Κωνσταντίνος Γ. Κωνσταντινίδης: Ο εμπνευστής της ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου

Ο Κωνσταντίνος Γ. Κωνσταντινίδης γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1856. Η μητέρα του ήταν Τραπεζούντια από τη γνωστή οικογένεια Χατζηκακούλογλου και πατέρας του ο ξακουστός Γιώργης Κωνσταντινίδης (1828-1906), καπετάν Γιώρ πασάς, έμπορος και ισόβιος δήμαρχος της Κερασούντας, επί της δημαρχιακής θητείας του οποίου η πόλη της Κερασούντας απέκτησε ευρωπαϊκή όψη με φαρδιούς δενδροφυτεμένους δρόμους, φωτισμό, πλακόστρωτο, υπονόμους, πλατείες και πάρκα.
Ο Κωνσταντίνος Γ. Κωνσταντινίδης τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Κερασούντα. Στην εφηβική του ηλικία πήγε στην Αθήνα για να συνεχίσει τις σπουδές του, όπου παρέμεινε μέχρι το 1878. Από εκεί έφυγε για τη Μασσαλία, στην οποία ζούσε ο θείος του, ο Διονύσιος Κωνσταντινίδης, που ασχολούταν κι αυτός με το εμπόριο. Κοντά του έμεινε τέσσερα χρόνια. Το 1883 ίδρυσε δικό του εμπορικό οίκο κι επιδόθηκε στο εμπόριο με εκπληκτική επιτυχία. Μέσα σε λίγα χρόνια κατάφερε να γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας φουντουκιών της Μασσαλίας και ολόκληρης της Δυτικής Ευρώπης, κάνοντας τα φουντούκια γνωστά σ’ όλα τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Ταυτόχρονα, έδωσε μεγάλη ώθηση στην εισαγωγή και εξαγωγή όλων των ειδών των ξηρών καρπών.
Τον Οκτώβριο του 1917, με την επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία και την αποχώρηση των Ρώσων από τον Πόντο, ο Κωνσταντινίδης έστειλε επιστολές (εγκύκλια γράμματα) από τη Μασσαλία στα μέρη που ζούσαν Πόντιοι και τους ζητούσε να οργανωθούν και να αγωνιστούν για την ίδρυση Ποντιακού Κράτους. Ταυτόχρονα, έκανε έκκληση στις μεγάλες δυνάμεις της Εγκάρδιας Συνεννόησης (Αντάντ) για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους στον Πόντο με πολίτευμα δημοκρατικό.
Από το 1918 κι έπειτα, ο Κων. Κωνσταντινίδης μπαίνει επικεφαλής για την ανεξαρτησία του Πόντου και προσφέρει σημαντικά ποσά, παρά την εξαρχής αρνητική στάση την οποία είχε ο Ελ. Βενιζέλος.
Επίσης, έστειλε ταχυδρομικά δελτάρια (καρποστάλ), στα οποία ήταν γραμμένο στη γαλλική γλώσσα το επαναστατικό μήνυμα: “Πολίτες του Πόντου ξεσηκωθείτε! Θυμίστε στα φιλελεύθερα έθνη τα ύψιστα δικαιώματά σας για τη ζωή και την ανεξαρτησία. (Κ. Φωτιάδης).
Επιπλέον, έδωσε συνεντεύξεις στην παρισινή εφημερίδα, «Ζουρνάλ ντ’ Ελλέν» και δημοσίευσε χάρτη του Πόντου στα ελληνικά και γαλλικά, τον οποίο σχεδίασε ο ίδιος. (Χάρτης της περιοχής του Καρς δεν υπήρχε ακόμη, παρά τον μεγάλο συμπαγή ελληνικό πληθυσμό στα μέρη εκείνα).
Ως πρόεδρος του Α΄ Παμποντιακού Συνεδρίου, που έγινε στη Μασσαλία στις 22 Ιανουαρίου 1918, έστειλε στον επίτροπο (υπουργό) Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης, Λέοντα Τρότσκι το ακόλουθο τηλεγράφημα: «Συνέδριον συγκληθέν εν Μασσαλία, πολιτών καταγομένων εκ Πόντου, αποτελούμενον εξ αντιπροσώπων πολιτών διαμενόντων εις Ηνωμένας Πολιτείας, εις την Ελβετίαν, εις την Αγγλίαν, εις την Ελλάδα, Αίγυπτον και εις όλας τας χώρας της Ευρώπης και της Αμερικής, σας παρακαλεί να συμφωνήσητε, αυτή η χώρα να αναλάβη τας τύχας της, ώστε μετά την αποχώρησιν των Ρωσικών στρατευμάτων να μην ξαναπέση εις την Τουρκικήν κυριαρχίαν. Επιθυμία μας είναι να δημιουργήσωμεν ανεξάρτητον Δημοκρατίαν, από τα Ρωσικά σύνορα έως πέρα στην Σινώπην, και παρακαλούμε να επεμβήτε δυναμικά εις αυτό το θέμα. Ελπίζοντες εις την αποτελεσματικήν σας υποστήριξιν, σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων”. Σκοπός του συνεδρίου ήταν η προώθηση της ιδέας για την δημιουργία μιας ανεξάρτητης Ποντιακής Δημοκρατίας.
