Γλώσσα είναι η πατρίδα (Καζαντζάκης)

Όπως γράψαμε κι άλλοτε, η ελληνική γλώσσα είναι μία κι ενιαία, που εξελίσσεται στην ιστορική διαχρονία, όπως ο κάθε άλλος ζωντανός οργανισμός. «Δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία μόνο γλώσσα, η ενιαία Ελληνική γλώσσα. Σήμερα λέμε ο Ουρανός, ο Ήλιος, η Σελήνη, ο άνεμος όπως έλεγαν η Σαπφώ (600 π.Χ.) και ο Αρχίλοχος (740 π.Χ.)», μας θυμίζει ο Ελύτης.

Στην πορεία αυτή μαζί με τη γλώσσα επηρεάστηκε και το αλφάβητο. Από τα 28 γράμματά του, ο άρχοντας των Αθηνών Ευκλείδης, το 403 π.Χ. κατάργησε τα τέσσερα: το Στίγμα (ς), το Δίγαμμα (F) το Kόππα (Q) και το Σανπί. Από τότε ακολούθησαν κι άλλες αλλαγές, ώσπου έγιναν και οι τελευταίες, πριν από 35 χρόνια, που αφορούσαν στην καθιέρωση της δημοτικής, την κατάργηση του πολυτονικού και την απομάκρυνση των πνευμάτων.
Η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, το 1977, επί υπουργού παιδείας Γεωργίου Ράλλη, αποφάσισε τη χρήση της δημοτικής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, σε όλες τις λειτουργίες και τα έγγραφα του κράτους. Τότε λύθηκε τυπικά το γλωσσικό ζήτημα που ταλάνιζε επί πολλά χρόνια την ελληνική παιδεία και κοινωνία.
Πέντε χρόνια μετά, το 1982, η κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου, καθιέρωσε το μονοτονικό.

Η συγκεκριμένη καινοτομία θεωρήθηκε πρωτοποριακή. Υπήρξαν όμως και φωνές που αντέδρασαν σφόδρα. Συγκεκριμένα, ο Κορνήλιος Καστοριάδης είπε τότε: «η κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων είναι η κατάργηση της ορθογραφίας, που είναι τελικά η κατάργηση της συνέχειας. Ήδη, τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, γιατί αυτοί είναι γεμάτοι από τον πλούτο των αρχαίων ελληνικών.
Οι λέξεις της ελληνικής έχουν λογική κι ετυμολογική δομή. Έτυμον σημαίνει αλήθεια. Από εδώ και η ετυμολογία, που είναι κλάδος της γλωσσολογίας, με αντικείμενο τη σημασία των λέξεων. Πιο εύκολα κατανοούμε τη λέξη αγαλλίαση, αν ξέρουμε ότι προέρχεται από το αγάλλομαι και την ίαση. Καταλαβαίνουμε καλύτερα τη λέξη άναυδος, αν ξέρουμε ότι αυδή σημαίνει φωνή. Όποιος επίσταται τα ονόματα, επίσταται και τα πράγματα, λέει ο Πλάτων, στον Κρατύλο.

«Τα ρήματα κεράννυμι, μείγνυμι (μίγνυμι, μειγνύω) και φύρω σημαίνουν αναμιγνύω. Διαφέρουν όμως μεταξύ τους ως προς το είδος που ανακατώνουμε. Όταν πρόκειται για δύο στερεά ή δύο υγρά, χωρίς να έχουμε νέα ένωση (π.χ. λάδι με νερό), τότε χρησιμοποιούμε την λέξη μειγνύω. Όταν ανακατεύουμε υγρό με στερεό χρησιμοποιούμε το ρήμα φύρω κι όταν ανακατεύουμε δύο υγρά μαζί για να φτιάξουμε ένα χρησιμοποιούμε το κεράννυμι. (Άννα Τζιροπούλου).

Η δοτική, καταργήθηκε μεν, αλλά στην ουσία υπάρχει. Λέμε τοις μετρητοίς, πάτερ άφες αυτοίς, γαία πυρί μιχθήτω, ανάγκα και οι Θεοί πείθονται, δόξα τω Θεώ, δημοσία δαπάνη, ειρήσθω εν παρόδω, τη τάξη, και άλλες στην καθημερινό μας λόγο.

Η έλλειψη ετυμολογικής γνώσης καθιστά δύσκολη την ορθογραφία, και ειδικότερα, όταν πρόκειται για ομώνυμες λέξεις:(τείχος – τοίχος, χίλια –χίλια, νοίκι –νίκη, λύρα – λύρα, θήρα – θύρα κλπ). Η απάλειψη των πνευμάτων μπορεί να διευκολύνει στη γραφή, αλλά προκαλεί σύγχυση. Άλλο το οίος με ψιλή που σημαίνει μόνος, από όπου και η λέξη οιωνός, κι άλλο η λέξη οίος με δασεία, που σημαίνει ο οποίος. Λέμε εφημερίδα κι όχι επιμερίδα, γιατί η λέξη ημέρα είναι δασυνόμενη. «Η απώλεια της δασείας, έχει ως συνέπεια την αδυναμία αναγνώρισης των συνθετικών των σύνθετων λέξεων (εφάμιλλος, εφήμερος κ.ά.)» λέει η εκδότρια της Κίχλης Γιώτα Κριτσέλη.

Λέμε συχνότερα νερό αντί να λέμε ύδωρ. Για την παραγωγή όμως νέων λέξεων, χρησιμοποιούμε ως βασική λέξη το ύδωρ: (υδρία, υδάτινος, υδατικός, υδαρής, υδρόγειος, υδρόβιος, υδρολογία, κλπ.). Η ομηρική είναι γλώσσα παραγωγική. Η αρχαία ελληνική έχει την κατάλληλη λέξη για το καθετί, ακόμη, και στην πιο λεπτή του απόχρωση. Η λέξη αδερφός, σημαίνει από την ίδια μάνα (δελφύς = μήτρα, δηλαδή ομομήτριος). Η λέξη όπατρος σημαίνει ομοπάτριος, ομόπατρος από τον ίδιο πατέρα. (Ομήρου Ιλιάς, Λ 257, και Μ 371 “Liddell & Scott). Και η λέξη αυτάδελφον σημαίνει από τον ίδιο πατέρα και μητέρα (Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον Ἰσμήνης κάρα, Σοφοκλέους Αντιγόνη 1-99).

Η αρχαία ελληνική έχει εναποθηκευμένο τον πνευματικό και τον ιστορικό μας πλούτο. Είναι ο ανεκτίμητος εθνικός θησαυρός, που όμοιός του, στον κόσμο δεν υπάρχει. Είναι ο αδιάψευστος μάρτυρας της ιστορικής συνέχειας του έθνους μας. Κάθε μέτρο που συμβάλλει στη συρρίκνωσή της αρχαίας ελληνικής, στρέφεται κατά συνέπεια και ενάντια στο έθνος. Γλώσσα είναι η πατρίδα, λέει ο Καζαντζάκης.