13 Οκτωβρίου: Ημέρα του Μακεδονικού αγώνα. Εκκλήσεις των προκρίτων Γουμενίσσης και Ευζώνων

Γράφει ο Χρήστος ‘Ιντος

Η 13η Οκτωβρίου έχει ορισθεί ως ημέρα του Μακεδονικού Αγώνα, διότι την ημέρα αυτή το 1904 θυσιάσθηκε για την σωτηρία του Μακεδονικού Ελληνισμού, για τη διάσωση της Μακεδονικής Γης από αλλότριες δυνάμεις που την εποφθαλμιούσαν, ο Παύλος Μελάς.

Δεν ήταν ο πρώτος που έπεφτε από ξένο βόλι στην περιοχή ούτε βέβαια θα ήταν και ο τελευταίος. Η θυσία του όμως σηματοδότησε την ιστορική εκείνη περίοδο. Δεν επρόκειτο για τυχαίο πρόσωπο, αλλά για λαμπρό νέο που εγκατέλειψε τα πάντα, οικογένεια, σταδιοδρομία, γνωστές και μεγάλες οικογένειες, τη δική του και της συζύγου του Ναταλίας Δραγούμη, για να συνδράμει στον Αγώνα υπέρ της Μακεδονίας και των δικαίων της, υπέρ των δοκιμαζομένων Ελλήνων κατοίκων της.

Η 13 Οκτωβρίου έχει συμβολικό χαρακτήρα. Ο Μακεδονικός Αγώνας έχει χαρακτηρισθεί ως ο Αγώνας χωρίς αρχή και τέλος. Είχε ξεκινήσει από τα πρώτα χρόνια της σκλαβιάς, πολλές οι σχετικές πληροφορίες και μεγάλη η σχετική βιβλιογραφία, η οποία δυστυχώς εν πολλοίς παραμένει άγνωστη και στο περιθώριο ακόμη και σήμερα επισήμων αναφορών.

Η-προτομή-του-Μακεδονομάχου-από-τη-Βογδάντσα-Γεώργιου-Καραϊσκάκη-στους-ΕυζώνουςΦωτογ.-Γ.-Αναγνωστίδης

Οι Μακεδόνες το γνώριζαν, απλά όπως πάντα δεν φώναζαν για να προβληθούν και να προκαλούν εντυπώσεις. Η δωρική γενναιότητα και η ολύμπια γαλήνη τους παρέμειναν σταθερές και όταν το απαιτούσαν οι περιστάσεις έδειξαν τη μεγαλοσύνη και την αξία τους. Αυτό έγινε και στην ένοπλη φάση του Μακεδονικού Αγώνα, 1904-1908,κατά την οποία συνέδραμαν με τον καλύτερο τρόπο πατριώτες από κάθε γωνιά του Ελληνισμού.

Στο παρόν σημείωμα θα αναφερθούμε σε δύο εκκλήσεις, επιστολές που έστειλαν προς τις Ελληνικές Αρχές της εποχής δύο Ελληνικές Κοινότητες του Νομού μας, της Γουμένισσας και των Ευζώνων. Και οι δύο εστάλησαν το καλοκαίρι του 1904, στις απαρχές δηλαδή της ένοπλης φάσης του Αγώνα.

Η πρώτη απευθύνεται προς το Ελληνικό Υπουργείο των Εξωτερικών διά του Έλληνα Προξένου Θεσσαλονίκης Λάμπρου Κορομηλά, και η δεύτερη, των Ευζώνων, προς τον τότε Μητροπολίτη της ίδιας πόλης. Τις υπογράφουν οι Πρόκριτοι (Δημογέροντες, Εφοροεπίτροποι, Μουχτάρης) και επιπλέον τη δεύτερη ο ιερέας και δάσκαλος του χωριού.

Σε εκείνη της Γουμένισσας γίνεται λόγος για τη μεγάλη πυρκαγιά που προκάλεσε στην κωμόπολη στις 19 Ιουνίου 1904 η συμμορία του γνωστού στην περιοχή κομιτατζή Αποστόλη, στην παντελή αποτέφρωση τριάντα και πλέον κατοικιών, στην δεινή κατάσταση που είχαν περιέλθει οι κάτοικοι και στη συνεχή απειλή που υφίσταντο από τα ξένα ανταρτικά σώματα.

