Γιὰ ἐσχάτη προδοσία ἢ γιὰ ἐσχάτη βλακεία;

«Πότε θ’ ἀνθίσουν τοῦτοι οἱ τόποι
πότε θὰ ‘ρθοῦνε καινούργιοι ἄνθρωποι
νὰ συνοδεύσουν τὴν βλακεία
στὴν τελευταία της κατοικία»
(Κ. Παλαμᾶς)

«Οἱ μὴ ὀργιζόμενοι ἐφ’ οἷς δεῖ, ἠλίθιοι δοκοῦντες εἶναι». Ὅσοι δὲν ὀργίζονται γι’ αὐτὰ ποὺ πρέπει, φαίνεται ὅτι εἶναι ἠλίθιοι. Ἡ ὀργή, ὅταν δὲν ἀποτελεῖ πάθος, ἀλλὰ ἐξέγερση τῆς ψυχῆς, ὑπὲρ τῶν ἀδικουμένων, εἶναι ἕνα εἶδος «ἐμβριμήσεως» (=ταραχῆς), ποὺ χαρακτηρίζει τὶς ζωντανὲς ψυχές, ὅπως εὔστοχα τὸ διατύπωσε ὁ Ἀριστοτέλης, στὸ παραπάνω ρητό.

Κάποια πράγματα ποὺ συμβαίνουν, κάποιες ἀποφάσεις ποὺ λαμβάνει τό… κυβερνολόι, δὲν ἐξηγοῦνται μὲ λογικοὺς ὅρους. Κάτι ἄλλο συμβαίνει. Ὁ λαός, ὁ κοινὸς νοῦς, εἶναι ἐξοργισμένος. Ἡ μνημονιακὴ φρίκη ἐπιτείνεται. Ἀτάραχοι, καθησυχαστικοὶ καὶ αἰσιόδοξοι ἐμφανίζονται μόνο οἱ γονατισμένοι, σφουγγοκωλάριοι τῆς Τρόικας. Ἄρα κάτι συμβαίνει. Προφανῶς ἔχουν τὴν ἐντύπωση ὅτι θὰ σώσουν τὸ τομάρι τους, δραπετεύοντας, τὴν κρίσιμη στιγμή, στὶς χῶρες ποὺ «παράχωσαν» τὸν ἱδρώτα τοῦ λαοῦ. Τὴν ἴδια ἐντύπωση ἔχουν καὶ ὅσοι αἰσθάνονται ἀσφαλεῖς καὶ αὐτοϊκανοποιοῦνται μὲ τὶς ὑψηλὲς καταθέσεις τους. Ἔλεγε ἕνας ἀρχαῖος, ὁ Εὐβουλίδης, ὅτι ὁ καλύτερος ἐπιτάφιος ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ γράψει κανεὶς στὴν πλάκα τοῦ μνήματος τέτοιων ἀνθρώπων εἶναι: «ἠπατήθην». Αὐτοαπατῶνται ὅσοι ὀνειροφαντάζονται ξέγνοιαστες περιουσίες, ποὺ ἂν τὶς ὑποβάλλουμε σὲ χημικὴ ἀνάλυση, θὰ τὶς βροῦμε νὰ ἀπαρτίζονται ἀπὸ δάκρυα καὶ αἷμα συνταξιούχων, ἀνέργων καὶ πάμφτωχων Ἑλλήνων.

Θὰ καταφύγω καὶ πάλι στὸν προγονικό, ἀρχαῖο λόγο· παρήγορος καὶ διαυγής, ἑρμηνεύει καὶ ἀποκαθαίρει πολλά, σημερινά, κρανιοκενὴ μυθεύματα. Στὸ Β´ 60 ὁ Θουκυδίδης γράφει: «Καλῶς μὲν γὰρ φερόμενος ἀνὴρ τὰ καθ’ ἑαυτόν, διαφθειρομένης τῆς πατρίδος, οὐδὲν ἧσσον ξυναπόλυται, κακοτυχὼν δὲ ἐν εὐτυχοῦσι, πολλῷ μᾶλλον διασώζεται», δηλαδή, «ὁ ἄνθρωπος ποὺ εὐδοκιμεῖ εἰς τὰς ἰδιωτικάς του ὑποθέσεις, ἐὰν ἡ πατρίς του καταστραφεῖ, χάνεται κι αὐτὸς μαζί της, ἐνῶ εἶναι πολὺ πιθανὸν ὅτι θὰ σωθεῖ, ἐὰν κακοτύχει μὲν ὁ ἴδιος, ἡ πατρίς του ὅμως εὐτυχεῖ», μεταφράζει ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος. Ἂς τὸ ἔχουν αὐτὸ ὑπ’ ὄψιν τοὺς οἱ παντοειδεῖς χρυσοκάνθαροι μὲ τὸ κλεφτοκατσικάδικο ἦθος. (Ὁ Κολοκοτρώνης, ἀγράμματος μέν, ἀλλὰ μὲ βαθιά, ρωμαίικη μόρφωση, τὸ 1838, μιλώντας στοὺς μαθητὲς τοῦ μοναδικοῦ τότε Γυμνασίου τῶν Ἀθηνῶν, ἐπαναλαμβάνει τὰ ἴδια λόγια: «Ἡ προκοπή σας καὶ ἡ μάθησή σας νὰ μὴν γίνει σκεπάρνι μόνο διὰ τὸ ἄτομό σας, ἀλλὰ νὰ κυττάζει τὸ καλὸ τῆς κοινότητος, καὶ μέσα εἰς τὸ καλὸ αὐτό, εὑρίσκεται καὶ τὸ δικό σας»).

Γιατί, λοιπόν, τὸ κυβερνολόι, «ὑπογράφει μὲ χέρια καὶ ποδάρια» (Μακρυγιάννης), καταστρέφοντας τὴν πατρίδα μας; Μία εἶναι ἡ ἐξήγηση: εἶναι ἠλίθιοι. Καὶ δὲν εἶναι συμπτώσεις αὐτὰ ποὺ κάνουν, ἀλλὰ συμπτώματα ἀκαταμάχητης βλακείας. (Ζητῶ συγγνώμη, ἀλλὰ ἐνίοτε ἡ περιρέουσα ἀτμόσφαιρα σὲ ἀναγκάζει νὰ καταφύγεις στὴν εὐτραπελία, γιὰ νὰ ἐπιβιώσεις. Κάποιος ποιητὴς ἔλεγε: «φτιάξε μιὰ κρούστα τρέλλας γύρω ἀπὸ τὸ μυαλό σου, γιὰ νὰ ἀντέξεις». Στὴν ἀρχαιότητα ὑπῆρχε εἰδικὴ κατηγορία συγγραφέων, οἱ ὁποῖοι ἔγραφαν διασκεδαστικὰ ἔργα καὶ ὀνομάζονταν συγγραφεῖς «κλαυσιγελώτων». Σήμερα ἐξ ἄλλου ὑπάρχουν ἀρκετοὶ σπουδαιογελοῖοι ποὺ ἐμπνέουν…»).

Θὰ χρησιμοποιήσω γιὰ τὴν συγγραφὴ τοῦ ὑπόλοιπου ἄρθρου, δύο βιβλία. Τὸ πρῶτο εἶναι τὸ Εὐάγγελου Λεμπέση μὲ τίτλο: «Ἡ ἐπαναστατικὴ μάζα καὶ ἡ τεραστία κοινωνικὴ σημασία τῶν βλακῶν ἐν τῷ συγχρόνῳ βίῳ». («Οἱ ἐκδόσεις τῶν φίλων», Ἀθήνα 2002). Τὸ δεύτερος εἶναι τοῦ C. M. Cipolla μὲ τίτλο «Δοκίμιο περὶ ἀνθρώπινης βλακείας». («Ἑλληνικὰ Γράμματα»).

Ὁ Λεμπέσης, τονίζει, πώς ὁ βλάκας εἴτε ὡς θύμα εἴτε ὡς θύτης εἴτε ὡς ἄρχων εἴτε ὡς ἀρχόμενος εἴτε ὡς ἀπελεύθερος εἴτε ὡς δοῦλος εἴτε ὡς «παντογνώστης» εἴτε ὡς «κούτσουρο», εἶναι ἡ αἰτία ἐξοβελισμοῦ τῶν ἀξίων καὶ τῶν ἀξιῶν. (Τὸ κείμενο γράφτηκε πρὶν ἀπὸ 70 περίπου χρόνια. Αὐτὰ τὰ κείμενα τὰ ἀνασύρω ἀπὸ τὴν βιβλιοθήκη μου πρὸς ἀναψυχήν. Εἴμαστε ὅλοι πολὺ κουρασμένοι μὲ τὶς «σοβαρὲς» καὶ περισπούδαστες ἀναλύσεις).

Παραπομπὴ πρώτη, σελ. 125-126
«Ἡ ἔμφυτος τάσις τοῦ βλακός, ἐξικνουμένη συχνότατα εἰς ἀληθῆ μανίαν ὅπως ἀνήκη εἰς ἰσχυρὰς καὶ ὅσον τὸν δυνατὸν περισσοτέρας πάσης φύσεως ὀργανώσεις, ἐξηγεῖται πρῶτον μὲν ἐκ τῆς εὐκολίας τῆς ἀγελοποιήσεως, εἰς ἣν μονίμως ὑπόκειται, λόγῳ ἐλλείψεως ἀτομικότητος (ἐξ οὗ καὶ τὸ μίσος τοῦ κατὰ τοῦ ἀτόμου καὶ τοῦ ἀτομικισμοῦ), δεύτερον δὲ ἐκ τοῦ ἀτομικοῦ ζωώδους πανικοῦ, ὑπὸ τοῦ ὁποίου μονίμως κατατρύχεται, ἐκ τοῦ δεδικαιολογημένου φόβου μήπως περιέλθῃ εἰς τὸ παντὸς εἴδους προλεταριάτον. Ἀποτελεῖ δὲ ἡ τάσις αὕτη ἀμάχητον σχεδὸν τεκμήριον περὶ τοῦ βαθμοῦ τῆς πνευματικῆς του ἀναπηρίας. Τοιουτοτρόπως δημιουργεῖται αὐτόματος συρροὴ βλακῶν εἰς τὰς πάσης φύσεως ὀργανώσεις, αἵτινες, ἐὰν μὲν εἶναι συμφεροντολογικαί, διατηροῦν τουλάχιστον τὴν σοβαρότητα τῶν συμφερόντων των, ἐὰν ὅμως εἶναι «πνευματικαί», περιέρχονται σὺν τῷ χρόνω εἰς πλήρη βλακοκρατίαν».
Παραπομπὴ δεύτερη, σελ.135

«Ὡς πρὸς τὴν κοινωνικὴν προέλευσιν τῶν βλακῶν διαπιστοῦται ὅτι ἡ παραγωγὴ βλακῶν δὲν εἶναι ταξική. Ἡ πονηρὰ φύσις δὲν ἔδωκεν εἰς ὡρισμένην τινὰ κοινωνικὴν τάξιν τὸ ἐπίζηλον τοῦτο προνόμιον. Ἐπεδαψίλευσεν ἴσως, ὡς φαίνεται, εἰς τὴν ἑκάστοτε ἄνω τάξιν τοὺς διασκεδαστικωτέρους ἁπλῶς τύπους βλακῶν, ἀλλὰ δὲν ἐστέρησεν οὐδεμίαν ἄλλην κοινωνικὴν τάξιν τῆς σοβαρᾶς συμβολῆς των. Ὁ βλὰξ ὑπουργός, ὁ ἀγόμενος καὶ φερόμενος ὑπὸ τῶν ὑπαλλήλων του καὶ τὰ μέλη ἑνὸς ἐργατικοῦ σωματείου, τὰ ὁποῖα ἐκμεταλλεύεται ὁ πονηρὸς ἐργατοκάπηλος, ἀποτελοῦν δύο ἀντίθετα παραδείγματα τοῦ γεγονότος, ὅτι ἡ βλακεία δὲν ἔχει ταξικὴν τὴν πατρίδα».

