«Τραπεζούντα, το διαμάντι της Ανατολής»: Το βιβλίο που δεν πρέπει να λείπει απο καμμιά βιβλιοθήκη
Εκ μέρους του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ποντίων Ν. Κιλκίς «Οι Αργοναύτες» σας υποδέχομαι ως συνταξιδιώτες σε ένα νοσταλγικό λογοτεχνικό ταξίδι στον Πόντο.
Καπετάνιος και ξεναγός στο «σκαρί» μας είναι ο κ. Θοδωρής Δεύτος, τον οποίο καλωσορίζουμε στην πόλη μας, μια προσφυγομάνα του ποντιακού Ελληνισμού. Το τελευταίο πόνημά του «Τραπεζούντα, το Διαμάντι της Ανατολής» αποτελεί μια συγκλονιστική οικογενειακή ιστορία μέσα στην πραγματική ιστορία, και οι «Αργοναύτες» ευχαρίστως αναλαμβάνουν τη βιβλιοπαρουσίασή του σε συνεργασία με τον εκδοτικό οίκο «Ωκεανός».
«Πιστός θεματοφύλακας»
ΟΙ «Αργοναύτες» δεν χρειάζονται συστάσεις.
Σαρανταέξι χρόνια τώρα το καράβι τους, πιστός θεματοφύλακας των πολιτιστικών και καλλιτεχνικών παραδόσεων του ποντιακού ελληνισμού, φυτώριο ελπίδας, στέκι παράδοσης και πολιτισμού, δραστηριοποιείται με τμήματα χορού, χορωδίας, θεάτρου, λύρας, αναβίωση ηθών και εθίμων της αλησμόνητης πατρίδας, διδασκαλία ποντιακής διαλέκτου, ποικίλες δραστηριότητες εντός και εκτός Ελλάδας και αποδεικνύει μιαν αδιάλειπτη και αδιάπτωτη ανοδική πορεία. Κατόπιν απήυθυνε χαιρετισμό η πρόεδρος των Δέσποινα Καραμπίδου η οποία αμέσως μετά έδωσε εκ νέου τον λόγο στην κ. Καμψιάδου για την παρουσίαση του βιβλίου.
Ο «δρόμος» για το βιβλίο – με μορφικές εναλλαγές – ξεκινά από το σπίτι μας, περνά από το σχολείο, το βιβλιοπωλείο, τις βιβλιοθήκες, τις εκθέσεις βιβλίων, τον τύπο, την τηλεόραση και καταλήγει πάλι στο σπίτι μας. Αλλά είναι κοινή διαπίστωση ότι οι Νεοέλληνες δεν έχουν αρμονική σχέση με το βιβλίο. Αδιάψευστη και ανησυχητική πραγματικότητα.
Οι γονείς, δυστυχώς, πολύ λίγο εστιάζουν στη λογοτεχνική αγωγή των παιδιών τους, είναι συχνά σε πλήρη αδυναμία να επιλέξουν οι ίδιοι κατάλληλα βιβλία για τον εαυτό τους, και όσον αφορά στα παιδιά τους περιορίζονται στην αυστηρή επιταγή ¨ΔΙΑΒΑΣΕ¨. Λησμονούν ότι ένα σωστά οργανωμένο οικογενειακό περιβάλλον με γονείς που διαβάζουν αποτελεί πρότυπο για φιλαναγνωσία.
Οι εκπαιδευτικοί, εξ άλλου, μολονότι όλοι συμφωνούν ότι ένα καλό βιβλίο αναβαθμίζει την πνευματικότητα, μορφώνει, ψυχαγωγεί, ευαισθητοποιεί, δίνει λύσεις στα προβλήματα, καλύπτει τον ελεύθερο χρόνο κ.τ.λ. κ.τ.λ. άλλοτε υπό την πίεση του όγκου της διδακτέας ύλης, άλλοτε από άγνοια δυσκολεύονται να συνδέσουν το σχολικό με το εξωσχολικό βιβλίο σε μια δημιουργική και παραγωγική συμπόρευση.
Τα βιβλιοπωλεία, πάλι, όσο άρτια εξοπλισμένα κι αν είναι, σπανίως διαθέτουν κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο με αναγνωστήριο ή σαλονάκι για διευκόλυνση των αναγνωστών.
