Πολιτισμός

Συγκίνησε τους σημερινούς Κιλκισιώτες η πολυκύμαντη ιστορία της Στρώμνιτσας

Η πολυκύμαντη ζωή της Στρώμνιτσας παρουσιάσθηκε σαν παλιά αγαπημένη κινηματογραφική ταινία, με «φόντο» σπάνιες φωτογραφίες από το προσωπικό αρχείο του Θανάση Βαφειάδη και με τον ίδιο στο ρόλο του αφηγητή να ανασυνθέτει με τα πιό ζωηρά χρώματα την τοπιογραφία της ξαναζωντανεύοντας τη μνήμη του τόπου και των ανθρώπων του.

Στο σχετικό ενημερωτικό δελτίο του δήμου Κιλκίς αναφέρονται, μεταξύ άλλων, και τα εξής:

 

« … Μια πόλη χωρίς ιστορικές ασυνέχειες ανέπλασε ο Κιλκισιώτης ιστορικός ερευνητής και συγγραφέας, και το κοινό που βρέθηκε την Τετάρτη 10-11-21 στην εναρκτήρια εορταστική εκδήλωση των πολιούχων ΚιλκΊς  Α.Πεντεκαιδεκα Μαρτύρων, στο συνεδριακό κέντρο, φύλαξε στην σκέψη του τα πολύτιμα «θραύσματά» της.

Η Στρώμνιτσα, χτισμένη σε πέντε λόφους ως Αιστραίον ή Αστραίον να ορθώνεται κατά την αρχαιότητα σε μιάν εύφορη κοιλάδα, καταγεγραμμένη  στα τοπωνύμια του τότε γνωστού κόσμου. Η μετονομασία της σε Τιβεριούπολη, κατά την πιθανότερη εκδοχή  στους ρωμαϊκούς χρόνους, συνδέεται με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, την δίωξη και τον μαρτυρικό θάνατο γιά την ομολογία της πίστης τους των σημερινών πολιούχων του Κιλκίς.


Η πόλη καταστρέφεται από τις επιδρομές των Αβάρων τον 6ο μ.Χ αιώνα. Ως Στρώμπιτζα, τους μέσους βυζαντινούς χρόνους στα χρυσόβουλα του Αλέξιου Κομνηνού και σε τίτλους του μοναστηριού της Παναγίας Ελεούσας, που σώζονται στη μονή Ιβήρων, βιώνει ολόγυρά της τις πολεμικές επιχειρήσεις του Βουλγαροκτόνου κατά του στρατού του Βούλγαρου Σαμουήλ με τους Βούλγαρους άρχοντές της να δηλώνουν υποταγή στον Βυζαντινό Αυτοκράτορα. Το πολίχνιον υπερνεφελές, όπως χαρακτηρίζεται από τον βυζαντινό ιστορικό Νικηφόρο Γρηγορά το Πάσχα του 1330, ο οποίος κάνει στάση στην περιοχή πριν φτάσει στον προορισμό της διπλωματικής του αποστολής στα Σκόπια, μισό αιώνα αργότερα καταλαμβάνεται από τους Οθωμανούς που το ονομάζουν Ουστρούμζα. Το 1665 επισκέπτεται την Στρώμνιτσα ο μεγάλος Τούρκος περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή. Περιγράφει το ερειπωμένο κάστρο της που είναι δυσπρόσιτο με τρεις πύλες και 2.300 βήματα περίμετρο.

Για την πόλη γράφει: ‘’Είναι  μια   πολύ  εύπορη   και  πυκνοκατοικημένη  πόλη. Βρίσκεται σε έναν τόπο με πλαγιές, ρεματιές  και λόφους. Είναι μια μεγάλη πόλη, όμοια με τα αμπέλια και τους κήπους του παραδείσου. Δεν  υπάρχει όμως  γύρω της  κάστρο. Έχει  2.040  όμορφα σπίτια, δίπατα, χτισμένα με πέτρα από πάνω  ως  κάτω, πυκνοχτισμένα, όλα σκεπασμένα με κόκκινα κεραμίδια, εύπορα και πυκνοκατοικημένα. Συνολικά έχει δεκατέσσερεις συνοικίες. Είναι συνοικίες μουσουλμανικές. Έχει τρεις συνοικίες  απίστων. Υπάρχει μια εβραϊκή συνοικία.   Συνολικά  έχει  πεντακόσια   καταστήματα στη  σουλτανική αγορά.
Το κλίμα της, οι όμορφοι νέοι και οι όμορφες νέες της είναι πολύ ευχάριστοι, πράοι, με δυνατό και λυγερό σώμα. Πόσους  δεν  έχει  με μάτια λαμπερά
!’’. Ο καζάς της Στρώμνιτσας είχε 66 χωριά κατά  την  διοικητική διαίρεση του 1864. Το 1869 μεγάλη πυρκαϊά αποτέφρωσε τα ¾ της χριστιανικής συνοικίας, που ήταν και το ωραιότερο μέρος της πόλης. Κάηκαν οι δυο ναοί, και τότε τέθηκαν τα θεμέλια της μεγαλοπρεπούς εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου.

