Ασφαλιστικός νόμος: Λύση ή αδιέξοδο;

Γράφει η Ελένη Σισμανίδου*

Ο περίφημος νόμος «Κατρούγκαλου» προβάλλεται από τα συναρμόδια Υπουργεία της Κυβέρνησης ως λύση για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος ωστόσο δεν φαίνεται να πείθει ιδιαίτερα τους ασφαλισμένους και δή τους ελεύθερους επαγγελματίες στο σύνολό τους.

Σήμερα, 2 μήνες περίπου μετά από την έναρξη της ισχύος του, ένας όχι αμελητέος αριθμός ελευθέρων επαγγελματιών σχεδιάζει ή έχει ήδη προβεί ήδη στη μεταφορά της επαγγελματικής (φορολογικής και ασφαλιστικής) έδρας του στο εξωτερικό (λ.χ. σε Κύπρο και Βουλγαρία), με ότι αυτό συνεπάγεται για τα δημόσια οικονομικά.

Καθίσταται, λοιπόν, αναγκαίο και σαφές ότι ο νόμος Κατρούγκαλου πρέπει να τροποποιηθεί σημαντικά ως προς το ζήτημα των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών και μάλιστα άμεσα προκειμένου η Χώρα να περιορίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τη νέα οικονομική «μετανάστευση» επιστημόνων και ελευθέρων επαγγελματιών που έχει ήδη αρχίσει να συντελείται.

Η γενική αρχή της σύνδεσης των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών με το φορολογητέο εισόδημα (άρθρο 39 παρ. 1 και 2) που υιοθετεί ο ν.4387/2016 είναι μια ρύθμιση που κινείται καταρχήν στη σωστή κατεύθυνση, υιοθετώντας αντίστοιχες ρυθμίσεις που ισχύουν σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (βλ. ενδεικτικά, Γαλλία, Ιταλία, Σουηδία, Κύπρος, Λουξεμβούργο κ.ά.).

Πλην, όμως, η ως άνω ασφαλιστική εισφορά καθορίζεται σε ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό και, συγκεκριμένα, σε ποσοστό 20% για την κύρια σύνταξη, 7% για την επικουρική σύνταξη και 6,95% για την υγειονομική περίθαλψη.

Προκύπτει, δηλαδή, ένα συνολικό ποσό επιβάρυνσης σε ποσοστό 33,95% επί του φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο συνιστά υπέρμετρη επιβάρυνση, ειδικά εφόσον συνδυαστεί με την αντίστοιχη φορολόγηση των εισοδημάτων των ελευθέρων επαγγελματιών (από 22% το 2016), την οφειλόμενη προκαταβολή φόρου εισοδήματος (100% από το 2016), το τέλος επιτηδεύματος, την (αυξημένη από το 2016) εισφορά αλληλεγγύης και τις λοιπές φορολογικές υποχρεώσεις, όπως ΕΝΦΙΑ κ.ά.

Ως εκ τούτου το συνολικό οφειλόμενο στο Κράτος ποσό, το οποίο υπερβαίνει το 100% του φορολογητέου εισοδήματος των ελευθέρων επαγγελματιών, καθιστά οικονομικά ασύμφορη την άσκηση των επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους.

Επιπλέον, καθιστά αβέβαιη και την εισπραξιμότητα του ποσού αυτού καθώς το υπέρμετρο της επιβάρυνσης αλλά και οι καταθλιπτικοί της όροι ουσιαστικά οδηγούν στο ανεφάρμοστο των διατάξεων που την προβλέπουν. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών προτείνονται ορισμένες τροποποιήσεις στο ν. 4387/2016, οι οποίες έχουν χαμηλό οικονομικό κόστος για τα δημόσια οικονομικά και βελτιώνουν πολλαπλάσια το πρόβλημα των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών και οι οποίες έχουν ως εξής:

Α. Πρόβλεψη ατομικής εισφοράς 6,77% και για τους ελεύθερους επαγγελματίες κατ’επιταγή της αρχής της ισότητας
Προκειμένου να τηρηθεί η αρχή της ισότιμης μεταχείρισης όλων των ασφαλισμένων, μισθωτών και ελευθέρων επαγγελματιών, θα πρέπει και οι τελευταίοι να επιβαρύνονται μόνο με τα ποσά που αντιστοιχούν στις εργατικές εισφορές των μισθωτών . Δηλαδή, οι ατομικές εισφορές και των ελευθέρων επαγγελματιών να προσδιοριστούν σε ποσοστό 6,67% επί του φορολογητέου εισοδήματός τους και όχι σε ποσοστό 20%, όπως προβλέπεται στο νόμο.

