Αρθρογραφία

Η εκπαίδευση στον Πόντο

Ανάμεσα στα κυριότερα στοιχεία που συγκροτούν και συγκρατούν την ιδιαίτερη ταυτότητα ενός λαού, σημαντική θέση κατέχουν η γλώσσα και η παιδεία του. Τη γλώσσα, την ιστορία και τον πολιτισμό των προγόνων μας, οφείλουμε να τα γνωρίζουμε, για να μπορέσουμε σωστά και αποτελεσματικά να τα λαμπαδεύσουμε στις επόμενες γενιές. Η καταγωγή από μόνη της δεν είναι αρκετή, αν δεν επικουρείται από την ανάλογη ζέση και γνώση.
Η εκπαίδευση στον Πόντο ήταν σημαντική και κατείχε σπουδαία θέση στην ιεράρχηση των κοινωνικών αξιών. Υπήρχαν αξιόλογα σχολεία, που κρατούσαν ψηλά το επίπεδο της εκπαίδευσης. Στα χωριά υπήρχαν δημοτικά, στις κωμοπόλεις δημοτικά και σχολαρχεία (ημιγυμνάσια), ενώ στις πόλεις δημοτικά, ημιγυμνάσια και γυμνάσια. Η βασική εκπαίδευση γινόταν στο δημοτικό, η μέση εκπαίδευση στα σχολαρχεία και η ανώτερη στα γυμνάσια.
Πριν από το «διάταγμα περί ανεξιθρησκίας» γνωστό και ως «Χάτι Χουμαγιούν», το έτος 1856, η εκπαίδευση στον Πόντο παρεχόταν από την Εκκλησία και ιδιαίτερα από τα Μοναστήρια, όπως της Παναγίας Σουμελά, Γ. Περιστερεώτα, Αγ. Ιωάννη Βαζελώνα, Παναγίας Γουμερά, Αγ. Γεωργίου Χουτουρά, Αγ. Γεωργίου Χαλιναρά κ.ά. Μετά από το «Χάτι Χουμαγιούν» και κυρίως μετά το 1880, η εκπαίδευση αρχίζει να παρέχεται σε ειδικά διδακτήρια και σχολεία από δασκάλους και ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό.
Το ανώτερο πνευματικό ίδρυμα του Πόντου ήταν το Φροντιστήριο Τραπεζούντας το οποίο περιλάμβανε δημοτικό σχολείο, σχολαρχείο και γυμνάσιο. Σημαντικές ευεργεσίες δόθηκαν σ’ αυτό από τους ποντιακής καταγωγής ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας, τους Υψηλάντηδες και τους Μουρούζηδες.
Εκτός από το περίφημο «Φροντιστήριον Τραπεζούντος» και το «Φροντιστήριον Αργυρουπόλεως», υπήρχαν στον Πόντο κι άλλα περίφημα σχολεία όπως: Το Φροντιστήριον της Κερασούντας, η Ψωμιάδειος σχολή, το Κολέγιο Ανατόλια στη Μερζιφούντα κ.α.
Η εκπαίδευση στον Πόντο οριοθετείται επίσημα το 1682, με την ίδρυση του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας από το Σεβαστό Κυμινίτη και το 1723 στη Χαλδία, με το Φροντιστήριο της Αργυρούπολης.
Μεταξύ των μοναχών λογίων της περιόδου αυτής ήταν: ο Παναγιώτης ο Σινωπεύς, ο Λάζαρος Σκρίβας, ο Γεώργιος Υπομενάς, ο Ιωάννης Οικονόμος, ο Δαμιανός Παρασκευάς, ο Ηλίας Κονδύλης, ο Σάββας Τριανταφυλλίδης κ.α.
Στο Φροντιστήριο της Τραπεζούντος πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες οι διευθυντές του: Αντ. Καμπούρογλου, Περικλής Τριανταφυλλίδης, Κων. Ξανθόπουλος, Ηλίας Κωνσταντινίδης, Γεώργιος Παπαδόπουλος κ.ά. Στην Τραπεζούντα ιδρύθηκε επίσης και το Παρθεναγωγείο, με πρώτη διευθύντρια το 1846 τη Μαριγώ Καρυοφύλλη.