Οι εκθέσεις βιβλίων διακρίνονται από το στοιχείο του περιστασιακού και η επίδρασή τους είναι ολιγόωρη ή ολιγοήμερη.
Πολύτιμος συμπαραστάτης ,αναμφίβολα , η Βιβλιοθήκη, δημόσια, ιδιωτική, κινητή, σχολική, που με το δανειστικό της τμήμα καταξιώνει τον άνθρωπο ως επαρκή αναγνώστη. Πόσες όμως βιβλιοθήκες υπάρχουν;
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, άλλωστε, θεωρούνται περισσότερο αντίπαλοι μελέτης του βιβλίου , ενώ θα μπορούσαν με προβολή προτύπων κι επιτυχημένων συνθημάτων να αναστρέψουν την αρνητική εικόνα που επικρατεί σήμερα.
Απαισιοδοξία, μεμψιμοιρία, θα μου πείτε, και δε μου ταιριάζει καθόλου. Απλές διαπιστώσεις είναι. Βιβλιόφιλος χαρακτηρίζεται όποιος διαβάζει δέκα τουλάχιστον βιβλία το χρόνο. Γνωρίζετε πολλούς τέτοιους; Το αντίδοτο είναι η προσωπική αυτενέργεια και δράση. Η παρουσία μας εδώ δηλώνει ότι υπάρχει ενδιαφέρον για το καλό βιβλίο και τη διάδοσή του.
Η ως τώρα εμπειρία έχει καταδείξει ότι οι σχετικές βιβλιοπαρουσιάσεις συμβάλλουν σημαντικά στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για το βιβλίο και το διάβασμα.
«Αναταράζει τα λιμνάζοντα νερά»
Το βιβλίο μελετάται σήμερα από επιστήμονες διαφορετικών κλάδων και ειδικοτήτων. Παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, λαογράφοι, κοινωνιολόγοι, ιστορικοί της τέχνης, βιβλιοθηκονόμοι, ασχολούνται καθένας από τη σκοπιά του με το θέμα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συγγραφικός οργασμός στο χώρο της λογοτεχνίας. Το φαινόμενο είναι κατ’αρχάς ελπιδοφόρο, δημιουργεί όμως και ανησυχίες, που οφείλονται στη διαπίστωση ότι αρκετοί συγγραφείς ή δεν έχουν το ταλέντο ή δε διαθέτουν την απαιτούμενη λογοτεχνική υποδομή.
Ευτυχώς, τα λιμνάζοντα νερά της πνευματικής στασιμότητας ή της μετριότητας τα αναταράζει κάπου-κάπου ένα φωτεινό πνεύμα, μια δυνατή πένα, ένας ρηξικέλευθος λόγος. Σ’ αυτήν την ευλογημένη κατηγορία δημιουργών ανήκει ο αποψινός προσκεκλημένος μας, ο κ. Θεόδωρος Δεύτος, ο συγγραφέας του – επίκαιρου όσο ποτέ – πονήματος « Τραπεζούντα, το διαμάντι της Ανατολής».
Ο συγγραφέας
Ο Θοδωρής Δεύτος γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1957. Σπούδασε Μαθηματικά στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρέτησε στη δημόσια εκπαίδευση από το 1986 έως το 2015. Εκλέγεται δημοτικός σύμβουλος στο δήμο Ιλίου από το 2006. Έχει διατελέσει Πρόεδρος της Ένωσης Ηπειρωτών Ιλίου (2001-2011). Πρόεδρος του Αθλητικού Οργανισμού του δήμου Ιλίου την περίοδο 2008 – 2010 και Πρόεδρος του Δημοτικού Κέντρου Πολιτισμού και Άθλησης (2010-2014). Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 2004, όταν εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο «Ο Ηπειρώτικος Γάμος» με λαογραφικό περιεχόμενο.
Έκτοτε ακολούθησαν τέσσερα ιστορικά μυθιστορήματα, για τον εμφύλιο «Μη ρωτάς Γιατί», για τη Σμύρνη «Σμύρνη, Συγγνώμη», για την Κύπρο «Μήπως Αγάπησα Λάθος Πατρίδα;» και τώρα για τον Πόντο με τίτλο «Τραπεζούντα, Το Διαμάντι της Ανατολής». Για το Θοδωρή Δεύτο πάντοτε το γράψιμο ήταν μια ανάγκη εσωτερική, ένα ταξίδι αλλιώτικο του νου και της ψυχής, μια τέλεια διαφυγή από την καθημερινότητα, ίσως και μια λύτρωση. Ευτυχώς για όλους εμάς, αφού απολαμβάνουμε τους καρπούς του πνευματικού του μόχθου.
