Το θωρηκτό «Αβέρωφ» και το κρασί της Γουμένισσας

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Τις ημέρες αυτές είναι αγκυροβολημένο στην προκυμαία της Θεσσαλονίκης το ελληνικό θρυλικό σκάφος «ΑΒΕΡΩΦ» . Είναι εκείνο που με καπετάνιο τον ναύαρχο Κουντουριώτη κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, 1912-1913, έγινε ο φόβος και ο τρόμος των τουρκικών σκαφών στο Αιγαίο, απελευθέρωσε τα νησιά και συνέβαλε αποφασιστικά στη νίκη των Ελλήνων.

Ως Μουσείο αραγμένο στα νερά του Σαρωνικού ήταν επισκέψιμο διηγούμενο στους νεοέλληνες την ιστορία του, τα κατορθώματά του, τις επιτυχίες των Ελλήνων, όταν ομονοούν και έχουν στόχους και οράματα. Τώρα ήρθε κοντά μας, στο Θερμαϊκό, εκεί όπου ο ανεψιός του Κουντουριώτη, ο ναύαρχος Βότσης, τορπίλισε το 1912 την τουρκική ναυαρχίδα, το Φετίχ Μουλέν, προαναγγέλλοντας τη νίκη των ελληνικών όπλων, την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας.

Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι τελείωσαν με αίσια αποτελέσματα για την Ελλάδα. Το σκάφος συνέχισε τη δράση του και κατά την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 1914-1918, και ο κυβερνήτης μέλος της γνωστής Τριανδρίας (Βενιζέλος – Δαγκλής- Κουντουριώτης), οδήγησε και πάλι την Ελλάδα στη νίκη.

Με τη λήξη του Α΄ ΠΠ, το «ΑΒΕΡΩΦ» συνοδευόμενο από το επίσης θρυλικό σκάφος «ΚΙΛΚΙΣ», στις 31 Οκτωβρίου 1918 κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν μέλος αρμάδας συμμαχικών σκαφών που έφθασε στα αγιασμένα νερά της Βασιλεύουσας, δείχνοντας στην εκ νέου ηττημένη Τουρκία, πως μπορεί να έχανε μετά αιώνες κατοχής την Κωνσταντινούπολη. Τα ελληνικά πολεμικά σκάφη αγκυροβόλησαν στην Πόλη μετά την υπογραφή της Ανακωχής του Μούδρου (17/30-10-1918). Η Ελλάδα συγκαταλέγονταν στις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου.

Ο κατάπλους του «ΑΒΕΡΩΦ» στην Πόλη δεν ήταν ο μόνος μετά τη λήξη του πολέμου. Ακολούθησε και άλλος μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1920). Το ένδοξο σκάφος στολισμένο αγκυροβόλησε απέναντι από την Αγία Σοφία. Η Ελλάδα είχε φθάσει στην Τσατάλζα και τον Εύξεινο Πόντο «και άπλωνε το χέρι της στην Πόλη».

Ο αρχηγός του πληρώματος, ναύαρχος Γεώργιος Κακουλίδης (1871-1946), είχε την τιμητική του. Δεξιώθηκε πάνω στο θωρηκτό αξιωματούχους των Συμμαχικών Δυνάμεων, διπλωμάτες, απεσταλμένους από την Ελλάδα, κληρικούς, επιστήμονες, τραπεζίτες, επιχειρηματίες.
Μεταξύ των καλεσμένων του ναυάρχου ήταν και ο Γάλλος δημοσιογράφος Μισέλ Παγιαρές, φιλέλληνας, εκδότης εφημερίδας και συγγραφέας.

Ο δημοσιογράφος χαιρετώντας τον ναύαρχο σταμάτησε άφωνος. Ευγενικά ο Κακουλίδης του είπε: «Έχουμε συναντηθεί πριν πολλά χρόνια και δεν λησμονούμε τις υπηρεσίες που προσφέρατε στην Πατρίδα μας». Ο Γάλλος αντείπε, πως, «δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να γράψει την αλήθεια, στην οποία και έχει αφιερωμένη την πένα του».

Στη διάρκεια της εκδήλωσης ο ναύαρχος πλησίασε τον δημοσιογράφο, τον έπιασε από το μπράτσο και του ψιθύρισε στο αυτί: «Έχω εδώ ένα καλό κρασί της Γουμέντζας». Πριν τελειώσει το λόγο του ο ξένος με ενδιαφέρον και αγωνία ρώτησε:

-Και που το βρήκατε;.
-Μου το έστειλαν από τη Θεσσαλονίκη. Το ξέρετε;
-Έχω πιεί μια μέρα στη Γουμέντζα και μάλιστα πολύ.
-Πως το βρίσκετε; Ρώτησε ο ναύαρχος.
-Καλό, περίφημο. Ήπια τότε, σας είπα, πολύ, αντείπε ο Γάλλος.
-Ώστε έχετε πάει στη Γουμέντζα;
-Πήγα. Έχω γυρίσει όλη τη Μακεδονία. Έχετε πάει και σεις ναύαρχε;
-Έχω πάει. Καταπράσινος τόπος.
-Ναι! Γεμάτος αμπέλια και μωρεόδενδρα.

Οι δύο άνδρες ήπιαν κρασί Γουμένισσας, οι άλλοι καλεσμένοι έπιναν σαμπάνιες. Κάθισαν στις πολυθρόνες, ήρθε στο κέφι ο Παγιαρές και ο ναύαρχος ρώτησε.

