ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΔΟΞΗ ΜΑΧΗ Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ «ΚΙΛΚΙΣ»

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Η ιστορική και επική μάχη του Κιλκίς (19-21/06/1913), όπως και εκείνες που ακολούθησαν, Δοϊράνης και Στρώμνιτσας, έκλεισαν τον κύκλο του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου (1913) με νίκη των Ελλήνων επί των τότε αντιπάλων Βουλγάρων και την ενσωμάτωση στον ελληνικό εθνικό κορμό των μη απελευθερωμένων κατά τον Α΄ Βαλκανικό περιοχών της Μακεδονίας.

Η θριαμβευτική νίκη και ο ενθουσιασμός των απανταχού Ελλήνων έκαναν το όνομα του Κιλκίς γνωστό σε όλους, σε όλα τα μήκη και πλάτη της Ελλάδας αλλά και, χωρίς υπερβολή, όλου του κόσμου.

Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ: ΚΙΛΚΙΣ
Μετά το Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο και την εγκατάσταση στο Κιλκίς προσφύγων από τη Στρώμνιτσα ο οικισμός ονομάστηκε Νέα Στρώμνιτσα μέχρι το 1919.
Αντιπροσωπεία των Στρωμνιτσιωτών αποτελούμενη από τον Μητροπολίτη της πόλης Αρσένιο, τον λοχαγό Τσιρογιάννη που είχε δράσει στην περιοχή την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα και προύχοντες της πόλης, τον Αύγουστο του 1913 επισκέφθηκαν στη Θεσσαλονίκη τον Γενικό Διοικητή Μακεδονίας Φίλιππο Δραγούμη. Εξέφρασαν την απόφασή τους να εγκατασταθούν μονίμως στο Κιλκίς, του εξέθεσαν όλα τα σχετικά με τα εκεί παραπήγματα στέγασης των προσφύγων, την χωροθέτηση του τόπου εγκατάστασης, την ανάγκη επισκευής παλιών κατοικιών και άλλα σχετικά .
Λίγους μήνες αργότερα και πάλι αντιπροσωπεία των ιδίων κατοίκων, αφού πια είχε συντελεστεί η εγκατάστασή τους, ζήτησαν από το Γενικό Διοικητή και την εγκατάσταση στη Νέα Στρώμνιτσα του Μητροπολίτη τους. Αυτό όμως προσέκρουε στην επιθυμία του Πολυανής Φωτίου ο οποίος επιτακτικά απαιτούσε να μεταφερθεί η έδρα του από τη Δοϊράνη στο Κιλκίς, το οποίο και ανήκε στην Επισκοπή του . Το θέμα αυτό απασχόλησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την ελληνική Πολιτική Διοίκηση. Τελικά το Κιλκίς θεωρήθηκε συνέχεια του επισκοπικού θρόνου της Δοϊράνης.
Εκτός από τους Στρωμνιτσιώτες ζήτησαν να εγκατασταθούν στο Κιλκίς και οι Έλληνες του ιστορικού Μελενίκου, το οποίο έμεινε εκτός των συνόρων της ελληνικής επικράτειας. Αντιπροσωπεία τους επισκέφθηκε το Κιλκίς και εξέτασε την κατάσταση εγκατάστασης συμπατριωτών τους εκεί. Υπέβαλαν μάλιστα εκτενή έκθεση στον Δραγούμη . Οι ίδιοι, αργότερα επισκέφθηκαν τον Υπουργό των Εσωτερικών Ρέπουλη στον οποίο κατέθεσαν υπόμνημα ζητώντας την συγκρότηση οικισμού στο Κιλκίς με την επωνυμία «ΝΕΟΝ ΜΕΛΕΝΙΚΟΝ» και την παραχώρηση χωραφιών.
Το όνομα του Κιλκίς παρέμεινε. Λειτούργησε ως Κοινότητα με το ίδιο όνομα Κιλκίς (1919-1935) και από το 1935 ως Δήμος. Έτσι, πολύ πριν από τις μετονομασίες οικισμών που συντελέστηκαν στην ελληνική επικράτεια, το Κιλκίς διατήρησε το όνομά του. Αλλά και όταν ήρθε η ώρα για τις μετονομασίες ο ειδικός εισηγητής του Υπουργείου των Εσωτερικών πρότεινε:
Το Κιλκίς, ούτινος το όνομα δέον να παραμείνη εις μνήμην της αποφασιστικής παρ΄ αυτό νίκης ημών κατά τον τελευταίον βαλκανικόν πόλεμον, θα ηδύνατο ούχ ήττον, επί το ελληνικότερον, να λέγηται η Κιλκίς, κατά το η Χαλκίς …..

ΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΠΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Από την ίδια χρονιά της μάχης, το 1913, ως και σήμερα, τα πεδία των μαχών του Κιλκίς και του Λαχανά, όπως βέβαια και άλλοι τόποι ιστορικών γεγονότων, έχουν γίνει τόποι διδασκαλίας στρατιωτικών. Περιγράφεται ο χώρος, οι διατάξεις των εμπολέμων, αναπτύσσονται οι τακτικές που εφαρμόστηκαν κλπ. Οι πρώτοι ξένοι που επισκέφθηκαν το Κιλκίς ήταν Γαλλική στρατιωτική αντιπροσωπεία τον Οκτώβριο του 1913. Συνοδεύονταν από καθηγητές της Πολεμικής Σχολής των Παρισίων. Ξεναγήθηκαν από Έλληνες αξιωματικούς και προσπαθούσαν να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα για τη μεγάλη ελληνική νίκη .
Γύρω από τη μάχη και την τακτική που ακολουθήθηκε στα επόμενα χρόνια διατυπώθηκαν πολλές θεωρίες και απόψεις. Ρωτούσαν μάλιστα τους Έλληνες ποια τακτική εφάρμοσαν. Τη γαλλική ή τη γερμανική. Φαίνεται, πως καμία από αυτές δεν ακολουθήθηκε. Η νίκη ήταν ελληνική και στηρίχθηκε στον ενθουσιασμό, τον πατριωτισμό και τη γενναιότητα των Ελλήνων μαχητών. ¨ετσι πέρασε το όνομα του Κιλκίς στην στρατιωτική ιστορία.

ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ «ΚΙΛΚΙΣ»
Το 1914 μετά από παραγγελία του ελληνικού δημοσίου παραδόθηκαν στο ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό δύο θωρηκτά σκάφη για τη φύλαξη και τη θωράκιση της άμυνας του Αιγαίου Πελάγους. Μόλις πριν δυο χρόνια, την περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων είχαν απελευθερωθεί τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και είχε ενσωματωθεί η μεγαλόνησος Κρήτη στον εθνικό κορμό.
Τα νέα σκάφη ήταν το «ΚΙΛΚΙΣ» και το «ΛΗΜΝΟΣ». Οι ονομασίες δόθηκαν για να θυμίζουν το μεν πρώτο την επική μάχη του Ιουνίου του 1913 και το θρίαμβο των ελληνικών όπλων και το δεύτερο ένα από τα απελευθερωμένα νησιά, εκείνο της Λήμνου που κατέχει μεγάλης στρατηγικής σημασίας θέση στο Βόρειο Αιγαίο. Η αγγελία των ονομαστηρίων των νέων πολεμικών σκαφών ανακοινώθηκε τις παραμονές της πρώτης επετείου της μάχης του Κιλκίς .
Με το υπερωκεάνιο «ΑΘΗΝΑΙ» μεταφέρθηκε πλήρωμα 670 ναυτών στην Αμερική για να επανδρώσει το νέο θωρηκτό και να το μεταφέρει στην Ελλάδα. Μαζί τους ήταν οι αξιωματικοί του ναυτικού αντιπλοίαρχος Βούλγαρης που θα ήταν και ο κυβερνήτης του σκάφους, οι υπολπλοίαρχοι Λιάμπεης, Πουλάκης, Λούης, Ζαλοκώστας, Χαλικόπουλος, ο ιατρός Μάρμορας, ο υποφροντιστής Καψάμπελης, λογιστής Μοσχούλης, οι μηχανικοί Καμπετόπουλος, Λουζίνας, Τζιτζάς και Σερφιώτης.

Τα πολεμικά σκάφη ΚΙΛΚΙΣ και ΛΗΜΝΟΣ (Πηγή, Πολεμούσαμε και τραγουδούσαμε, ΙΒτΕ).

Η προπομπή του πληρώματος έγινε από το λιμάνι του Πειραιά, όπου είχε συγκεντρωθεί πλήθος κόσμου, συγγενείς, φίλοι του πληρώματος, πολίτες. Επικράτησε συγκίνηση, ενθουσιασμός και ζητωκραυγές, όπως «ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΙΛΚΙΣ». Στις 15 Ιουλίου 1914, μετά από ταξίδι δεκαοκτώ μηνών το πλήρωμα έφθασε στη Νέα Υόρκη για την επάνδρωση και την παραλαβή του νέου σκάφους.
Ένα μήνα περίπου μετά, στις 11 Αυγούστου 1914, το «ΚΙΛΚΙΣ» έφθασε στα νερά του Αργοσαρωνικού όπου το περίμεναν τα σκάφη «ΛΗΜΝΟΣ» που είχε παραληφθεί πριν λίγες ημέρες και θεωρούνταν αδελφό σκάφος του «ΚΙΛΚΙΣ» και το καταδρομικό «ΕΛΛΗ». Πλήθος κόσμου και πάλι από την Αθήνα και τον Πειραιά είχε συγκεντρωθεί στο Φάληρο και σε ειδικές εξέδρες που είχαν στηθεί για το σκοπό αυτό και να παρακολουθήσουν την τελετή. Στις 2μμ κατέφθασαν ο Πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλος, ο Πρόεδρος της Βουλής Ζαβιτσιάνος, μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, ο Ναύαρχος Κόρ, ο αρχηγός του ναυτικού Επιτελείου Σ. Δούσμανης και αξιωματικοί του ναυτικού και των άλλων σωμάτων.

Οι επίσημοι επιβιβάστηκαν στο «ΛΗΜΝΟΣ» και ακολουθούμενοι από το «ΕΛΛΗ» έσπευσαν να προϋπαντήσουν το «ΚΙΛΚΙΣ» στις Φλέβες. Το νέο σκάφος πλαισιώθηκε από τα άλλα δύο και όλα μαζί κατέπλευσαν στις 5.30μμ στο Φάληρο, όπου περισσότερα από 200 ιστιοφόρα και βενζινάκατοι είχαν κατακλύσει την εκεί θαλάσσια περιοχή. Ο κόσμος χειροκροτούσε ενθουσιασμένος. Μισή ώρα αργότερα ο Πρωθυπουργός και όλοι οι άλλοι επίσημοι επιβιβάστηκαν στο «ΚΙΛΚΙΣ», όπου τους υποδέχθηκε ο κυβερνήτης Βούλγαρης με τον υπαρχηγό Τσουκαλά. Ο Ε. Βενιζέλος με χειραψία χαιρέτησε όλους τους αξιωματικούς και ακολούθησε μικρή τελετή και συζήτηση. Έτσι το σκάφος εντάχθηκε στην ελληνική ναυτική δύναμη και έγραψε τη δική του ιστορία, φθάνοντας κάποια στιγμή ως και την Κωνσταντινούπολη.

1913 – ΥΠΟ ΝΑΥΠΗΓΗΣΗ ΕΠΙΒΑΤΙΚΟ ΣΚΑΦΟΣ «ΚΙΛΚΙΣ»
Το 1913 στον Τύπο της εποχής και σε διαφημιστικό ένθετο που δημοσιεύονταν επί σειρά εβδομάδων αναγγέλλονταν η ναυπήγηση επιβατικού θαλαμηγού πλοίου που θα είχε την επωνυμία «ΚΙΛΚΙΣ». Παρά όμως τις προσπάθειες δεν φαίνεται να ευοδώθηκε το έργο και έτσι αντί του επιβατικού μείναμε στο πολεμικό «ΚΙΛΚΙΣ».

