Ο «πλωτός» Αξιός

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Πριν μερικούς μήνες έγινε ευρύτατα λόγος για ένα τεράστιο σχέδιο που προβλέπει τη σύνδεση του Θερμαϊκού κόλπου με τον Δούναβη. Για ένα πλωτό κανάλι μήκους 650 χλμ. που φιλοδοξεί διασχίζοντας κάθετα τη Βαλκανική να ανοίξει νέους δρόμους στο διεθνές εμπόριο.

Η υλοποίηση του φαραωνικού έργου προβλέπουν οι μελετητές πως ξεπερνά τα 17 δις δολάρια, άλλοι τα 30 δις ευρώ και άλλοι τα 50 δις ευρώ. Και στο αυτονόητο, ποιος πληρώνει; Η απάντηση (αόριστη, συγκεκριμένη;):

Υπάρχει κινεζικό ενδιαφέρον.

Το θέμα έχει ενδιαφέρον για την Ελλάδα, την πΓΔΜ, τη Σερβία και πολύ περισσότερο ίσως για εκείνους που το μελετούν και επιθυμούν να υλοποιήσουν το έργο. Έχει και για μας ενδιαφέρον μια και το μεγάλο ποτάμι διασχίζει την περιοχή μας.

Για να γίνουν όμως όλα αυτά ο Αξιός πρέπει να μετατραπεί σε πλωτό, στη συνέχεια να γίνει η σύνδεσή του με τον σερβικό Μοράβα και η μετατροπή του τελευταίου επίσης σε πλωτό, αφού σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα ο Μοράβας είναι πλωτός σε μήκος μόνο τριών χιλιομέτρων πριν την εκβολή του στον Δούναβη.

Τα Στενά της Τσιγγάνας στο ύψος του ΜΙκροδάσους, (Πηγή, plagia – paioniaw. blogspot.gr)

Να θυμίσουμε πως η ιστορία της μετατροπής του Αξιού σε πλωτό ποτάμι δεν είναι καινούργια. Ακούστηκε τη δεκαετία του 1960, τις δεκαετίες του 1970 και 1980 με εισηγητή τότε του έργου τον ΟΗΕ (1979). Η επίσημη εξαγγελία έμεινε στα χαρτιά.

Τα περί πλωτού Αξιού δεν είναι καινούργια ιστορία. Σχετική και ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία υπήρξε πριν από 130 χρόνια, όταν οι Οθωμανοί κυριαρχούσαν στα κεντρικά βαλκάνια. Η εφημερίδα «Φάρος της Μακεδονίας» στις 9 Φεβρουαρίου 1891 δημοσίευσε στη 2η σελίδα της την είδηση:

«Γνωστόν ότι ο συμπολίτης μας Χαδμή βέης ητήσατο προνόμιον όπως καταστήσει τον ποταμόν Αξιόν πλωτόν. Ήδη αγγέλεται εκ Κωνσταντινουπόλεως ότι το υπουργικόν συμβούλιον εμελέτησε και απεδέχθη τας τροποποιήσεις αίτινες εζητήθησαν υπό του αιτούντος. Ούτω συνετάχθη η οικεία έκθεσις, ήτις προσεχώς θα υποβληθή εις Αυτ(οκρατορικήν) κύρωσιν».

Ποιος ο Σαλονικιός Χαδμή βέης με το μεγαλόπνοο σχέδιό του μας είναι άγνωστο, όπως άγνωστο παρέμεινε το γιατί δεν υλοποίησε την εμπορική του επιθυμία παρά τις μελέτες και αποφάσεις του Σουλτανικού Υπουργικού Συμβουλίου.

Αληθινό είναι πως πριν από τον Χαδμή, στα χρόνια του και μετέπειτα περιηγητές και ταξιδιώτες στην περιοχή του Αξιού αναφέρουν στα γραπτά τους την αξιοποίηση του από εμπόρους για τη μεταφορά ξυλείας από βορειότερες προς νότιες περιοχές. Το εμπόριο ξυλείας ανθούσε χάρις στην ευκολία που παρείχε το ευρύ και πλούσιο σε νερά ρεύμα του ποταμού.

Ένας Γερμανός στρατιωτικός (Βαλδκάμπφ) στα μέσα του 19ου αιώνα έγραψε: «Ένεκα του ακανονίστου της κοίτης αυτού, των πολυαρίθμων αυτού αβαθών και δύο κατωφερειών του ρεύματος, ο Βαρδάρ καθίσταται πλώιμος υπό μικρών μόνο πλοιαρίων, από Κιουπρουλού (Βελεσσά) δε και κάτω υπό σχεδιών.

Από το Γράδετς (αρχαίοι Στόβοι) και κάτω πολύ ξυλεία καταβιβάζεται επιπλέουσα εν είδει σχεδιών, κατασκευάζονται δε αι σχεδίαι αύται μήκους 10μ. και πλάτους 6μ.» (Μετάφραση Ευγ. Ρίζος – Ραγκαβής, 1901).

Στα 1868 ο Δ. Αργυριάδης στο λεξικό του σημείωσε: «Βαρδάριον (Αξιός), ποταμός Μακεδονίας ….. διαπλείται δε τον χειμώνα δια σιτοφόρων σχεδιών…».

Ο Ι. Αρβανίτης, (1909) επισκεπτόμενος τον ποταμό επανέλαβε σχεδόν τα ίδια: «Ο ποταμός ούτος είνε πλωτός μόνον δια λεμβών και σχεδιών και κατά τας πλημμύρας δια πλοιαρίων απ΄ αυτής της θαλάσσης. Εν καιρώ δε ξηρασίας οι χωρικοί διέρχονται τον ποταμόν επιβαίνοντες ανά 2 ή 3 επί βουβάλων…».

Πολλές φορές τα νερά δημιουργούσαν προβλήματα, όπως το 1850, όταν η στάθμη ξεπέρασε τα επτά μέτρα και στο διάβα τους σάρωσαν τα πάντα. Επίσης μεγάλες καταστροφές προκλήθηκαν από τις πλημμύρες του ποταμού το1907, το 1928 και πιο πρόσφατα το 1980. Έτσι το ποτάμι και στα νεότερα χρόνια επαλήθευσε τα επίθετα που του έδωσαν: Ο Όμηρος «ευρυρρέοντα» και «βαθυδίνη» και ο Ευρυπίδης «ωκυρόα», δηλαδή ο ρέων ορμητικά.

Αν η τελευταία ανακοίνωση περί μετατροπής του Αξιού σε πλωτό θα υλοποιηθεί θα το δείξει ο χρόνος, όπως έδειξε και για προηγούμενες σχετικές σκέψεις και μεγαλόπνοα όνειρα.