Τί μᾶς λέει ὁ Λεμπέσης στὶς δύο παραπομπές; Πρῶτον ὅτι ὁ βλὰξ «τρυπώνει» γιὰ νὰ κρύψει τὸ «κουσούρι» του, σὲ ἀγέλες-ὀργανώσεις «συμφεροντολογικὲς» (π.χ. κόμματα) ἢ «πνευματικὲς» (π.χ. ἀρκετὲς ΜΚΟ), καὶ δεύτερον, ἡ βλακεία ἐπιπολάζει σὲ ὅλα τὰ κοινωνικὰ στρώματα (π.χ. «βλὰξ ὑπουργός». Δὲν παραθέτω ὀνόματα, γιατί θὰ σπαταληθεῖ τὸ ὑπόλοιπόν του ἄρθρου σὲ ὀνομαστικοὺς καταλόγους. Καὶ ὅπως λέει καὶ ὁ Ζουράρις, ἀρκετοὶ ἐξ αὐτῶν, πρέπει νὰ καταδικαστοῦν, ὄχι γιὰ ἐσχάτη προδοσία, ἀλλὰ γιὰ ἐσχάτη βλακεία).

Ὁ δὲ Cipolla παραθέτει πέντε θεμελιώδεις νόμους τῆς ἀνθρώπινης βλακείας, τοὺς ὁποίους καὶ ἀντιγράφω:
1ος. «Πάντα καὶ ἀναπόφευκα ὁ καθένας ἀπὸ μᾶς ὑποτιμᾶ τὸν ἀριθμὸ τῶν ἠλιθίων ἀτόμων ποὺ κυκλοφοροῦν».
2ος. «Ἡ πιθανότητα νὰ εἶναι ἕνα συγκεκριμένο πρόσωπο ἠλίθιο εἶναι ἀνεξάρτητη ἀπὸ ὁποιοδήποτε ἄλλο χαρακτηριστικὸ τοῦ ἴδιου προσώπου».

3ος. «Ἕνα ἠλίθιο ἄτομο εἶναι ἕνα πρόσωπο ποὺ προκαλεῖ ζημιὰ σὲ ἄλλο πρόσωπο ἢ ὁμάδα προσώπων χωρὶς ταυτόχρονα νὰ ἐξασφαλίζει κάποιο πλεονέκτημα γιὰ τὸ ἴδιο· πολλὲς φορές, μάλιστα, τὸ ἴδιο ὑφίσταται μίαν ἀπώλεια».

4ος. «Τὰ μὴ ἠλίθια ὑποτιμοῦν πάντα τὴ βλαπτικὴ ἐνέργεια τῶν ἠλιθίων ἀτόμων. Ἰδίως οἱ μὴ ἠλίθιοι ξεχνοῦν διαρκῶς ὅτι σὲ ὁποιαδήποτε στιγμὴ καὶ τόπο καὶ σὲ ὁποιαδήποτε περίσταση ἢ συναναστροφή, ὁ συγχρωτισμὸς μὲ ἠλίθια ἄτομα ἀποδεικνύεται ἀσφαλῶς ἕνα σοβαρότατο σφάλμα».
5ος. «Τὸ ἠλίθιο ἄτομο εἶναι ὁ πιὸ ἐπικίνδυνος τύπος ἀνθρώπου ποὺ ὑπάρχει».
Ἂν κάνουμε ἕναν συνδυασμὸ ὅλων τῶν νόμων τῆς βλακείας, ἔχοντας ὑπ’ ὄψιν τό… κυβερνολόι, εὔκολα ἑρμηνεύουμε τὴν τωρινὴ θέση τῆς πατρίδας μας. (Ὅταν ὁ ΓΑΠ, γιὰ παράδειγμα, ὁμιλοῦσε γιὰ φορολογία τῶν πισινῶν καὶ ὄχι τῶν πισίνων, ποῦ τὸν κατατάσσεις; Νομίζω ὅτι ὁ πέμπτος νόμος προσδιορίζει τὴν περίπτωσή του).

Καὶ βέβαια στὰ καθ’ ἠμᾶς ἔχει διαχρονικὴ ἰσχὺ τό, ὑπὸ τοῦ Γ. Σεφέρη, λεχθὲν «ὅταν μπεῖ ἡ βλακεία σὲ κίνηση, ποιός μπορεῖ νὰ τὴν σταματήσει»…