Πικρές αλήθειες γιά την αντιπαλότητα Ε.Βενιζέλου – Ι.Δραγούμη

Τον Ιούλιο του 2020 συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από την τραγική δολοφονία του εθνολάτρη ΄Ιωνα Δραγούμη, του ασυμβίβαστου αγωνιστή για τα εθνική συμφέροντα.

Ο καθηγητής δρ. Ιωάννης Κ. Χολέβας, στο βιβλίο του «Ο Μακεδονολάτρης Ίων.Δραγούμης…», που εκδόθηκε το έτος 1993 από τις εκδόσεις «Πελασγός», αναφέρει ότι ο Ίων υπήρξε διπλωμάτης, λογοτέχνης και ολοκληρωμένος πολιτικός ηγέτης, δραστήριος και αποτελεσματικός οργανωτής και τολμηρός μαχητής στις εθνικές και λαϊκές επάλξεις.

«Έφυγε» πρόωρα από τη ζωή, σε ηλικία μόλις 42 χρόνων, φρικτά δολοφονημένος από μισαλλόδοξα ελληνικά χέρια, σε μία περίοδο πολύ κρίσιμη γιά την Πατρίδα, και ενώ είχε πολλά ακόμη να της προσφέρει. Εκείνος «έφυγε» πρόωρα, μα άφησε πίσω του, πλούσιο συγγραφικό έργο, βιβλία, άρθρα και κυρίως το προσωπικό του ημερολόγιο που αποτελούν διαχρονική παρακαταθήκη, για να διδάσκουν στις νεότερες γενιές, το χρέος προς την Πατρίδα και την κοινωνία, όπως εκείνος το ένοιωσε και το εκπλήρωσε στη ζωή του.

Πριν από ένα μήνα περίπου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, επετειακά για τα εκατό χρόνια από του θανάτου του Ίωνα Δραγούμη, ένα βιβλίο με τίτλο «ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ – Τα κρυμμένα» ημερολόγια, Οκτώβριος 1912-Αύγουστος 1913», με εισαγωγή, επιμέλεια και σχόλια του ιατρού Νώντα Τσίγκα και πρόλογο του Μάρκου Φ.Δραγούμη.

Το βιβλίο, όπως φαίνεται και από τον τίτλο του, περιέχει το προσωπικό ημερολόγιο του Ίωνα της περιόδου των Βαλκανικών Πολέμων, με σχόλια και παραπομπές σε κείμενα και άλλων συγγραφέων, με σκοπό, προφανώς, να φωτιστεί αμερόληπτα και πολύπλευρα η κρίσιμη γιά την Πατρίδα περίοδος, που είναι μάλλον και η αρχή της διαφωνίας, που εξελίχθηκε σε αντιπαλότητα, όχι για προσωπικούς λόγους, αλλά για τον χειρισμό των εθνικών θεμάτων, δύο σπουδαίων προσωπικοτήτων, του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου και του Μακεδονολάτρη διπλωμάτη Ίωνα Δραγούμη.

Ο Ίων, μετά την αποφοίτησή του από την νομική σχολή του πανεπιστημίου Αθηνών, εντάχθηκε στο διπλωματικό σώμα το έτος 1902, σε ηλικία 24 χρόνων, και είναι μαζί με το πατέρα του Στέφανο, τον γαμπρό του Παύλο Μελά και άλλους Έλληνες πατριώτες, πρωτεργάτης στην οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα. Η διπλωματική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από το Μοναστήρι , όπου ίδρυσε την «Μακεδονική Άμυνα». ‘Εκτοτε υπηρέτησε σχεδόν σε όλα τα ελληνικά προξενεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στην περιοχή των οποίων ζούσαν αλύτρωτοι Έλληνες, με τους οποίους συνδέθηκε συναισθηματικά. Ζώντας από κοντά τα προβλήματά τους και βλέποντας την εγκατάλειψή τους από τις ελληνικές κυβερνήσεις, δεν έπαυσε ποτέ να ασκεί καυστική κριτική στους Έλληνες πολιτικούς και τους διπλωματικούς υπαλλήλους.

