Το θαύμα των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στη Στενήμαχο Αν.Ρωμυλίας και η ανέγερση ναΐσκου (1927) στους πρόποδες του λόφου Αγ.Γεωργίου Κιλκίς

του Μιχάλη Πυρίντζου*

Στους πρόποδες του λόγου Αγίου Γεωργίου του Κιλκίς, κοντά στο αρχαιολογικό μουσείο υπάρχει ένα απέριττο εκκλησάκι αφιερωμένο στους Παμμέγιστους Ταξιάρχες Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Ο μικρός αυτός ναός κτίστηκε το έτος 1927 από τους ευσεβείς πρόσφυγες της Στενημάχου Ανατολικής Ρωμυλίας, που είχαν εγκατασταθεί προσωρινά στην περιοχή εκείνη το έτος 1926, σε πρόχειρο καταυλισμό (σε θαλάμους και σκηνές) μέχρι να κτιστούν τα σπίτια τους στην περιοχή του Αγίου Δημητρίου, όπου σχηματίστηκε ο συνοικισμός Στενημαχιτών ή απλά όπως λεγόταν «τα Στενημαχιώτικα».

Το εκκλησάκι αυτό κτίστηκε για να καλυφθούν οι λατρευτικές ανάγκες των ευσεβών προσφύγων χριστιανών και αφιερώθηκε στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ τους οποίους οι Στενημαχίτες θεωρούσαν και λάτρευαν ως προστάτες της γενέτειράς τους (Στενήμαχο) αλλά και των ιδίων.

Για την προστασία της Στενημάχου, από τους Αρχαγγέλους, αναφέρεται ένα θρυλικό περιστατικό, παρόμοιο σχεδόν με εκείνο της σωτηρίας της Θεσσαλονίκης, από τον Πολιούχο της Άγιο Δημήτριο.

Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση, αλλά και από γραπτό κείμενο του διευθυντή της Κεντρικής Ελληνικής Σχολής της Στενημάχου Κωνσταντίνου Σαϊτίδη, κατά την επανάσταση της Πελοποννήσου, του έτους 1769, η πόλη της Στενημάχου διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο, αλλά σώθηκε με θαύμα των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ, των οποίων υπήρχε ναός, που κτίσθηκε στα τελευταία βυζαντινά χρόνια, επάνω σε λόφο που βρίσκεται το βόρειο τμήμα της πόλης.

Ο ναός αυτός από την φθορά του χρόνου κατεδαφίστηκε το έτος 1883 και επί του λόφου κτίστηκε η Κεντρική Ελληνική Σχολή. Σε ανάμνηση δε του παλιού ναού κτίστηκε δίπλα στη Σχολή, μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ.

Η επί του λόφου των Ταξιαρχών Ελληνική Κεντρική Σχολή ένθα παλαιότερος ο ιερός ναός των Ταξιαρχών

Σύμφωνα λοιπόν με το σημείωμα του Σχολάρχη Κωνσταντίνου Σαϊτίδη που είναι καταχωρημένο στο προτελευταίο φύλλο του κώδικα αλληλογραφίας της εφορείας των σχολείων, μετά τη σωτηρία της Στενημάχου, που αποδόθηκε σε θαύμα των Αρχαγγέλων, καθιερώθηκε οκταήμερη νηστεία, για τη γιορτή τους (8 Νοεμβρίου) την οποία οι Στενημαχίτες τηρούσαν με θρησκευτική ευλάβεια.

Επειδή το προαναφερθέν υπόμημα του Σχολάρχου είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα που ήταν και η επίσημη γλώσσα στην εποχή εκείνη αλλά πιθανότατα είναι σήμερα δυσνόητη από τους ανθρώπους που δεν τη διδάχτηκαν, προς γνώση λοιπόν των ανθρώπων αυτών, καταχωρούμε παρακάτω το προαναφερθέν υπόμνημα του Σχολάρχου, αφού το μετατρέψαμε-στο μέτρο των δυνατοτήτων μας-στη γλώσσα που σήμερα ομιλείται και είναι κατανοητή από όλους.

Γράφει λοιπόν ο Σχολάρχης: «Όταν το 1769 επί σουλτάν Μουσταφά του τρίτου, ο Αλέξιος Ορλώφ πλοίαρχος Ρώσος, σήκωσε σε επανάσταση τους Πελοποννήσιους για τον πόλεμο της Ρωσίας κατά των Τούρκων, σύντομα τους εγκατέλειψε και τους άφησε θύματα στην τουρκική λύσσα.

Τότε σε πολλές πόλεις της τουρκικής αυτοκρατορίας, άλλοι μεν εκ του ελληνικού κλήρου και των λαϊκών Ελλήνων προκρίτων εσφάγησαν, άλλοι απαγχονίστηκαν και άλλοι με άλλους φρικτούς τρόπους εθανατώθησαν, χωρίς κάποια αιτία. Οι γενίτσαροι της Φιλιππούπολης εξαγριωθέντες πολλούς Έλληνες προκρίτους της πόλης εφόνευσαν. Το αυτό σχεδίαζαν να κάνουν και στο Στενήμαχο.