Το αξιοπερίεργο είναι πώς ένας άνθρωπος, που δεν είναι Πόντιος, πώς ένας Ηπειρώτης, που δεν έχει προσωπικά ακούσματα, καταφέρνει να είναι τόσο αναλυτικός και περιγραφικός της Τραπεζούντας, των ηθών και εθίμων του Πόντου; Πώς κατάφερε να διεισδύσει τόσο πολύ στην ψυχοσύνθεση των Ποντίων, η οποία , ομολογουμένως, δεν είναι και η ευκολότερη;
Η απάντηση ίσως κρύβεται στις παρακάτω σκέψεις. Για κάποιους ανθρώπους τα θεωρητικώς σύνθετα γίνονται πρακτικώς απλά. Είναι συστηματικός μελετητής της Ιστορίας. Εμπνέεται από μεγάλα ιστορικά γεγονότα, που σημάδεψαν με έναν τρόπο ιδιαίτερα σκληρό τούτο τον πολύπαθο τόπο.
Έχει ως πηγή έμπνευσης τα ερεθίσματα της ζωής, τα οποία και αξιοποιεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, γιατί ξέρετε «η ζωή είναι πιο ευφάνταστη κι απ’ τον πιο ευφάνταστο σεναριογράφο». Άλλωστε, κατάγεται και ο ίδιος από μιαν αλησμόνητη πατρίδα κι έτσι αυτά τα θέματα πυρπολούν και τη δική του ψυχή, όπως κάθε Πόντιου, Μικρασιάτη, Θρακιώτη, Βορειοηπειρώτη, Κύπριου και πολλών άλλων προσφυγικών ομάδων. Κι ακόμα, ένας άλλος πολύ ισχυρός λόγος είναι να μάθουν οι Πανέλληνες σωστά την Ιστορία, έστω και μέσα από ένα μυθιστόρημα.
«Δεν αφήνει κανένα αδιάφορο»
Το βιβλίο του κ. Δεύτου «Τραπεζούντα, Το Διαμάντι της Ανατολής», το οποίο θα παρουσιάσουμε σήμερα, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα που ξεκινάει από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και φθάνει μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Είναι ένα βιβλίο με πολλές ανατροπές, που δε θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο, αδιάφορο, που δε θα έρθει στιγμή να το βαρεθεί και να το βάλεi στην άκρη. Προσωπικά το διάβασα απνευστί σε μια μέρα!
Γιατί; Απλούστατα, γιατί είναι ένα ζωντανό μάθημα Ιστορίας, γιατί η ζωή των ηρώων του είναι η ίδια η ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού.
Θα μου επιτρέψετε μία παρένθεση, την οποία θεωρώ πολύ σημαντική.
Η σχέση παρελθόντος – παρόντος – μέλλοντος είναι άρρηκτα συνυφασμένη στη ζωή. Αν δε γνωρίζεις το παρελθόν σε βάθος, αν αφήσεις τη μνήμη σου να σκεπαστεί από τη σκόνη της πεζής πραγματικότητας, ακριβώς επειδή είμαστε ένα έθνος που έχουμε καθήκον να μην ξεχνούμε, τότε το παρόν γίνεται επικίνδυνο και το μέλλον αβέβαιο. Το μαγικό σημείο του βιβλίου είναι το μπλέξιμο αυτού του τρίπτυχου, παρελθόντος – παρόντος και μέλλοντος.
Η υπόθεση
Και τώρα στη συγκλονιστική υπόθεση !!!
Η ιστορία της οικογένειας του Λάμπου Κυριακίδη, μεγαλέμπορου σιτηρών, που ζει στην Τραπεζούντα, μέσα στον πανικό που δημιουργείται από την άτακτη υποχώρηση του ρωσικού στρατού από την Τραπεζούντα, αποφασίζει να εγκαταλείψει την πόλη κακήν κακώς.