Το ζήτημα αυτό, μάλιστα, επισημαίνεται και στη συνοδευτική του νομοσχεδίου Έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής, όπου υπογραμμίζεται, ότι «…η επιβολή εισφοράς κύριας σύνταξης με συντελεστή 20% επί του εισοδήματος της ανωτέρω κατηγορίας ασφαλισμένων εισάγει, κατά παράβαση της συνταγματικώς κατοχυρωμένης αρχής της ισότητας αλλά, κατ’ αποτέλεσμα, και της αρχής ανταποδοτικότητας των εισφορών, ΔΥΣΜΕΝΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ σε βάρος τους, εν σχέσει προς την εισφορά που καταβάλλουν οι μισθωτοί εργαζόμενοι η οποία, κατά τα προαναφερθέντα, ανέρχεται σε ποσοστό 6,67% επί του εισοδήματος (αποδοχών) τους, καθότι άγει σε τριπλάσια επιβάρυνση του εισοδήματος των αυτοαπασχολουμένων και ελεύθερων επαγγελματιών για την καταβολή της ίδιας συνταξιοδοτικής παροχής».

Προφανής, λοιπόν, η αντισυνταγματικότητα της διάκρισης αυτής και ήδη οι φορείς των ελευθέρων επαγγελματιών (λ.χ. οι Δικηγορικοί Σύλλογοι, Ιατρικοί Σύλλογοι) αποφάσισαν την προσφυγή στη Δικαιοσύνη (εγχώρια και ευρωπαϊκή).

Απομένει, τέλος, να καλυφθεί το ποσό που αντιστοιχεί στην εργοδοτική εισφορά των μισθωτών, το οποίο αντιστοιχεί σε ποσοστό 13,33% (άρθρο 38 παρ. 1). Το ποσό αυτό θα πρέπει να αντιμετωπιστεί ανά κλάδο και ανάλογα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις που ισχύουν για κάθε επάγγελμα.

Β. Πρόβλεψη κλιμακωτού κατώτατου και ανώτατου ορίου ασφαλιστικών εισφορών
Ο ν. 4387/2016 θεσπίζει ένα μόνο κατώτατο όριο ασφαλιστικών εισφορών, παίρνοντας ως βάση υπολογισμού τον εκάστοτε προβλεπόμενο κατώτατο βασικό μισθό άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών (σήμερα 586,08 ευρώ).

Έτσι, λαμβάνοντας υπόψη, ότι η συνολική επιβάρυνση για τις ασφαλιστικές εισφορές των ελευθέρων επαγγελματιών ανέρχεται στο 33,95% του φορολογητέου εισοδήματός τους, προκύπτει ένα ελάχιστο ποσό εισφορών ύψους 2.387,61 ευρώ και 120 ευρώ για τον ΟΑΕΔ . Η πρόβλεψη του κατώτατου αυτού ορίου πλήττει σημαντικά τους ελεύθερους επαγγελματίες που έχουν ζημιά, μηδενικό εισόδημα ή χαμηλά εισοδήματα (κάτω του ορίου της φτώχειας).

Η θέσπιση κλιμακωτού κατώτατου και ανώτατου ορίου ασφαλιστικών εισφορών μπορεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα αυτό εάν λόγου χάριν προβλεφθεί “ανεισφορολόγητο” για όσους έχουν ζημιά ή μηδενικό εισόδημα, ως βάση υπολογισμού το ήμισυ του βασικού μισθού (και όχι το σύνολό του) για όσους έχουν εισόδημα έως 7.000 ευρώ, δηλαδή κατώτατο όριο εισφορών 1.193,80 ευρώ και ούτω καθεξής.