-Ώστε πήγατε και στην Γουμέντζα;
-Είχα και έναν υπηρέτη και θα ορκιζόμουνα σε όλους τους Αγίους ότι είσθε πιστό αντίγραφό του.
-Τι λέτε;
-Θα έβαζα και το κεφάλι μου.
-Ένας υπηρέτης!
-Τον είχα και διερμηνέα.
-Ήξερε και γαλλικά;
-Πολύ ωραία. …..
-Τόσο πολύ του μοιάζω;
………………………………
-Και πως τον έλεγαν τον σωσία μου; Ρώτησε ο ναύαρχος.
-Αποστόλη. Μου έσωσε μάλιστα τη ζωή, εκμυστηρεύτηκε ο Γάλλος.
-Όταν σκόνταψε και γονάτισε το μουλάρι σας στην άκρη ενός γκρεμού … και γέλασε ο ναύαρχος με την καρδιά του.

Ο Παγιαρές τινάχθηκε όρθιος. Τα μάτια του ορθάνοιχτα από την κατάπληξη.
-Σεις ναύαρχέ μου;! .. Ο Αποστόλης! … Ναύαρχος και υπηρέτης! … Πως μπορούσα να το φανταστώ;! Είναι καταπληκτικό … Είναι απίστευτο .. Δεν έχει ξαναγίνει … Ο παλιός μου Αποστόλης! .. Αν το γράψω στο Ζουρνάλ των Παρισίων θα χαλάσει κόσμο. … Λαός που έχει τέτοιους Αξιωματικούς, δεν χάνεται ποτέ …
Την ωραία αυτή ιστορία την διέσωσε ο Μακεδόνας την καταγωγή πολεμιστής, συγγραφέας, πολιτικός, υπουργός, γενικός διοικητής Μακεδονίας, αείμνηστος Γεώργιος Μόδης και την συμπεριέλαβε στη σειρά του έργου του «Μακεδονικές Ιστορίες», εκδόσεις «ΠΑΠΥΡΟΣ», α. έ. ε., σ. 42-46.

Ο ναύαρχος Γεώργιος Κακουλίδης (1871-1948) ήταν ποντιακής καταγωγής. Ο παππούς του φιλικός, ήταν γραμματέας του Αλέξανδρου Υψηλάντη και ο πατέρας του εισαγγελέας την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα. Ο Γεώργιος αφού υπηρέτησε στο ρωσικό ναυτικό, εντάχθηκε στο Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό και τοποθετήθηκε από το Ελληνικό Αρχηγείο Στρατού την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα στο Ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης με το ψευδώνυμο Αποστόλης. Κακοντυμένος προσέφερε τις υπηρεσίες του στην ελληνική υπόθεση για τη διάσωση του Μακεδονικού Ελληνισμού και κανείς δεν υποπτεύθηκε και δεν το φαντάστηκε, πως πρόκειται για Έλληνα Αξιωματικό και μάλιστα του Ναυτικού.

Το ‘ΑΒΕΡΩΦ’ στη Θεσσαλονίκη, 2017

Την ίδια περίοδο κατέφθασε στη Θεσσαλονίκη ο Γάλλος δημοσιογράφος και μετέπειτα συγγραφέας και διπλωμάτης Μισέλ Παγιαρές, για να γνωρίσει την κατάσταση, να την μελετήσει και να την περιγράψει στα έντυπα της πατρίδας του με τα οποία συνεργάζονταν. Αργότερα έγραψε το σπουδαίο έργο «Μακεδονική θύελλα» που κυκλοφορεί και σήμερα. Ο Κακουλίδης ως συνοδός του παρακολούθησε όλες τις κινήσεις και την περιοδεία του Γάλλου ανά την Μακεδονία. Πήγαν μαζί και στη Γουμένισσα. Περιοδεύοντας στη γύρω περιοχή, το μουλάρι του δημοσιογράφου σκόνταψε και έπεσε στην άκρη ενός γκρεμού. Ο υπηρέτης Κακουλίδης πετάχτηκε, άρπαξε τον ξένο και τον έσωσε.

Ξανασυναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, πάνω στο «ΑΒΕΡΩΦ». Ναύαρχος ο Κακουλίδης, επίσημος προσκεκλημένους ο Παγιαρές με τον πεθερό του Λαφόν, πρόξενο της χώρας του στην Πόλη. Η συνάντηση έγινε ενδιαφέρουσα και συγκινητική με μια φιάλη κρασί Γουμένισσας, που λάτρεψαν ναύαρχος και δημοσιογράφος τότε, στον Μακεδονικό Αγώνα και στη συνάντησή τους στο «ΑΒΕΡΩΦ» μετά τον Α΄ Παγκόσμιο.

Η Γουμένισσα και το κρασί της σε μια σπουδαία γνωριμία και σε μοναδικές ιστορικές ώρες. Όταν το θρυλικό σκάφος που απελευθέρωσε το Αιγαίο και τα νησιά του το 1912-13 ξεκουράζονταν το 1920 στα Αγιονέρια της Πόλης μπροστά στην Αγια-Σοφιά με αναπεπταμένη την Γαλανόλευκη.

Σήμερα το «ΑΒΕΡΩΦ» στη Θεσσαλονίκη επ΄ ευκαιρία της 105ης επετείου της απελευθέρωσης της πάλαι ποτέ Συμβασιλεύουσας, της Μακεδονικής πρωτεύουσας. Το επισκέπτονται χιλιάδες Ελλήνων για να γνωρίσουν τον θρύλο. Ένα μικρό μέρος της μεγάλης ιστορίας του ήταν και όσα προαναφέραμε. Η δράση του ναυάρχου του Κακουλίδη στην περιοχή Γουμένισσας κατά τον Μακεδονικό Αγώνα κοντά στον Παγιαρές και η συνάντησή τους στο «ΑΒΕΡΩΦ» μπροστά στην Αγιά Σοφιά με κρασί Γουμένισσας.