Η Πινίτσα, εγγονή του Λάμπου Κυριακίδη, έχει δύο μικρά παιδιά. Ένα αγοράκι λίγων μηνών κι ένα κοριτσάκι δυόμιση χρόνων. Μπροστά στο φόβο του αφανισμού, αφήνει το λίγων μηνών αγοράκι της στα χέρια του Χασάν, του πιστού τους Τούρκου υπηρέτη, με την πεποίθηση ότι θα επιστρέψει να το πάρει, μόλις ηρεμήσουν τα πράγματα. Παίρνει το κοριτσάκι της και, μαζί με τη γιαγιά Θεοφρονία, ακολουθούν το ποτάμι των υπόλοιπων Πόντιων προσφύγων, οι οποίοι εξαθλιωμένοι κατευθύνονταν άλλοι προς τη Ρωσία και άλλοι προς την Ελλάδα.
Περιπλανήθηκαν, δοκιμάστηκαν στο Σοχούμι και το Κουταίς μέχρι να καταλήξουν στην Κατερίνη. Παρόμοια τύχη περίμενε και τα άλλα μέλη της οικογένειας, που για πολλά χρόνια σκορπισμένα, όσα δεν αφανίστηκαν, αγνοούσαν ο ένας την ύπαρξη και τη μοίρα του άλλου. Θα βρεθούν άραγε ποτέ ξανά όλοι μαζί;
Στην Ελλάδα η κατάσταση μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή είναι άθλια, αλλά και στη Ρωσία τα δεινά που περνούν οι μειονότητες από το νέο καθεστώς δεν είναι λίγα.
Ο πόνος της μάνας αλλά και της γιαγιάς για το μωρό που άφησαν πίσω αγιάτρευτος, αξεπέραστος. Έπρεπε, όμως, να αγωνιστούν, να επιβιώσουν με το όραμα πάντα να επιστρέψουν να το βρουν και να το πάρουν. Και μετά από ταλαιπωρίες και βάσανα, για λόγους επιβίωσης, έρχεται και η αναγκαστική μετανάστευση στο Μόναχο. Πότε, επιτέλους, θα σταματήσουν τα βάσανα της προσφυγιάς τους;
Αδυσώπητος ο χρόνος κυλά. Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά την τραγωδία του ξεριζωμού, ένα καραβάκι θαλασσοδέρνεται στα νερά της Μαύρης Θάλασσας, φέρνοντας πίσω στην Τραπεζούντα, τη χαροκαμένη μάνα Πινίτσα με τον εξάδελφό της Τριαντάφυλλο, για αναζήτηση του μωρού της, που, αν ζει, θα είναι ολόκληρος άνδρας. Θα καταφέρουν να το βρουν; Θα είναι η Τραπεζούντα η πόλη που άφησαν; Το σπίτι τους; Ο κρυμμένος θησαυρός τους θα υπάρχει;
«Θα ζωντανέψει η Τραπεζούντα»
Θα ζωντανέψει στα μάτια μας η Τραπεζούντα με το περίφημο Φροντιστήριο, τις επιβλητικές εκκλησιές, τις μεγάλες τράπεζες των Ελλήνων, το λιμανάκι της Δαφνούντας, το γραφικό λόφο του Ποζ Τεπέ, η Τραπεζούντα με όλη την αίγλη και το μεγαλείο της. Έντονες οπτικοακουστικές εικόνες!
Χορός των αισθήσεων! Θα πιστέψουμε ότι όχι μόνο τη βλέπουμε, αλλά ακούμε τους ήχους από τις άμαξες στα καλντερίμια, τις φωνές των κατοίκων, τα ξεφωνητά των παιδιών. Θα οσφρανθούμε τις μυρωδιές των φαγητών και την αύρα της Μαύρης Θάλασσας. Όντως ο χαρακτηρισμός «διαμάντι της Ανατολής» της ταιριάζει απόλυτα, χωρίς να είναι υπερβολικός. Η ιστορική πρωτεύουσα των Κομνηνών όχι μόνον υπήρχε, αλλά και μεγαλουργούσε εκεί, στα παράλια του Ευξείνου Πόντου.