Μετά το στρατιωτικό κίνημα του 1909, η πρώτη εκλεγμένη κυβέρνηση του Βενιζέλου ορκίστηκε και ανέλαβε την εξουσία στις 6 Οκτωβριου 1910 (παλαιό ημερολόγιο). Η οικογένεια των Δραγούμηδων συνεργάστηκε και στήριξε την κυβέρνηση αυτή επί μία διετία. Την παραπάνω περίοδο, ο Στέφανος Δραγούμης, πατέρας του Ίωνα, διακεκριμένος πολιτικός, που είχε διατελέσει υπουργός σε κυβερνήσεις του Χαριλάου Τρικούπη και υπηρεσιακώς πρωθυπουργός το 1910, διορίσθηκε από την κυβέρνηση του Βενιζέλου γενικός διοικητής Κρήτης (12-10-12/8-6-13) και στην συνέχεια γενικός διοικητής Μακεδονίας, έως τις 23-9-1913, οπότε παραιτήθηκε διαφωνώντας με την πολιτική Βενιζέλου, προφανώς με τις Συμφωνίες που ρύθμισαν τα σύνορα της Ελλάδας μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Το ρήγμα στις σχέσεις Βενιζέλου-Δραγούμη έγινε πλέον εμφανές.

Σε εγγραφή του «Ημερολογίου» του Ίωνα (σελίδα 126) διαβάζουμε: «Προχθές τη νύχτα γυρεύαμε να βρούμε με τον Υπουργό, ποιόν να στείλουμε Διοικητή στην Κορυτσά. Ήμουν γεμάτος από βασταγμένο θυμό, για την υποχωρητική ολιγάρκεια του κ.Βενιζέλου, που παραχώρησε μονομιάς στον Δάνεφ (Βούλγαρος πρωθυπουργός) τις Σέρρες, την Καβάλα, την Δράμα, το Μοναστήρι, τη Γεύγελη, τη Γουμένισσα, τη Δοϊράνη, το Κιλκίς και άλλα τόσα μέρη. Του είπα: Στείλτε με μένα στην Κορυτσά. Βαριούμαι να μένω εδώ και να σας βοηθώ σε μια πολιτική που δεν μπορώ να συμφωνήσω και γω.

Δεν έχω την υποχωρητική διάθεση του κ.Βενιζέλου. Για την πιθανή μελλοντική ομοσπονδία θυσιάζει τα πραγματικά εθνικά δικαιώματα και μάλιστα χωρίς ανταλλάγματα…». Την ίδια χρονική περίοδο, ένα άγνωστο στο ευρύ κοινό επεισόδιο, γιά το Καστελλόριζο, μεγάλωσε το ρήγμα στις σχέσεις Βενιζέλου-Δραγούμη. Στη σελίδα 193 του Ημερολογίου διαβάζουμε, ότι το έτος 1911 κηρύχθηκε πόλεμος, μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας. Οι Ιταλοί σταδιακά κατέλαβαν όλα τα Δωδεκάνησα. Την 29 Απριλίου 1912 αποβιβάστηκαν στο Καστελλόριζο, οι κάτοικοι του οποίου τους υποδέχτηκαν ως ελευθερωτές. Οι Ιταλοί, όμως, δεν εγκαταστάθηκαν στο νησί, γιατί ήταν απομακρυσμένο.

Η δημογερουσία του νησιού έστειλε τότε γραπτό αίτημα στον πρωθυπουργό Βενιζέλο για την ΕΝΩΣΗ με την Ελλάδα, στο οποίο απάντησε ο πρωθυπουργός την 12-2-1913, ως εξής: «Αξιότιμοι κύριοι, μετά συγκινήσεως απαντώ εις τας υπό του ευγενούς λαού της νήσου Καστελλορίζου διατυπουμένας ευχάς υπέρ της ενώσεως μετά της ξηράς Ελλάδος, εύχομαι μεθ΄υμών εκ βάθους ψυχής υπέρ της πληρώσεως των κοινώ πόθων» (Σελίς 194 Ημερολογίου).

Ο Ίων Δραγούμης, που την περίοδο εκείνη ήταν προϊστάμενος του τμήματος Ανατολικών Υποθέσεων, του Υπουργείου Εξωτερικών δεν αρκέστηκε στο ευχολόγιο του πρωθυπουργού. Με σύμφωνη γνώμη του υπουργού Λάμπρου Κορομηλά (αργότερα αρνήθηκε ο υπουργός, ότι ήταν ενήμερος). Την 1η Μαρτίου 1913 έστειλε στο Καστελλόριζο σώμα τριάντα ανταρτών κρητικών προφανώς Μακεδονομάχων υπό τον οπλαρχηγό Εμμανουήλ Δασκαλάκη, που ύψωσε την ελληνική σημαία στο νησί λέγοντας στους δημογέροντες:

«… Έρχομαι κατ΄εντολήν της ελληνικής κυβερνήσεως να καταλάβω την νήσον εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων…». Άμεση ήταν η αντίδραση του Βενιζέλου. Έθεσε σε αργία 45 ημερών τον Δραγούμη και τον υπάλληλο Νάκη Πανουργιά, που υπηρετούσε στο γραφείο του Ίωνα και έστειλε στο Καστελλόριζο τον ανθυπολοχαγό Τυλιγάδη, με το ψευδώνυμο Γεώργιος Γεωργαντόπουλος με σκοπό να πείσει του «αντάρτες», να εγκαταλείψουν το νησί, πράγμα που πέτυχε…».

Γράφει σχετικά ο Δραγούμης στο Ημερολόγιό του (σελίς 194): «Επειδή εγώ φρόντισα και έδιωξαν τους Τούρκους οι Καστελλοριζιώτες και σήκωσαν ελληνική σημαία, ο κ.Βενιζέλος έστειλε πλοίο με άνθρωπο στο Καστελλόριζο για να κατεβάσουν την ελληνική σημαία, να ανεβάσουν την τουρκική για να φιλιώσουν με τους Τούρκους. Από εμπάθεια για μένα έκαμε ο κ.Πρωθυπουργός μιαν ανυπολόγιστη ανοησία».

Οι «απειθαρχίες» του Δραγούμη είχαν σαν συνέπεια τον υπηρεσιακό παραγκωνισμό του και ίσως για το λόγο αυτό παραιτήθηκε από το διπλωματικό σώμα και εκλέχτηκε ανεξάρτητος βουλευτής του νομού Φλωρίνης.
Ως ανεξάρτητος, κατέκρινε την αντιβενιζελική κυβέρνηση του Σκουλούδη, όταν αυτή παρέδωσε το 1916 αμαχητί το Ρούπελ στους Γερμανοβούλγαρους, όπως με άρθρο του, το έτος 1917, κατέκρινε την κατάλυση της ανεξαρτησίας του ελληνικού κράτους από τους ξένους, με τη συγκατάθεση του Βενιζέλου.

Με αφορμή το παραπάνω άρθρο, με εντολή των Γάλλων εξορίστηκε στην Κορσική, μαζί με άλλους πολιτικούς που αντιπολιτευόταν τον Βενιζέλο. Η πρόσφατη κυκλοφορία των «κρυμμέων» ημερολογίων του Ίωνα, φαίνεται ότι ενόχλησε τον γνωστό καθηγητή του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών κ.Αθανάσιο (Θάνο) Βερέμη, ο οποίος με άρθρο του που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Καθημερεινή, την 1η Αυγούστου 2021, με τίτλο «Ελευθέριος Βενιζέλος-Ίων. Δραγούμης» προσπαθεί να απαξιώσει το εθνικό έργο του Ίωνα Δραγούμη αλλά και την προσωπικότητά του, γράφοντας ότι:

«Ο Ίων συγκινεί σήμερα περισσότερο από όταν ζούσε, όσους γνωρίζουν τα πολλά ημερολόγια και από αυτά τον έρωτά του για δύο διάσημες Ελληνίδες, την Πηνελόπη Δέλτα και τη Μαρίκα Κοτοπούλη. Στους συγχρόνους του έγινε γνωστός από τον τραγικό του θάνατο. Δηλαδή, κατά τον καθηγητή της Ιστορίας κ.Βερέμη, που σπούδασε στην Αμερική, ο Ίων Δραγούμης, έγινε γνωστός στους σύγχρονους Έλληνες, από τους έρωτές του, και όχι για τις υπηρεσίες τον στον Μακεδονικό Αγώνα;

Κι εμείς που μεγαλώσαμε διαβάζοντας τα εθνικού περιεχομένου βιβλία του «Μαρτύρων και Ηρώων αίμα», «Σαμοθράκη», «Όσοι ζωντανοί», «Ελληνικός Πολιτισμός» κ.α., δεν τον γνωνρίσαμε από τα βιβλία, αλλά από τους έρωτές του, όπως γράφει ο κ.Βερέμης; Δεν ήταν γνωστός στους συγχρόνους του, από την ίδρυση του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» με συνεργάτες τον Βλ.Γαβριηλίδη, τον Αλ.Δελμούζο, τον Ν.Καζαντζάκη, τον Λ.Μαβίλη, τον Α.Καρκαβίτσα, τον Αλ.Παπαναστασίου, τον Μ.Φωτιάδη, τον Ηλ.Τσιριμώκο, τον Δ.Πετροκόκκινο δηλαδή με όλη την αφρόκρεμα των ανθρώπων του πνεύματος της εποχής εκείνης. Δεν ήταν γνωστός ούτε για τους αγώνες του, για την καθιέρωση της Δημοτικής Γλώσσας; Ασφαλώς ήταν γνωστός και για τους έρωτές του, αφού ήταν νέος και συναισθηματικός και αγαπούσε το γυναικείο φύλο, όπως τον αγαπούσαν και οι γυναίκες γιατί ηταν πραγματικός ΑΝΔΡΑΣ, σε όλα του.

