Από τη μεγάλη ιδέα στη μεγάλη καταστροφή

Γράφει ο Ευάγγελος Μαυρογόνατος

«…Τι να σημειώσω στο χαρτί χωρίς να κατρακυλήσει κ’ ένα ζεματιστό δάκρυ, να λυώσει τα ψηφιά; Τ’ όνομά σου; ‘Ή κατά που έπεφτε ή αγιασμένη μεριά, πού βρισκόσουν μια φορά, απάνου στην απέ¬ραντη επιφάνεια της γης; Σα βάζω με το νου τις χρυσές μέρες σου πού χαθήκανε, πιάνεται ή καρδιά μου. “Ήτανε όνειρο μαθές; Ήτανε πλάνεμα μαγικό; Τι είναι λοιπόν αυτός ο κόσμος; Ρωτώ ύστερ’ από τόσους καί τόσους πού το ρωτήξανε. Αγαπημένη γωνιά! Αγιασμένο βουνό! Δεν ήσουνα εσύ πατέρας μου καί μητέρα μου καί κάθε αγάπη μου; Πώς ξεμάκρυνες από μένα κ’ έσβησες που μήτε το μάτι μου πια να σε ξεδιαλύνει;…» Φ. Κόντογλου , «Το Αϊβαλί η πατρίδα μου».

Η δεκαετία 1912 – 1922 αποτελεί μία από τις πλέον σημαντικές περιόδους της νεότερης ιστορίας μας, λόγω των συμπυκνωμένων και σημαντικών σε έκταση και βάθος αλληλένδετων γεγονότων, των οποίων οι επιπτώσεις και αποτελέσματα επηρέασαν και ακόμη επηρεάζουν την πατρίδα μας. Η περίοδος αυτή κυριαρχείται από την λεγόμενη «Μεγάλη Ιδέα» («Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών») που αποσκοπούσε στην ενσωμάτωση του συνόλου των ελληνικών πληθυσμών στον εθνικό κορμό και την ανασύσταση του πυρήνα του Βυζαντινού χώρου υπό την μορφή ενός εθνικού ελληνικού κράτους.

Το όραμα αυτό κινητοποίησε αρκετές γενεές Ελλήνων του εσωτερικού και του εξωτερικού, κατά μοναδικό τρόπο.
Δυστυχώς όμως, αυτή η «Μεγάλη Ιδέα» της ενσωμάτωσης στον Εθνικό κορμό των Ελλήνων της Μ. Ασίας, ξεκίνησε ως όραμα και ως Έπος, σαν αυτό των Βαλκανικών πολέμων, αλλά κατέληξε ως τραγωδία.

Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα 304 του 2001 (Φ.Ε.Κ 207/τ.Α/21-9-2001) η 14η Σεπτεμβρίου καθιερώθηκε ως ημέρα τιμής και μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος και έχει καθοριστεί με κάθε λεπτομέρεια το περιεχόμενο και ο τρόπος οργάνωσης των εκδηλώσεων για την ημέρα αυτή.
Έτσι και φέτος τελέσθηκε την περασμένη Κυριακή 16 Σεπτεμβρίου 2018, μνημόσυνο υπέρ των δολοφονηθέντων από τις ορδές των Τούρκων, στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Κιλκίς.

Οι όροι της συνθήκης της Λωζάνης που οριστικοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1923, διέπουν την σχέση μας με την Τουρκία έως και σήμερα. Τα σύνορα της Ελλάδος ορίσθηκαν στον Έβρο και αποφασίσθηκε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών με εξαίρεση τους Έλληνες της Κωνσταντινουπόλεως, της Ίμβρου και Τενέδου καθώς και των Μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης. Η Τουρκία ανακτούσε την Α. Θράκη, την Ίμβρο και την Τένεδο και παραιτείτο από κάθε αξίωση στην Κύπρο, υπέρ της Αγγλίας ενώ η Ιταλία κατοχύρωνε την κυριαρχία της στα Δωδεκάνησα. Περίπου 1.200.000 Έλληνες της Μ. Ασίας και της Α. Θράκης, συνέρρευσαν στον ελλαδικό χώρο, λίγο μετά την καταστροφή και περίπου 250.000, ακολούθησαν έως το 1924. Η εκστρατεία στην Μ. Ασία, κόστισε στον ελληνικό στρατό περισσότερους από 25.000 νεκρούς, 50.000 τραυματίες και 18.000 αγνοουμένους, πέραν από τους αιχμαλώτους, καθώς και τον θάνατο χιλιάδων αμάχων.

Το 1922 αποτελεί την τραγική κατάληξη μίας ελληνικής ιστορίας χιλιετιών στην Μ. Ασία και την Μ. Θάλασσα. Μόνοι μάρτυρες της ένδοξης ιστορίας του ελληνισμού της Ανατολής, απομένουν πλέον μερικές χιλιάδες Κρυπτοχριστιανοί, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, που διατηρούν τα ελληνικά και χριστιανικά τους ήθη και έθιμα, όταν δεν τους βλέπει κανείς, καθώς και τα αναρίθμητα πολιτιστικά μνημεία, που αποτελούν πηγή τουριστικού εισοδήματος για τους νέους κατόχους, αφού οι ίδιοι αδυνατούν να δημιουργήσουν τα δικά τους.
Μην ξεγελιόμαστε, σήμερα απέναντί μας ευρίσκεται ο ίδιος λαός, ο οποίος ουδέποτε απέβαλε τα χαρακτηριστικά για τα οποία τον κατηγορεί ολόκληρη η ανθρωπότητα.

Η σημερινή Τουρκία υπό την νεοοθωμανική εκδοχή της αποτελεί αναμφισβήτητη εθνική απειλή η οποία δεν αποκρύπτει τις επεκτατικές τάσεις της στο Αιγαίο, την Θράκη, την Κύπρο και την Α. Μεσόγειο. Πέραν της στρατιωτικής απειλής, η Τουρκία προσπαθεί ποικιλοτρόπως να διεισδύσει στη χώρα μας στον θρησκευτικό, οικονομικό, ενεργειακό και πολιτιστικό τομέα υπό την επιεικώς απαράδεκτη ανοχή της ελληνικής πολιτείας.
Βεβαίως, ανεξαρτήτως των γεωπολιτικών και γεωστρατιωτικών εξελίξεων στην περιοχή μας και τον ρόλο των μεγάλων δυνάμεων, αισιοδοξώ στηριζόμενος στη διαχρονική ποιοτική αξία μας ως λαός, παρόλα τα ελαττώματά μας, ότι θα αντιμετωπίσουμε και πάλι τις οποιεσδήποτε προκλήσεις ή απειλές με ομόνοια και με θάρρος, σαν αυτό του Έπους των Βαλκανικών Πολέμων και του ΄40.

Όμως δεν αρκούν τα ευχολόγια, θα πρέπει να το πιστέψουμε και να εργασθούμε για μία Ελλάδα αντάξια του ονόματός της, με ώριμους και ενσυνείδητους πολίτες, πολιτικοποιημένους και όχι κομματικοποιημένους, οι οποίοι θα πρέπει με ξεκάθαρη συνείδηση να εκλέγουμε κατάλληλους ηγέτες, προς όφελος των πολλών και όχι των ολίγων.

Η μοναδικού κάλλους γωνιά αυτή της γης, αναμένει την αφύπνιση των Ελλήνων κατοίκων της, αυτών που γνωρίζουν πάρα πολύ καλά, να την προασπίζουν και να την καθιστούν πηγή ευημερίας, ελευθερίας, ασφάλειας, δικαιοσύνης.

Θα κλείσω αυτό το αφιέρωμα, με το «ταξίδι χιλιάδων προσφύγων» των δικών μας προσφύγων, ένα «ταξίδι», όπως το περιγράφει ο Ηλίας Βενέζης:

«Η γιαγιά μας κουράστηκε. Θέλει να γύρει το κεφάλι της στα στήθια του παππού, που έχει καρφωμένα πίσω τα μάτια του μπας και ξεχωρίσει τίποτα απ’ τη στεριά. Μα πια δε φαίνεται τίποτα. Η νύχτα ρούφηξε μέσα της τα σχήματα και τους όγκους.

Η γιαγιά γέρνει το κεφάλι της να το ακουμπήσει στα στήθια που την προστατέψανε όλες τις μέρες της ζωής της. Κάτι την εμποδίζει και δεν μπορεί να βρει το κεφάλι ησυχία. Σαν ένας βώλος να είναι κάτω από το πουκάμισο του γέροντα.

-Τι είναι αυτό εδώ; ρωτά σχεδόν αδιάφορα.
Ο παππούς φέρνει το χέρι του. Το χώνει κάτω από το ρούχο, βρίσκει το μικρό ξένο σώμα που ακουμπά στο κορμί του και που ακούει τους χτύπους της καρδιάς του.
-Τι είναι;
-Δεν είναι τίποτα, λέει δειλά ο παππούς , σαν παιδί που έφταιξε. Δεν είναι τίποτα.
Λίγο χώμα είναι.
Λίγο χώμα από τη γη τους. Για να φυτέψουν ένα βασιλικό, της λέει στον ξένο τόπο που πάνε. Για να θυμούνται.
Αργά τα δάχτυλα του γέροντα ανοίγουν το μαντήλι που είναι φυλαγμένο το χώμα.
Ψάχνουν κει μέσα, ψάχνουν και τα δάχτυλα της γιαγιάς ,σαν το χαϊδεύουν.
Τα μάτια τους δακρυσμένα ,στέκουν εκεί.
-Δεν είναι τίποτα, λέω. Λίγο χώμα. Γη του τόπου μου».

Αγαπητοί αναγνώστες μπορεί να ζούμε στην Δύση, όμως ανήκουμε στην Ανατολή.

ΑΙΩΝΙΑ ΣΑΣ Η ΜΝΗΜΗ