Θα δούμε και θα νιώσουμε το δράμα του ξεριζωμού των Ποντίων. Θα αισθανθούμε να ανεβοκατεβαίνουν τα συναισθήματά μας, σαν το καράβι της Πινίτσας, που το ανεβοκατεβάζουν τα κύματα. Αγωνία, λύπη, απόγνωση, πόνος, ελπίδα, αγάπη, χαρά, ευτυχία και ξανά απ’ την αρχή. Κυρίαρχο συναίσθημα ο νόστος, η νοσταλγία για επιστροφή στη γη τους, την τιμημένη και πολύπαθη γη του Πόντου. Ως γνήσιοι απόγονοι του αρχαίου προπάππου, του Έλληνα προγόνου Οδυσσέα, ο οποίος αγωνίζεται και καρτερά το γυρισμό στην πατρίδα, έτσι με βαθιά ριζωμένη στην ψυχή και στο μυαλό την Πατρίδα , τον Πόντο, αρχίζουν την αγωνιώδη αναζήτηση στο άγνωστο.
«Έχει ραντεβού με την Ιστορία»
Μια ποντιακή λύρα είναι αυτή που ακούμε, καθώς περιδιαβαίνουμε στις σελίδες του υπέροχου αυτού βιβλίου. Ο γλυκόπικρος ήχος του κεμετζέ συνοδεύει άλλοτε τις λύπες κι άλλοτε τις χαρές των ηρώων. Πότε κλαίει, πότε ζωηρεύει, σαν την ίδια τη ζωή, που πότε σε φέρνει ψηλά και πότε σε ρίχνει στα τάρταρα. Κι εκεί που λες «δόξα τω Θεώ» έρχεται το «βόηθα Παναγιά»!
Το βιβλίο αυτό σαν το τελειώσετε, θα αντιληφθείτε ότι δεν είναι απλώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα, που οι άτοπες δηλώσεις κάποιου ανιστόρητου, χωρίς παιδεία, πολιτικού το καθιστούν επίκαιρο! Τούτο το βιβλίο έχει ένα ραντεβού με την Ιστορία. Δευτέρα το βράδυ έγιναν οι προκλητικές δηλώσεις του Φίλη και την Τρίτη το πρωί ο εκδοτικός οίκος ανακοίνωσε την κυκλοφορία του.
Επίκαιρο το κάνει η παραδειγματική δύναμη των ηρώων του, που μας δίνει κουράγιο στις δυσκολίες, μας οπλίζει με ηθικές αρχές, μας διδάσκει τον αλτρουισμό, την αλληλοβοήθεια, την αλληλεγγύη, τη θρησκευτική πίστη, μέσα στη δίνη της αλλοτρίωσης, του αποπροσανατολισμού και των χαλεπών καιρών που διανύουμε ως άτομα και ως χώρα.
Επίκαιρο το κάνει η ψυχή της μάνας, η οποία δεν παραιτήθηκε ποτέ από το όνειρο και άλλοτε με καρτερικότητα, άλλοτε με δυναμισμό, πότε με ματωμένη καρδιά μπροστά στο αδιέξοδο, πότε με αναπτερωμένη ελπίδα στο παραμικρό στοιχείο έφτασε μέχρι το οριστικό τέλος.
Επίκαιρο το κάνει το μεγαλείο της ψυχής της Πόντιας γιαγιάς, η οποία στηρίζει με δύναμη, υπομονή, επιμονή, αποφασιστικότητα την οικογένεια μέχρι την τελευταία στιγμή. Κι αυτό το μεγαλείο ψυχής, που ορθώνεται μπροστά μας, δεν έχει να κάνει με τη σωματική ρώμη ή την ηλικία.
Επίκαιρο το κάνει η ειλικρίνεια, η δοτικότητα ,η ανθρωπιά του Χασάν, του πιστού Τούρκου υπηρέτη, που αψηφώντας τον κίνδυνο του ίδιου και της οικογένειάς του περιέθαλψε το βρέφος, μετακινήθηκε για να εξαφανιστούν τα ίχνη του κι αγωνίστηκε για τη μόρφωση και την καταξίωσή του. Πόσο υπέροχοι είναι οι άνθρωποι, όταν είναι άνθρωποι, μακριά από κάθε είδους πολιτικές ή οικονομικές σκοπιμότητες και ιδιοτέλειες. «Ως χαρίεν άνθρωπος, όταν άνθρωπος η»!!!
Τους ήρωες του βιβλίου είναι ωσάν να τους ξέρετε. Μολονότι φανταστικοί είναι ταυτόχρονα ανθρώπινοι, αγνοί, γνήσιοι, ευαίσθητοι, περήφανοι, αγωνιστές.
«Η δική μας συνταρακτική ζωή»
Προσωπικά, ως γνήσια Πόντια «εκ πατρός τε και μητρός και των άλλων προγόνων απάντων» και ως πρόσφατα – μόλις το καλοκαίρι – επισκεφθείσα την Τραπεζούντα έκανα και μιαν άλλην ανάγνωση. Μάτωσε η καρδιά μου, πόνεσαν τα σωθικά μου, γδάρθηκε η λογική μου, διότι πολλά από αυτά που περιγράφει ο Θοδωρής Δεύτος είναι στοιχεία των δικών μου ακουσμάτων, των δικών μου αναμνήσεων από τις αφηγήσεις της γιαγιάς μου Αναστασίας. Μικρά παιδιά κουλουριασμένα στη ζεστή αγκαλιά της παρακαλούσαμε για ένα παραμύθι.
Κι εκείνη παραστατικά, με λεπτομέρεια και υπομονή έλεγε κλαίγοντας πάντα το ίδιο παραμύθι για το φυγόστρατο κι επικηρυγμένο από τον κεμαλικό στρατό σύζυγο, για τις θηριωδίες των Τούρκων. τον ξεριζωμό, το καραβάνι της προσφυγιάς, τη νεαρή γυναίκα με τα τρία παιδιά, που της πέθαναν και τα τρία από εξανθηματικό τύφο μέσα σε δεκαπέντε ημέρες σε καραντίνα στη Μακρόνησο, το σύζυγο, που, όταν αγνώριστος μετά από καιρό άφατης ταλαιπωρίας επέστρεψε, βρήκαν το κουράγιο και τη δύναμη να στήσουν ξανά τη ζωή τους. Αργήσαμε να καταλάβουμε ότι δεν ήταν παραμύθι αυτό της γιαγιάς, αλλά η δική της συνταρακτική ζωή και τα δάκρυά της μνημόσυνο για τα παιδιά της και όσους άφησαν τα κόκαλά τους στην Πατρίδα.
Καθένας και καθεμιά από εσάς, διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, θα βρείτε στοιχεία της δικής σας προσωπικής και οικογενειακής ιστορίας, ιδιαίτερα αν είστε πρόσφυγες.
«Λόγος σχεδόν κιμηματογραφικός»
Ο λόγος του συγγραφέα είναι λιτός, απλός, ευκολοδιάβαστος, παραστατικός. Σχεδόν κινηματογραφικός. Η λογοτεχνική προσέγγιση δε γίνεται δια του παντογνώστη αφηγητή, αλλά με αφηγήσεις των δρώντων προσώπων, που τεχνηέντως συναντώνται, και ταυτόχρονα με τους ήρωες ενημερώνεται και ο αναγνώστης. Στοιχεία ιστορικά, ηθογραφικά, λαογραφικά εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. Το κείμενο διατηρεί τη μεγαλοπρέπεια της απλότητας χωρίς να γίνεται απλοϊκό.
Θεωρώ ότι η «Τραπεζούντα, Το Διαμάντι της Ανατολής» είναι ένα βιβλίο που θα πρέπει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη όλων, ιδιαίτερα των Ποντίων, ως πολύτιμη παρακαταθήκη στις επερχόμενες γενιές με τη σκέψη ότι καθένας από μας πρέπει να ξέρει «τι έχει, τι του λείπει, τι του πρέπει».
Καλοτάξιδο το βιβλίο σας, κ. Δεύτο, που όπως φαίνεται ξανοίχτηκε στο πέλαγος, αφού βρίσκεται κιόλας στη δεύτερη έκδοσή του. Οι πληροφορίες μου λένε ότι σε 10-12 ημέρες από την κυκλοφορία του εξαντλήθηκε η πρώτη έκδοση. Η δεύτερη έκδοση οδεύει προς το τέλος της ή μήπως έχει κιόλας εξαντληθεί κι αυτή;
Μετά την παρουσίαση του βιβλίου απο την κ. Καμψιάδου-Πέτρογλου διαβάστηκαν αποσπάσματα απο τον εκπαιδευτικό Γιάννη Αθανασιάδη που συνέβαλαν ακόμη καλύτερη προσέγγιση του περιεχομένου απο το κοινό ενώ η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με αναφορές στο βιβλίο αλλά και γενικότερα στην Τραπεζούντα απο τον συγγραφέα Θοδωρή Δεύτο.
