφικά Μελετήματα Ι. Αυτό υποδηλώνει πως ο Γ. Τοσιλιάνης μας προϊδεάζει και για άλλες εργασίες με τοπικά ήθη και έθιμα άλλων εορταστικών περιόδων. Τον ευχαριστούμε για την έκδοση και του ευχόμαστε καλή συνέχεια!
Χρήστος Π. Ίντος