Η πόλη με την ελληνική πατριωτική φλόγα στα τέλη του 19ου αιώνα, σύμφωνα με το Ημερολόγιο της Ανατολής, το οποίο επικαλέστηκε ο ομιλητής, είχε 1257 σπίτια και 4.440 κατοίκους. Η χριστιανική κοινότητα διατηρούσε ελληνικό και δημοτικό   σχολείο, και δυο ακόμη εκπαιδευτήρια το Ζαρίφειο παρθεναγωγείο και το Σιλβάγειο νηπιαγωγείο.

Η Στρώμνιτσα είχε δυναμική συμμετοχή στον Μακεδονικό Αγώνα με πρωταγωνιστικές μορφές τον υπολοχαγό Βλάσιο Τσιρογιάννη, τα αντάρτικα ένοπλα σώματα του καπετάν Νικοτσάρα, του Χαράλαμπου Μπουφίδη ή Κοζάρη, τους νέους της πόλης υπό τον Δημήτρη Τσιτσίμη μετέπειτα πρόεδρο της κοινότητας Κιλκίς το 1921-22.

Η Στρώμνιτσα το 1909 είχε πέντε συνοικίες ελληνικές στο σύνολο των δώδεκα οθωμανικών, βουλγαρικών και εβραϊκών, με τους εμπόρους κατοίκους της να ζουν στο κέντρο της πόλης. Οι Στρωμνιτσιώτες αναθάρρησαν με τις θριαμβευτικές νίκες του ελληνικού στρατού στο Κιλκίς και στην Δοϊράνη τον Ιούνιο του 1913 και περίμεναν τη δική τους σειρά.

Η χαρά της απελευθέρωσης κράτησε έναν μήνα, και η Στρώμνιτσα άλλαζε και πάλι χέρια, προσαρτώμενη στη Βουλγαρία με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου. Η πόλη με την ελληνική ψυχή παραδόθηκε στις φλόγες από τους ίδιους τους Στρωμνιτσιώτες, γιά να μην πέσουν στα χέρια των Βουλγάρων οι περιουσίες τους. Τις τελευταίες γραμμές της ελληνικής παρουσίας στη Στρώμνιτσα σκιαγράφησε ο Θανάσης Βαφειάδης δίνοντας τον τραγικό της επίλογο.

Στις  10 η Αυγούστου 1913, ημέρα Σάββατο, οι εναπομείναντες Στρωμνιτσιώτες έβαλαν φωτιά πρώτα στα σχολεία και την εκκλησία και έπειτα στα σπίτια τους. Τα ωραία οικοδομήματα, το ένα μετά το άλλο, σωριάζονταν σε ερείπια από τις φλόγες, που κατέστρεφαν τα πάντα. Η Στρώμνιτσα καιγόταν. Οι μανάδες σήκωσαν τα παιδιά για να δουν καλά, να θυμούνται τη δραματικότητα της εικόνας. Οι γέροι και οι άρρωστοι ανασηκώθηκαν στα φορεία τους. Οι ιερείς πέσανε στα γόνατα με τα χέρια ψηλά, προς τον Ύψιστο. Και οι άνδρες, άντρες σκληροί και δοκιμασμένοι στον κίνδυνο, δάκρυσαν. Ένας απέραντος λυγμός, σαν ανάσα της γης, σηκώθηκε ψηλά στον αυχένα της Δοϊράνης, συγκλόνισε το λαό. Η Στρώμνιτσα δεν υπήρχε πιά. Τον Δεκαπενταύγουστο οι πρώτοι πρόσφυγες είχαν ήδη εγκατασταθεί στο Κιλκίς, αφού μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς από τη Δοϊράνη στο σταθμό της Κρηστώνας. Η Ειρήνη Ευθυμιάδου περιέγραψε την άφιξη των Στρωμνιτισωτών στην νέα τους πατρίδα: «Κι ανήμερα της Παναγίας ήρθαμε στο Κιλκίς.
Όταν ερχόμασταν – το θυμούμαι αυτό- από μακριά μας φαινότανε πως είχε καλά σπίτια το Κιλκίς. Μας είπαν το Κιλκίς είναι άδειο. Θα πάτε εκεί, θα κάνετε καινούργια Στρώμνιτσα
».Και   μέσα από την τέφρα που άφησε η μεγάλη πυρκαγιά που κατέκαυσε την πόλη κατά τη διάρκεια της μάχης, αναγεννήθηκε σαν το μυθικό φοίνικα η νέα πόλη του Κιλκίς.

Στο φωτογραφικό υλικό που εξέθεσε ο κ. Βαφειάδης παρουσιάστηκαν στιγμιότυπα από τηΝ ζωή και τις δραστηριότητες των Στρωμνιτσιωτών, των πρώτων οικιστών του Κιλκίς στη σύγχρονη ιστορία του όπως ανέφερε προηγουμένως και ο δήμαρχος Κιλκίς Δημήτρης Κυριακίδης, ο οποίος απένειμε τιμητικό ενθύμημα του δήμου στον προσκεκλημένο του ομιλητή, την συγγραφική δεινότητα του οποίου και επαίνεσε …».

 

Περισσότερα
Δείτε ακόμα

Φωτοσχόλιο

Συνάντηση Σούλη Καζαντζίδη με Βαγγέλη Μαρινάκη

Δεν είναι ασυνήθιστα πολλά;

Ο δήμος Παιονίας αποφάσισε την ανάθεση συγγραφής του ιστορικού λευκώματός του στον καταλληλότερο γι’ αυτόν τον σκοπό ερευνητή και συγγραφέα, […]