Η γυμνή αλήθεια της Φρύνης

Η μυθολογία θέλει την αλήθεια να είναι κόρη του Δία. Η φιλοσοφία την βλέπει ως θυγατέρα του χρόνου, σύμφωνα με το ρητό: ‘’Άγει εις φως την αλήθεια ο χρόνος’’. Ο χρόνος που στο πέρασμά του την ξεσκεπάζει από την αχλύ για να την παραδώσει γυμνή στον κόσμο.

Η αλήθεια, μεταξύ άλλων, είναι το φως που ζητούσε ο Γκαίτε, η αμφιβολία του Σαίξπηρ, το δίλημμα της έλλογης σκέψης. Είναι η αληθοφάνεια του σοφιστή, ο θάνατος και η ζωή, το βάθος και ο βυθός του νου και της ψυχής.

Η ετυμολογική της ερμηνεία παραπέμπει στο (α+λήθη) από το ρήμα λανθάνω. Υπάρχει, και μια δεύτερη ερμηνεία, σύμφωνα με το Βασίλη Φίλια και το Γιάννη Πρινιανάκη, που λέει ότι η αλήθεια είναι η ιωνική μορφή της δωρικής λέξης αλάθεια, από το α το στερητικό + λάθος, επικαλούμενοι τον Πίνδαρο. «..ω Μοίσ’ , αλλά συ και θυγάτηρ Αλάθεια Διός ορθά χερί ερύκετον ψευδαίον ενιπάν αλιτόξενον». (…ώ Μούσα αλλά και συ Αλήθεια θυγατέρα του Διός, με το δίκαιο χέρι σας αποτρέψτε την ψεύτικη καταγγελία της ασέβειας προς τον ξένο). Στα μαθηματικά κάνουμε επαλήθευση για να δούμε, αν κάναμε λάθος.

Είναι γεγονός ότι το μέγεθος της αλήθειας είναι μεγαλύτερο από το μέγεθος της γνώσης. Και πως η γνώση ξεπερνά σε μέγεθος το λόγο. Αλήθεια και λόγος είναι επομένως δύο μεγέθη που δεν εξισώνονται, γιατί δεν υπάρχει αλήθεια που να εξαντλείται πλήρως στις ορθολογικές της διατυπώσεις.

Ο αντικειμενικός ορισμός της αλήθειας βγαίνει από το πώς την βλέπουν και την εννοούν οι πολλοί. Η σχέση της με την αίσθηση της όρασης και δη της νόησης είναι προφανής. Και κατά τον Παρμενίδη. «Το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι».

Σε αντίθεση με το ψέμα, που δεν προλαβαίνει να γεράσει, η αλήθεια αντέχει στο χρόνο. Είναι αιώνια, διαχρονική, συμπαντική και φθάνει ως τους πιο μακρινούς γαλαξίες.
Στην ερώτηση του Πιλάτου προς τον Ιησού: «Τι εστίν η αλήθεια;» Ο Ιησούς απάντησε:

‘’Εγώ ειμί η αλήθεια’’. Κι αλλού λέει: ‘’Μάθατε την αλήθεια και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς’’, δίδοντας στην αλήθεια θεϊκή κι απελευθερωτική διάσταση. Η αλήθεια, εξάλλου, φωτίζει καλύτερα στο λύχνο της ελευθερίας. Μόνον οι πραγματικά ελεύθεροι μπορούν να συλλογισθούν σωστά.

Η αλήθεια πέρα από τη φιλοσοφική της διάσταση έχει και την ψυχολογική. Αλλιώς τη βιώνει ο διευθυντής του Γραφείου Ευρέσεως Εργασίας και αλλιώς ο άνεργος που απευθύνεται σ’ εκείνον για δουλειά. Η ανεργία του ενός δίνει δουλειά στον άλλον! Αλήθεια, λοιπόν, για ποιόν;

Αν δεν στηρίξεις το ένα σου πόδι έξω από τη Γη ποτέ σου δεν θα μπορέσεις να σταθείς πάνω της, γράφει ο Ελύτης. Για να δεις την αλήθεια, ίσως χρειαστεί να βγεις έξω από τον εαυτό σου. Να νιώσεις το διπλανό σου. Να αισθανθείς αυτό που ζει. Ένα πολυεδρικό διαμάντι είναι η αλήθεια, που δεν φωτίζονται όλες του οι πλευρές ταυτοχρόνως, από την ίδια οπτική γωνία.

Υπάρχουν αλήθειες που, ενώ από ιδεολογικής πλευράς φαίνονται διαφορετικές, στον πυρήνα τους είναι ίδιες. Η ρήση του Λένιν, «Οι σύμμαχοι του εχθρού μου είναι και δικοί μου εχθροί» όσο κι αν φαντάζει αριστερή, δεν έχει τίποτα να προσθέσει στα λόγια του Χριστού, «Όστις δεν είναι μετ’ εμού είναι κατ’ εμού κι όστις δεν συνάγει μετ’ εμού σκορπίζει».

Σε τι άλλωστε ξεχωρίζει η φράση του Χριστού, «Εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη αυτός μόνον μένει, εάν δε αποθάνη καρπόν πολύ φέρει» από το παλιό πολιτικό σύνθημα «ένας στο χώμα χιλιάδες στον αγώνα;» Συνελόντι ειπείν αλήθειες υπάρχουν παντού. Πέρα από οποιαδήποτε ταμπού. Απλά θέλει να υπερβούμε τον εαυτό μας για να τις δούμε.

Πολλοί λένε ότι η αλήθεια είναι πικρή. Θα πρόσθετα εγώ πως είναι και γλυκιά και όμορφη. Κι εξηγούμαι. Όταν, ο ρήτορας Ευθίας κατηγόρησε για ασέβεια την εταίρα Φρύνη, γιατί δεν ενέδωσε στις ορέξεις του, εκείνη ανέθεσε την υπεράσπισή της σ’ έναν άλλον ρήτορα, τον Υπερείδη.

Ο Υπερείδης στο τέλος ακριβώς του υπερασπιστικού του λόγου, τράβηξε το χιτώνα από επάνω της για να φανούν τα κάλλη της. Οι δικαστές θαμπωμένοι από την ασύλληπτη ομορφιά της αντιλήφθησαν την αιτία της καταγγελίας και την αθώωσαν, όταν είδαν γυμνή την αλήθεια.