Αεροπλάνο Κιλκίς, εφ. Μακεδονία, 29-09-1930

ΤΟ ΑΕΡΟΠΛΑΝΟ «ΠΟΛΙΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ»
Το 1930 ανακοινώθηκε πως ένα στρατιωτικό αεροπλάνο θα ονομασθεί «ΠΟΛΙΣ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ» και πως καθορίστηκαν τα σχετικά με την τελετή της βάπτισής του. Την απόφαση πήρε το Υπουργείο Αεροπορίας και το σκάφος ανήκει στην Αεροπορία του Στρατού Θεσσαλονίκης .
Από το Κοινοτικό Συμβούλιο Κιλκίς (ΚΣΚ) και σε συνεργασία με το Υπουργείο που προαναφέρθηκε προγραμματίστηκαν η τελετή και οι σχετικές λεπτομέρειες. Αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 1930, ώρα 11 πμ., στο χώρο που βρίσκεται δυτικά από το Μνημείο – Ηρώο της μάχης του Κιλκίς. Εκεί θα προσγειώνονταν και τέσσερα αεροπλάνα για να συμμετάσχουν στις εκδηλώσεις. Το ΚΣΚ αποφάσισε για τις προσκλήσεις, για την τέλεση του Αγιασμού, την τήρηση της τάξης, τις εκδηλώσεις κλπ.
Το αεροπλάνο, τύπου «Μπρεγκέ 19», αγοράστηκε με εισφορές των πολιτών και η συμμετοχή σε αυτή των κατοίκων της πόλης και της επαρχίας του Κιλκίς ήταν σημαντική. Το απόγευμα της προηγουμένης από την τελετή ημέρας προσγειώθηκε στον καθορισμένο χώρο το αεροπλάνο της στρατιωτικής δύναμης της Θεσσαλονίκης που θα ονομάζονταν «ΚΙΛΚΙΣ» με πιλότο τον ανθυπασπιστή Αναστάσιο Μισαηλίδη.
Το πρωί της καθορισμένης ημέρας απογειώθηκαν από τον Όρχο Αεροπορίας Μίκρας άλλα τρία αεροπλάνα τύπου «Μοράν» και σε λίγα λεπτά της ώρας το σμήνος ήταν στη θέση του. Ακολούθησε η προσέλευση των επισήμων και των κατοίκων της περιοχής. Παρέστησαν ο Μητροπολίτης Πολυανής και Κιλκισίου Κύριλλος με τον Κλήρο, ο Πρόεδρος της Κοινότητας Κιλκίς Λαζαρίδης και το Κοινοτικό Συμβούλιο, ο Διοικητής της Διοίκησης Αεροπορίας Θεσσαλονίκης Αδαμίδης με τον επιτελάρχη ταγματάρχη Γ. Θεμελή και τους Διοικητές, του Συντάγματος αεροπορίας Θ. Κέτσο, Όρχου Σ. Τιτλό, Μεράρχου ΙΙ Μεραρχίας Συνταγματάρχη Βώκο και τα επιτελεία τους.
Ο Μητροπολίτης τέλεσε Αγιασμό, ράντισε και ευλόγησε το αεροπλάνο, προσφώνησε ο πρόεδρος της Κοινότητας, επέδωσε στον πιλότο φυλακτό την Εικόνα του Αγίου Γεωργίου και μικρή μεταξωτή Ελληνική Σημαία. Επιδίδοντας το φυλακτό είπε «…. Ο Άγιος Γεώργιος θα κατοπτεύη εκ του ιερού του λόφου και θα προφυλάττει το αεροπλάνον «ΚΙΛΚΙΣ» και τον αγαπητόν μας πιλότον κ. Μισαηλίδην….». Έθραυσαν φιάλη σαμπάνιας στον έλικα, ανακρούστηκε ο Εθνικός Ύμνος και αποκαλύφθηκε το όνομα. Στη συνέχεια μίλησαν ο πρόεδρος των εφέδρων Κιλκίς Μαυρίδης, ο Γραμματέας της Ένωσης Φίλων Αέρος Σ. Χριστοδούλου, εξαίροντας το γεγονός.
Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας απογειώθηκε το «ΚΙΛΚΙΣ» με συνεπιβάτη το βουλευτή Ευθυμιάδη διαγράφοντας κύκλους πάνω από την πόλη και το λόφο του Ηρώου. Αναχώρησαν και τα άλλα αεροπλάνα. Σε ένα από αυτά επιβάτης ήταν ο Πρόεδρος του Κιλκίς. Όλα προσγειώθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου ο βουλευτής παρέθεσε γεύμα στους πιλότους και τους άλλους συνοδούς στον Λευκό Πύργο.

ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΚΑΙ ΠΑΓΩΤΟ «ΤΟ ΚΙΛΚΙΣ»

Καφενείον ΚΙΛΚΙΣ, εφ. ΣΚΡΙΠ, 15-8-1914.

Στην πλατεία Κλαυθμώνος της Αθήνας, κεντρικότατη, το 1914 λειτούργησε καφενείο με την επωνυμία «ΤΟ ΚΙΛΚΙΣ». Ήταν κεντρικό, γνωστότατο και έγινε τόπος συνάντησης των Αθηναίων αλλά και όλων όσων συνέρρεαν στην πρωτεύουσα για προσωπικές ή άλλες υποθέσεις τους.
Τα αδέρφια Παναγιώτης και Αντώνιος Σοκάτοι, έξυπνοι Κεφαλλονίτες, έδωσαν στις εφημερίδες της εποχής και σχετική διαφήμιση με σκοπό την προσέλκυση πελατών.
Δροσόλουστον και εξόχως περιποιητικόν και καθαρότατον το καφενείον το «ΚΙΛΚΙΣ» κείμενον παρά την πλατείαν των κήπων του Κλαυθμώνος .
Δεν ήταν μόνο το καφενείο. Στην πρωτεύουσα κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά (1914) και παγωτό με την ίδια επωνυμία «ΚΙΛΚΙΣ». Ήταν τόσο γνωστό το όνομα σε μεγάλους και μικρούς ώστε μπορούσε να προβάλει ακόμη και καλοκαιρινές απολαύσεις, όπως το παγωτό.