Ποιούν έκκληση για συμπαράσταση και συνδρομή, για ενίσχυση του Αγώνα των Ελλήνων, για γνώση της Ελληνικής Κυβέρνησης για το τι γίνεται στη Μακεδονία και στην Κοινότητά τους. Και αφού περιγράφουν το γεγονός συνεχίζουν:

«…. Έκκλησιν όθεν προς τα φιλογενή και πατριωτικότατα της Υμετέρας Εξοχότητος αισθήματα ποιούμενοι προσφέγομεν Αύτη και μετά θάρρους τολμώμεν να επικαλεσθώμεν την άμεσον και γενναίαν Αυτής συνδρομήν……

…..Εάν η Ελλάς επέτρεψεν επί επταετίαν ήδη να κατακρεουργούμεθα, να φορολογώμεθα ανηλεώς, να βλέπωμεν τους αδελφούς των πέριξ χωρίων βία απαρνουμένους θρησκείαν και εθνισμόν, να καταστρέφονται τα κτήματά μας, να μειούται η αξία των κτημάτων και των εισοδημάτων κατά το ήμισυ, να πάθη η υγεία εκ των καθημερινών συγκινήσεων, ελπίζομεν όμως ότι δεν θα επιτρέψη να μείνωσι προ των ομμάτων των εχθρών γυμναί, πεινώσαι και ανέστιοι αι οικογένειαι των εις τας εθνικάς και θρησκευτικάς παραδόσεις αφοσιωμένων…..».

Η επιστολή είναι μακροσκελής, η περιγραφή των γεγονότων και της κρατούσης καταστάσεως παραστατικότατη. Αποτέλεσμα του διαβήματος ήταν το ενδιαφέρον της Ελληνικής Κυβερνήσεως για την Κοινότητα των ομογενών της Γουμένισσας να εκφραστεί στη συνέχεια με πολλούς και ουσιαστικούς τρόπους. Το σχετικό αρχειακό υλικό είναι μεγάλο και πολύ σημαντικό για την ιστορία του τόπου.

Η αναφορά των κατοίκων των Ευζώνων (Ματσικόβου) προς τον Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης έχει να κάνει με την κατάσταση και τη λειτουργία του εκεί Ελληνικού Σχολείου. Είχε περιέλθει σε δεινή κατάσταση και έπρεπε με κάθε τρόπο και θυσία να λειτουργήσει. Στήριγμα σε αυτή την υπόθεση ήταν η Εκκλησία ως Εθναρχούσα και σε αυτήν προσέτρεξαν οι κάτοικοι της εν λόγω Κοινότητας σημειώνοντας μεταξύ άλλων:

«….. Γνωσταί υμίν αι περιπέτειαι, ας υπέστημεν ένεκεν του καλώς εννοουμένου εθνισμού μας, και γνωσταί τυγχάνουσι αι απειλαί και οι διωγμοί, ας υφιστάμεθα ολοέν εκ μέρους των εναντίων. Όθεν καθικετεύωμεν την Υμετέραν Παναγιώτητα, στερούμενοι των πάντων, όπως προσέλθει ημίν αρωγός προς βελτίωσιν της κακής καταστάσεως, εις ήν ευρίσκεται η σχολή μας, προς τελείαν μόρφωσιν και διάπλασιν των τέκνων μας ….

Πεπειθότες εις τα φιλοπάτρια και ευγενή αισθήματα αυτής, εκφράζωμεν την βαθυτάτην προς υμάς ευγνωμοσύνην….».

Και οι δύο επιστολές στο σύνολό τους αλλά και από τα μικρά αποσπάσματα που παραθέσαμε μας δίνουν την δυνατότητα να εκτιμήσουμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι κάτοικοι των Κοινοτήτων τους τότε και κάτω από ποιες συνθήκες διαβιούσαν μένοντας πιστοί σε όσα είχαν κληρονομήσει: Την αφοσίωση στην Ελλάδα και στην Ορθόδοξη Πίστη.

Και δεν ήταν μόνο αυτές που εξέφραζαν την αφοσίωσή τους αυτή μέσα από τις συγκεκριμένες επιστολές, ήταν και πάρα πολλές άλλες. Έτσι κρατήθηκε η Μακεδονία Ελληνική, σε τέτοιο χώρο έδρασαν οι Μακεδονομάχοι, έτσι ήταν έτοιμο το έδαφος για να προελάσει ο Ελληνικός Στρατός κατά την ένδοξη πορεία του 1912-1913.

Πηγή: Αρχείο Ιδρύματος Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα.