Η κεντρική κρήνη Γουμένισσας, Τα εκατοντάχρονα ενός μνημείου (1918-2018)
Γράφει ο Χρήστος Ίντος
Το τρέχον έτος (2018) συμπληρώνονται εκατό (100) χρόνια από τη λήξη του Μεγάλου Πολέμου (1914-1918), του γνωστού Α΄ Παγκοσμίου. Ένα μέρος του διαδραματίστηκε στο Μακεδονικό Μέτωπο που εκτείνονταν από τον κόλπο του Ορφανού μέχρι τη λίμνη της Οχρίδας σε μήκος 250 και πλέον χιλιομέτρων.
Η καρδιά του Μετώπου ήταν στον σημερινό Ν. Κιλκίς με κύριους τομείς του Σκρα και της Δοϊράνης, όπου και δόθηκαν αποφασιστικής σημασίας μάχες από τις οποίες κρίθηκε το αποτέλεσμα της μεγάλης αναμέτρησης στα Βαλκάνια των δυνάμεων της Αντάντ με τις Κεντρικές.
Το φθινόπωρο του 1915 πλημμύρισε η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία από στρατεύματα Άγγλων και Γάλλων, με ένοπλους από όλες τις ηπείρους και τις φυλές της γης, αφού οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι είχαν στρατεύσει άντρες από τις υπερπόντιες κτίσεις τους.
Οι στρατοί αυτοί, όπως αργότερα και άλλων συμμάχων (Ρώσων, Σέρβων, Μαυροβούνιων, Ιταλών) κατά την τριετή και πλέον παραμονή τους στα μέρη μας εκτός από τα στρατιωτικά τους καθήκοντα ασχολήθηκαν και με άλλα έργα, τα λεγόμενα ειρηνικά (διάνοιξη δρόμων, κατασκευή σιδηροδρόμων, υγειονομική περίθαλψη, αρχαιολογία κλπ).
Στη Γουμένισσα τον περισσότερο καιρό παρέμειναν οι Γάλλοι έχοντας μετατρέψει την κωμόπολη σε μικρό κέντρο και στρατηγείο τους.
Την κεντρική της πλατεία την είχαν διαμορφώσει σε τόπο ψυχαγωγίας των στρατιωτών τους. Έστησαν κιόσκια, έφερναν μπάντες. Έστηναν χορούς, διοργάνωναν εκδηλώσεις στις οποίες μπορούσαν να συμμετέχουν και οι πολίτες. Ένα κεντρικό κατάστημα το μετέτρεψαν σε καθολικό ναό, σπίτια και δημόσια κτίρια σε νοσοκομεία και κατοικίες αξιωματικών και πολλά άλλα.
Η κεντρική κρήνη της Γουμένισσας (Φωτογ. F. Boissonnas).
Στην πλατεία ως τότε δέσποζε κλειστή δεξαμενή από την οποία διοχετεύονταν νερό σε κατοικίες. Οι Γάλλοι την άνοιξη του 1918 διαμόρφωσαν την πρόσοψή της δεξαμενής δημιουργώντας στο κέντρο της μικρό καταρράκτη και εκατέρωθεν τοποθέτησαν κρουνούς που εξέρχονταν από στόματα λιονταριών. Το νερό συγκεντρώνονταν σε περιμετρική δεξαμενή και δημιουργούσε μικρή λιμνούλα που σκόρπιζε τη δροσιά στους θαμώνες και επισκέπτες του κέντρου της κωμόπολης, όπως γίνεται και σήμερα.
Στο κεντρικό τμήμα της πρόσοψης οι κατασκευαστές μετά από υπόδειξη των ανωτέρων τους ανέγραψαν την επιγραφή:
«1918 ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΝΘΥΜΟΥ ΤΟΝ ΓΑΛΛΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΝ»
και στα άλλα δύο μέρη τις λέξεις «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» «ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ», διαχρονικές αξίες και συνθήματα της Γαλλικής Επανάστασης (1789). Η κρήνη και η δεξαμενή παρά την επιχωμάτωση της πλατείας το 1948 παραμένει ως σήμερα σχεδόν ίδια με τότε, αν και έχει υποστεί αλλοιώσεις που έπρεπε να αποκατασταθούν.
Μετά την ανακατασκευή και τον καλλωπισμό της κρήνης την αποθανάτισε ο διεθνούς φήμης φωτογράφος F. Boissonnas. Ο Ελβετός καλλιτέχνης περιόδευσε σε όλον τον ελλαδικό κόσμο καλεσμένος από την κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου για να φωτογραφίσει τα αξιοθέατα και τους ιστορικούς τόπους της Ελλάδας. Στα πλαίσια της περιοδείας του έφθασε και στη Γουμένισσα.
Η φωτογραφία του δημοσιεύθηκε πρώτα στην ιστορική εγκυκλοπαίδεια του «ΗΛΙΟΥ» πλαισιώνοντας το λήμμα ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ και έκτοτε σε πλήθος εντύπων που αναφέρονται και έχουν σχέση με την κωμόπολη και την ιστορία της Μακεδονίας.
Η πρωτότυπη φωτογραφία σήμερα ανήκει σε συλλογή του Μουσείου Μπενάκη της Αθήνας. Πριν μερικά χρόνια μαζί με άλλες του ίδιου καλλιτέχνη που αφορούσαν τη Μακεδονία εκτέθηκαν σε έκθεση του Τελλογλείου Ιδρύματος Θεσσαλονίκης.
Η κρήνη σήμερα
Η κρήνη της κεντρικής πλατείας της παιονικής πρωτεύουσας έγινε έμβλημα, σήμα κατατεθέν, πέρασε στις σφραγίδες οργανισμών, συλλόγων, φορέων και ως διακοσμητικό στοιχείο σε πολλά έντυπα που αναφέρονται στην κωμόπολη. Έγινε κυρίως τόπος φωτογράφισης από τα περασμένα εκείνα χρόνια ως σήμερα όλων των κατοίκων, επισκεπτών και φίλων της. Τα δημόσια και οικογενειακά άλμπουμ περιλαμβάνουν φωτογραφίες οικείων και φιλικών προσώπων σε στιγμές χαράς και επετειακών εκδηλώσεων.
Φωτογραφήθηκε με παγωμένα τα νερά της λόγω δριμύτατου