Οι Στενημαχίτες όμως που ενημερώθηκαν για τον κίνδυνο πήραν αμυντικά μέτρα, ζητώντας και τη βοήθεια των Αρχαγγέλων με νηστείες και ιεροτελεστικές αγρυπνίες που γινόταν επί δεκαήμερο στον ιερό ναό των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Την ενάτη Νοεμβρίου 1769 πεζοί και ιππείς, όχι πολλοί αλλά μαζί τους και στρατός Τούρκων εξεστράφησαν από τη Φιλιππούπολη προς το Στενήμαχο.

Όταν έφθασαν περίπου στα μισά της διαδρομής και ενώ ήταν μεσημέρι μιας ηλιόλουστης ημέρας, ξαφνικά ο τόπος σκοτείνιασε από πυκνή ομίχλη και οι επιδρομείς φαντάστηκαν ότι τους πλησίασε χριστιανικός στρατός και τους πολεμούσε.

Έτσι συνεπλάκησαν μεταξύ τους και αλληλοσφαγιάστηκαν. Όταν είδαν την καταστροφή τους, τρομαγμένοι έφυγαν και επέστρεψαν στον τόπο τους. Αυτοί οι ίδιοι ανέφεραν το γεγονός, ως θαύμα.

Είναι λοιπόν μεγάλη η πίστη ότι βοήθησε ο Θεός εξαιτίας της θερμής δέησης των ευσεβών. Για το θαύμα αυτό των Αγίου Αρχαγγέλων καθιερώθηκε η προαναφερθείσα οκταήμερος νηστεία. Το ιστορικό αυτό το έγραψα σήμερα 8 Νοεμβρίου 1869. Ο διδάσκων τα ελληνικά γράμματα στη Στενήμαχο».
Κωνσταντίνος Σαϊτίδης
Οι εκδοροσφαγείς και κρεοπώλες, έχουν προστάτες των επαγγελμάτων τους, τους Ταξιάρχες Μιχαήλ και Γαβριήλ και για το λόγο αυτό γιορτάζουν τη μνήμη τους, κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου. Μάλιστα μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες την ημέρα εορτής των Αρχαγγέλων την είχαν καθιερώσει αργία, για τα επαγγέλματά τους.

Με κλειστά τα μαγαζιά τους, μετείχαν ομαδικά στη Θεία Λειτουργία που γινόταν στο σημαιοστολισμένο εκκλησάκι που ήταν αφιερωμένο στους Ταξιάρχες. Κατά μαρτυρία δε του συνταξιούχου κρεοπώλη Μιλτιάδη Χασαπίδη, μετά τη Θεία Λειτουργία μοίραζαν στο εκκλησίασμα «κουρμπάνι» που ήταν κρέας και ζωμός από βρασμένο κριάρι, το οποίο πρόσφερε δωρεάν (αφιέρωμα) κάθε χρόνο, ο μακαρίτης Γεώργιος Κασάπογλου, κρεοπώλης που καταγόταν από τη Στενήμαχο.

Έθιμα και παραδόσεις που σιγά-σιγά με το πέρασμα των χρόνων σβήνουν και είναι αλήθεια ότι οι λαοί που ξεχνούν τα έθιμα και τις παραδόσεις τους, μοιάζουν με τους ανθρώπους που έχουν χάσει το μνημονικό τους.

Για την ιστορία αναφέρουμε ότι το εκκλησάκι των Ταξιαρχών που κτίστηκε το έτος 1927, υπέστη σοβαρές ζημιές από το μεγάλο σεισμό της 20ης Ιουνίου 1978 που έπληξε και το νομό μας. Για το λόγο αυτό αναπαλαιώθηκε λίγα χρόνια αργότερα με δαπάνες της κρατικής ΥΑΣΒΕ.

Την περίοδο εκείνη προστέθηκε το όνομα του Αγίου Φανουρίου στο όνομα του ναϊσκου των Ταξιαρχών και έκτοτε το παρεκκλήσι είναι πιο γνωστό, με το δεύτερο όνομα, για ευνόητους λόγους.

«Ω καιροι, ω ηθη» (Γνωστή φράση του Κικέρωνα).
*Μέλος του συλλόγου Στενημαχιτών

ΠΗΓΕΣ:
1.«Ο ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΣ» του Κοσμά Αποστολίδη διδάκτορα της φιλολογίας.
2.«ΘΡΑΚΙΚΑ» (τόμος πέμπτος/Σύγγραμα-Περιοδικό του «Θρακικού Κέντρου» και της «Εταιρίας Θρακικών Μελετών».
3.«Η ΣΤΕΝΗΜΑΧΟΣ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ», Αναστασίου Μπάσογλου.