ΠΡΟΒΟΛΗ ΤΑΙΝΙΑΣ: Η ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΟΥ «ΚΙΛΚΙΣ»
Την φθινοπωρινή περίοδο του 1914, μετά την παραλαβή από το Ελληνικό Ναυτικό του θωρηκτού «ΚΙΛΚΙΣ», στις κεντρικές αίθουσες της Αθήνας με πρώτη εκείνη του κινηματοθέατρου «ΠΑΛΛΑΣ» προβάλλονταν ταινία με τη σχετική τελετή. Για να το μάθει ο κόσμος, που ήταν ενθουσιασμένος με τη νίκη του καλοκαιριού του 1913, στη στήλη των θεαμάτων των εημερίδων της πρωτεύουσας δημοσιεύονταν η σχετική είδηση.

ΟΔΟΙ ΚΑΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΚΙΛΚΙΣ
Το όνομα του Κιλκίς είναι ιστορικό. Στο πεδίο της ομώνυμης μάχης του 1913 πήραν μέρος και θυσιάστηκαν πολλοί ‘Ελληνες καταγόμενοι από όλη τη χώρα και ιδιαίτερα τη νότια και τη νησιωτική. Από την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα τη Μεσσηνία, την Αχαία, την Ηλεία, τη Λακωνία, την Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά, τις Κυκλάδες, τη Θεσσαλία και τις Σποράδες, την Στερεά Ελλάδα και την Εύβοια. Πολλοί προέρχονταν από τον απόδημο ελληνισμό. Την Αίγυπτο, ιδιαίτερα την Αλεξάνδρεια, την Αμερική, την Ευρώπη, την περιοχή του Πόντου, της Ρωσίας και των παραδουνάβιων χωρών. Άλλοι από τον αλύτρωτο ελληνισμό. Την Κύπρο, τη Βόρειο Ήπειρο, την Ανατολική Ρωμυλία και τη Θράκη. Συγκρότησαν στρατιωτικές μονάδες τακτικού στρατού, επιστράτων, εθελοντών και πήραν μέρος στις μάχες του 1912-1913.

Οι δικοί τους που τους έχασαν γνώριζαν ως τόπο θυσίας τους το Κιλκίς στη Μακεδονία, στη Βόρεια Ελλάδα.
Στην πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους, την Αθήνα, σε όλες τις μεγαλουπόλεις, κωμοπόλεις συναντάμε το όνομα του Κιλκίς. Σε πολλές και μάλιστα κεντρικές οδούς δόθηκαν τα ονόματα των ηρώων αξιωματικών, υπαξιωματικών και στρατιωτών (Καμπάνης, Καμάρας, Καραγιαννόπουλος, Βελησαρίου, Διαλέτης κλπ) που έπεσαν στο πεδίο της μάχης του. Τα ίδια ονόματα και άλλων ηρώων έχουν δοθεί σε οδούς της πόλης του Κιλκίς, ένδειξη σεβασμού και τιμής.

Το όνομα Κιλκίς είναι ιερό, όπως και η πόλη που το φέρει. Ποτίστηκε με το αίμα αξιωματικών και οπλιτών για την τιμή και τη δόξα της Πατρίδας, για την αξιοπρέπειά της, για τη διάσωση της Θεσσαλονίκης και ολόκληρης της Μακεδονίας από την τότε απειλή. Κλείνουμε το μικρό αυτό, αφιέρωμα με τους στίχους του Κ. Παλαμά μέσα από τους οποίους αναφωνεί η Πατρίδα:
……………………………..
Στου χάρου την ολονυχτιά σας φώτιζα αγιοκέρι,
θυσιαστήρια, Λαχανά, Κιλκίς,
στη νύχτα του δαρμού σας ήμουν της αυγής τ΄ αστέρι
για σας είν΄ ο ύμνος μου πλατύς.
……………………………..

Περίληψη από τα βιβλία μας:
Βαλκανικοί Πόλεμοι (1912-1913), Από το Κιλκίς στη Δοϊράνη και στη Στρώμνιτσα, Παρασκήνο, Αθήνα 2013.
100 χρόνια Ελευθερίας, Ιστορικό και Φωτογραφικό Λεύκωμα για την περίοδο 1912-1913, Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς, Κιλκίς 1913.