Πως να θεραπεύσουμε το «τραύμα» των πληγέντων της φονικής πυρκαγιάς
Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τα πρόσφατα δραματικά γεγονότα της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι, αρκετοί συνάδελφοι ψυχολόγοι συμμετείχαν σε τυπικά ή άτυπα δίκτυα παροχής ψυχολογικής υποστήριξης σε όσους επλήγησαν, με οποιονδήποτε τρόπο, από αυτήν την τραγωδία.
Οι ψυχοθεραπευτές Gestalt συγκροτήσαμε ήδη ένα δίκτυο εθελοντών, στο οποίο έχω τη χαρά να συμμετέχω, για να προσφέρουμε εθελοντικά τις υπηρεσίες μας με ατομικές συνεδρίες, με ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης, ακόμα και, εξ αποστάσεως, με τηλεδιασκέψεις (συνεδρίες μέσω skype).
Ποια είναι, όμως, η διαφορά στην ψυχολογική υποστήριξη που οι ψυχολόγοι παρέχουμε σε τέτοιες ακραίες συνθήκες από αυτήν των υπολοίπων θεραπευομένων μας; Αυτό που πολύ απλά κάνουμε είναι η λεγόμενη «παρέμβαση στην κρίση», η παρέμβαση, με λίγα λόγια, σε ένα φαινόμενο, με ραγδαία εμφάνιση και εξέλιξη αλλά και με δραματικές και ανεξέλεγκτες συνέπειες.
Τα άτομα που είχαν θύματα, έχασαν τις περιουσίες τους ή που εμπλέκονταν στο γεγονός με οποιονδήποτε τρόπο, βίωσαν ένα μετατραυματικό στρες. Το μετατραυματικό στρες εμφανίζεται όταν ένα άτομο εκτίθεται σε ένα έντονο τραυματικό γεγονός (π.χ. θάνατος, τραυματισμός, απώλεια περιουσίας, απειλή σωματικής ακεραιότητας κτλ).
Αναφερόμαστε, λοιπόν, σε ένα «τραύμα» που μπορεί να προκλήθηκε είτε από την άμεση έκθεση στο γεγονός, είτε από την επανειλημμένη έκθεση σε αυτό (πχ τα μέλη οργανώσεων παροχής πρώτων βοηθειών).
Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Κάποια στιγμή συγκεντρώθηκαν ψυχοθεραπευτές από όλον τον κόσμο για να κουβεντιάσουν για το πώς μπορούν να στηρίξουν ψυχολογικά τα θύματα του πολέμου στη Συρία. Αφού κουβέντιασαν όλες τις προεκτάσεις αυτού του φαινομένου, συνειδητοποίησαν πόσο τους ξεπερνά σε δύναμη ένα τόσο τραγικό και καταστροφικό γεγονός όπως ο πόλεμος. Κάποιος, λοιπόν, από την ομάδα αναφώνησε γεμάτος θλίψη: «Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα…». Από την άλλη πλευρά του τραπεζιού ακούστηκε η φωνή ενός θεραπευτή: «Κι όμως, μπορούμε να κάνουμε κάτι: να λυπηθούμε».
Το πρώτο, λοιπόν, που έχουμε να κάνουμε, όλοι μας, από όποια θέση κι αν βρισκόμαστε και προτού αρχίσουμε την απόδοση ευθυνών, είναι να λυπηθούμε βαθιά για όλες τις ζωές που χάθηκαν και για τις τόσες άλλες ζωές που επλήγησαν με το χειρότερο δυνατό τρόπο.
Σίγουρα δεν είναι αυτή η ώρα να αναζητήσουμε «ποιος φταίει;» γιατί με τον τρόπο αυτό είναι σα να παραμερίζουμε όλους αυτούς τους ανθρώπους που τώρα χρειάζονται την υποστήριξή μας. Ασφαλώς, η αναζήτηση των υπευθύνων δεν παύει να είναι ένας προστατευτικός μηχανισμός άμυνας, ο οποίος μας δίνει την (ψευδ)αίσθηση ότι ανακτούμε και πάλι τον έλεγχο της ζωής μας και εκμηδενίζουμε το καθετί καταστροφικά απρόοπτο. Βοηθά, καμιά φορά, στην εκτόνωση αλλά στα σίγουρα δεν οδηγεί στη θεραπεία.
Ένας ακόμα τρόπος που έμμεσα μας βοηθά να απαλύνουμε τη θλίψη μας είναι να συγκεντρώσουμε χρήματα, τρόφιμα και άλλα είδη πρώτης ανάγκης για τους ανθρώπους αυτούς. Έτσι, συμβάλλουμε στη δική τους ανακούφιση αλλά και στην ανακούφιση της δικής μας ψυχής.
Σίγουρα, όλοι όσοι βίωσαν αυτό που συνέβη, έρχονται σε επαφή με συναισθήματα όπως αυτά του φόβου, της απελπισίας, του θυμού και της απώλειας, τα οποία δεν είναι εύκολο να τα διαχειριστούν και μάλιστα άμεσα.
Όλα τα τραύματα χρειάζονται χρόνο για να επουλωθούν. Χρειάζεται οι άνθρωποι αυτοί να μιλήσουν για το φόβο και την οργή τους, για το άδικο και για τη θλίψη τους, για να καταφέρουν, κάποια στιγμή, να συνεχίσουν να ζουν.
Τις ώρες αυτές, σκεφτόμαστε, συχνά, τα μικρά παιδιά που έφυγαν από τη ζωή αλλά και εκείνα που έμειναν πίσω για να αντιμετωπίσουν την απώλεια, τον πόνο και το σοκ των όσων έζησαν.
Δε χρειάζονται πολλά μπροστά στα ανυπέρβλητα τραγικά συμβάντα της ζωής: ασφάλεια χρειάζεται να παρέχουμε σε παιδιά και ενήλικες. Μια ασφάλεια ότι θα υπάρχει κάποιος για να μοιραστούν τις σκέψεις τους, ότι κάποιος θα είναι εκεί για να τους στηρίξει την επόμενη μέρα της καταστροφής.
Τα «λίγα» που μπορούμε να κάνουμε, μπορεί να είναι τελικά «πάρα πολλά» για κάποιον που αισθάνεται πια πως τα έχει χάσει «όλα».