Στις 17 Νοεμβρίου 1918 αποφάσισε να οργανώσει τους Πόντιους που ζούσαν στην περιφέρεια της Μαύρης Θάλασσας και στη Νότια Ρωσία. Στέλνει στις συμμαχικές κυβερνήσεις ένα υπόμνημα ζητώντας την ανεξαρτησία «της χώρας που περιλαμβανόταν άλλοτε στην Αυτοκρατορία των Κομνηνών, εκτάσεως 170.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου, με 1.500.000 χριστιανούς ορθοδόξους και 500.000 μουσουλμάνους ελληνικής γλώσσας». Κατά τα τέλη του Δεκέμβρη του 1918, ο μητροπολίτης Αμάσειας, Γερμανός Καραβαγγέλης, που βρισκόταν τότε στην Κωνσταντινούπολη, έγραψε ένα γράμμα στον Γεώργιο Κωνσταντινίδη, στη Μασσαλία, και του ζητούσε να παρακαλέσει τους επιφανείς Ποντίους του εξωτερικού να διαλαλήσουν σ’ ολόκληρο τον κόσμο τα πρωτάκουστα στην ιστορία κακουργήματα των Τούρκων.
Τον Φεβρουάριο του 1920 συνοδεύει τον Μητροπολίτη Χρύσανθο, που ξαναταξιδεύει στην Ευρώπη μαζί με τους ηγέτες του Ποντιακού κινήματος. Στη διάσκεψη της Ειρήνης, στο Λονδίνο, ο Χρύσανθος υπέβαλε ένα υπόμνημα στις 10 Μαρτίου, με το οποίο ζητούσε τη δημιουργία ελληνικού κράτους στην περιοχή του Πόντου και ανέπτυσσε εκτενώς την επιχειρηματολογία που υποστήριζε τα δίκαια των Ελλήνων της περιοχής. Οι ελπίδες όμως διαψεύστηκαν, τα αιτήματά τους απορρίφτηκαν και ο Πόντος στην ουσία παραχωρήθηκε στην ηττημένη Τουρκία. Τη χαριστική βολή στο αίτημα ανεξαρτησίας του Πόντου επέφερε η επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος δεν αναγνώρισε τη συνθήκη των Σεβρών, υπέγραψε συνθήκη φιλίας με τη Σοβιετική Ένωση και γρήγορα κέρδισε και την υποστήριξη της Δύσης, συνάπτοντας συμφωνίες οικονομικής συνεργασίας με τη Γαλλία και Ιταλία. Η ελπίδα για έναν ανεξάρτητο Πόντο είχε οριστικά χαθεί.
Ο Κ. Κωνσταντινίδης λίγο πριν πεθάνει το 1930, δώρισε στην Εθνική Πινακοθήκη 44 πίνακές του μεγάλης αξίας, ενώ την πλούσια βιβλιοθήκη του τη δώρισε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
«Η προσωπογραφία του Κ. Γ. Κωνσταντινίδη, που φιλοτεχνήθηκε σε προτομή από τον γλύπτη Κώστα Δημητριάδη το 1919 και βρίσκεται σήμερα στον προθάλαμο της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης, είναι το αρχαιότερο γλυπτό, όχι μόνον της συλλογής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αλλά και όλων σχεδόν των νεότερων υπαίθριων γλυπτών της Θεσσαλονίκης. Είναι μαρμάρινη, έχει ύψος 68 εκατοστά και στη βάση της, σε αντίθεση με άλλες στις οποίες αναγράφονται τα έτη γέννησης και θανάτου των προσωπικοτήτων, σημειώνεται κάτω από το όνομα ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, η λέξη ΠΟΝΤΙΟΣ. Πρόκειται για το σημαντικότερο, που θα συνοδεύει στους αιώνες τον οραματιστή, αγωνιστή, πατριώτη και δημιουργό Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη (Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Ποντιακού Ελληνισμού, Μαλλιάρης Παιδεία, «Ποντιακή Εστία» Οκτώβριος-Νοέμβριος-Δεκέμβριος 2012, τεύχος 175, Κων/νος Φωτιάδης, Πάνος Καϊσίδης, rarebooks.com.gr).