Ο περιορισμένος χώρος ενός άρθρου, δεν επιτρέπει να επεκταθούμε περισσότερο, στον σχολιασμό του άρθρου του κ.Βερέμη. Θα σταθούμε μόνο στην τελευταία παράγραφό του, με την οποία θέτει το ερώτημα: «Καημένε Ίωνα με τις προβλέψεις σου, σε ποιά χώρα βρίσκονται σήμερα η Δράμα, οι Σέρρες, η Καβάλα και χάρη σε ποιόν πολιτικό ηγέτη;»

Τις προβλέψεις του Ίωνα, θα τις αναφέρουμε και θα τις αναλύσουμε σε άλλο άρθρο μας, γιατί είναι ολόκληρο κεφάλαιο. Θα απαντήσουμε όμως στον κ.Βερέμη θέτοντας το ερώτημα: Ο κ.Βενιζέλος στη Διάσκεψη του Λονδίνου που έγινε μετά τον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο συμφώνησε να παραμείνει η Θεσσαλονίκη στην Ελλάδα, έχοντας μικρή ενδοχώρα. Συμφώνησε να περιέλθουν Σέρρες, Δράμα, Κιλκίς, Γουμένισσα, Γευγελή, Δοϊράνη στη Βουλγαρία. Ευτυχώς δεν πρόλαβε να επικυρωθεί από κανένα κράτος η παραπάνω συμφωνία, εξ αιτίας της απληστίας της Βουλγαρίας, που κήρυξε κατά των πρώην συμμάχων της (Ελλάδας και Σερβίας) πόλεμο (Β΄Βαλκανικό) με σκοπό να καταλάβει ολόκληρη τη Μακεδονία, και να δημιουργήσει το κράτος της Μεγάλης Βουλγαρίας (Συνθήκη Αγ.Στεφάνου).

Χάρη στις θυσίες του ελληνικού κράτους και τις νικηφόρες μάχες Κιλκίς, Λαχανά κλπ. οι προαναφερθείσες περιοχές ενσωματώθηκαν στην μητέρα Ελλάδα. Δύο χρόνια αργότερα ο κ.Βενιζέλους με τρεις επιστολές του ζητούσε από τον βασιλιά, να συναινέσει στην παραχώρηση από την Ελλάδα στη Βουλγαρία της Δράμας και της Καβάλας, γιά να μπει η Βουλγαρία στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της ΑΝΤΑΝΤ ή να κρατήσει ουδέτερη στάση. Ο βασιλιάς και το Επιτελείο Στρατού δεν συμφώνησαν με τα αιτήματα του Βενιζέλου.

Αν είχαν συμφωνήσει και η Βουλγαρία έπαιρνε τις παραπάνω πόλεις «δώρο» από την ελληνική κυβέρνηση και πράγματι δεν έμπαινε στον πόλεμο ή έμπαινε στο πλευρά της ΑΝΤΑΝΤ μετά από τον πόλεμο, θα επιστρεφόταν το «δώρο της Ελλάδας; Ασφαλώς ΟΧΙ. Σε ποιά χώρα θα βρισκόταν η Δράμα, οι Σέρρες και η Καβάλα;

Κλείνοντας το άρθρο μας, θα αναφέρουμε τι είπε ο κ.Βενιζέλος για τον Ίωνα στην Πηνελόπη Δέλτα, όταν εκείνος βρισκόταν εξόριστος στην Κορσική: «Θα τον ήθελα συνεργάτη, μα δεν θέλει… κι έχει δίκαιο ο κακομοίρης, με αντιπαθεί. Πάτησα στη δουλειά του για να κάνω ότι έκανα»…

Κάτι ανάλογο έχει πει ο Βενιζέλος για τον Ίωνα και στην Ειρήνη Νόελ (κατοπινή σύζυγο του ΄Αγγλου βουλευτή Φράνσις Μπαίηκερ): «Είναι λαμπρός, μα αναγκάστηκα να τον τιμωρήσω, γιατί έχει έλλειψη πειθαρχίας και αυτό το κομιτατζίδικο πνεύμα, έφαγε τον τόπο», (σελ. 213 ημερολογίου).

Όταν, λοιπόν, ο πολιτικός αντίπαλος του Ίωνα, ο πρωθυπουργός Βενιζέλος αναγνωρίζοντας την αξία του Δραγούμη, λέει ότι είναι λαμπρός και θα τον ήθελε συνεργάτη, και όταν ο ίδιος παραδέχεται, ότι χάρη στην δουλειά του Ίωνα μπόρεσε να κάνει εύκολα τις Συμφωνίες πριν από τον Α΄Βαλκανικό Πόλεμο, πώς να πιστέψουμε, ότι ο Ίων ήταν άγνωστος στους συγχρόνους που, όπως γράφει ο κ.Βερέμης;