Αντίστοιχα, για την περίπτωση κλιμακωτού ανώτατου ορίου να προβλεφθεί ως βάση υπολογισμού το πενταπλάσιο (και όχι το δεκαπλάσιο που προβλέπεται) του βασικού μισθού για όσους έχουν εισόδημα έως 100.000 ευρώ, δηλαδή ανώτατο όριο εισφορών 11.938,05 ευρώ και ούτω καθεξής.

Γ. Υπολογισμός με βάση τον καθαρό και όχι το μικτό βασικό μισθό
Στο ν. 4387/2016 δεν εξειδικεύεται αν λαμβάνεται υπόψη ο μικτός ή ο καθαρός βασικός μισθός. Ο υπολογισμός με βάση το μικτό μισθό είναι εσφαλμένος καθώς ο μικτός μισθός του μισθωτού – ασφαλισμένου σήμερα στο Ι.Κ.Α. εμπεριέχει και τις ασφαλιστικές εισφορές του (εργατικές).

Εφόσον ο βασικός μισθός αυτού λαμβάνεται ως βάση υπολογισμού των κατώτατων και ανώτατων ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών, είναι ορθότερο να ληφθεί ως βάση υπολογισμού ο καθαρός μισθός (σήμερα 507,42 ευρώ), που δεν περιλαμβάνει τις ασφαλιστικές εισφορές του μισθωτού. Έτσι, η κατώτατη ετήσια εισφορά των ελευθέρων επαγγελματιών θα διαμορφωθεί σε 2.067,23 ευρώ και η ανώτατη σε 20.672,30 ευρώ.

Κλείνοντας θα πρέπει να αναφερθώ και στο οικονομικό βάρος των ανωτέρω προτεινόμενων βελτιώσεων στο νόμο Κατρούγκαλου. Σύμφωνα με την Έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους για τον ασφαλιστικό νόμο, το ετήσιο συνολικό όφελος στον κρατικό προϋπολογισμό από τις αλλαγές στις ασφαλιστικές εισφορές όλων των ελευθέρων επαγγελματιών (του ΕΤΑΑ και του ΟΑΕΕ) ανέρχεται στο ποσό των 136 εκατομμυρίων ευρώ.

Αυτό σημαίνει, ότι μία μείωση των ποσοστών των ασφαλισμένων του ΕΤΑΑ από το 33,95% στο 15 – 20% έχει ελάχιστο κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό (οι ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ έχουν ήδη 26,95%, γιατί δεν έχουν ασφαλιστικές εισφορές επικουρική σύνταξη, οπότε το κόστος είναι ακόμα μικρότερο). Δηλαδή, το συνολικό ετήσιο κόστος των προτεινόμενων αλλαγών μπορεί να είναι μόνο 20 – 30 εκατομμύρια ευρώ, ίσως και λιγότερα.

Απειροελάχιστο, δηλαδή, συγκρινόμενο με άλλες κρατικές δαπάνες (μισθούς στο δημόσιο τομέα κλπ.). Είναι φανερό λοιπόν, αφενός ότι η υπέρμετρη ασφαλιστική επιβάρυνση των ελευθέρων επαγγελματικών αποτελεί συνειδητή κυβερνητική επιλογή και όχι οικονομική ανάγκη ή επιταγή των «Θεσμών» αφετέρου ότι η στοχοποιούνται εμφανώς και ευθέως οι ελεύθεροι επαγγελματίες.

Η δε δραστική επίλυση του προβλήματος των ασφαλιστικών εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών έχει ελάχιστο κόστος για τον κρατικό προϋπολογισμό. Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι οι φωνές της οικονομικής λογικής θα εισακουστούν από την κυβέρνηση. Άλλωστε η ελπίδα έρχεται και απροσδόκητα.
* Δικηγόρος, διαπιστευμένη διαμεσολαβήτρια