Στο Παρθεναγωγείο της Τραπεζούντας δίδαξε και ο Δημ. Χρυσουλίδης από την Ίμερα, από όπου κι έλκουν την καταγωγή τους οι Χρυσουλιδαίοι του Χωρυγίου, των οποίων και ήταν συγγενής. Ήταν εξαίρετος καθηγητής, λαμπρός παιδαγωγός και είχε πολύ καλή σχέση με τους μαθητές του. Μετά την εγκατάστασή του στην Ελλάδα εργάστηκε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη…
Ο αριθμός των σχολείων στον Πόντο, σύμφωνα με το Διαμαντή Λαζαρίδη, ανερχόταν τη δεκαετία του 1870 στα 100 με 120 σχολεία, στα τέλη του 19ου αιώνα γύρω στα 500 και, λίγα χρόνια πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, ο συνολικός αριθμός των σχολείων, όλων των βαθμίδων που λειτουργούσαν στον Πόντο, ξεπέρασε τα 1.000. Αντίστοιχη ήταν και η αύξηση του μαθητικού δυναμικού.
Τα σχολεία και τα μοναστήρια του Πόντου είχαν πλούσιες βιβλιοθήκες και διέσωσαν πολλά αρχαία και βυζαντινά χειρόγραφα. Το έτος 1873 στη μονή της Παναγίας Σουμελά ανακαλύφθηκε το πρώτο χειρόγραφο του έπους του Διγενή Ακρίτα.
Η αγάπη που έδειχναν οι Πόντιοι στα γράμματα και η προτεραιότητα που έδιναν στις σπουδές των παιδιών τους, φαίνεται από το γεγονός ότι κάθε ελληνική κοινότητα, που αριθμούσε πάνω από 10 οικογένειες, διατηρούσε ελληνικό σχολείο. Σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση έπαιξαν επίσης οι Σύλλογοι και οι Αδελφότητες. Αξιόλογη ήταν η προσφορά του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Τραπεζούντας «Ξενοφών», της «Μέριμνας» Τραπεζούντας, και του Μικρασιατικού Συλλόγου «Ανατολή». Σε ολόκληρο τον Πόντο υπήρχαν συνολικά 37 παρόμοιοι σύλλογοι που πρόσφεραν τεράστιο εκπαιδευτικό και μορφωτικό έργο.
Στα χρόνια που Ελλάδα στέναζε κάτω στον Οθωμανικό ζυγό, στον Πόντο υπήρχαν λογοτέχνες που φώτιζαν με το πνευματικό τους έργο το νου και τη συνείδηση των προγόνων μας, κρατώντας το πατριωτικό φρόνημα ακμαίο. Να πούμε τέλος ότι ανάμεσα στους φοιτητές που πλαισίωσαν τον ιερό λόχο του Αλέξανδρου Υψηλάντη, κατά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, στις παραδουνάβιες περιοχές την 24 Φεβρουαρίου 1821, πολλοί ήταν από τον Πόντο που σπούδαζαν στην Ευρώπη.

*Ο Νίκος Κωνσταντινίδης είναι μέλος του ΔΣ του ΔΙ.ΣΥ.ΠΕ και του ΔΣ του ΣΠΟΣ Κεντρικής Μακεδονίας

Περισσότερα
Δείτε ακόμα

Φωτοσχόλιο

Συνάντηση Σούλη Καζαντζίδη με Βαγγέλη Μαρινάκη

Δεν είναι ασυνήθιστα πολλά;

Ο δήμος Παιονίας αποφάσισε την ανάθεση συγγραφής του ιστορικού λευκώματός του στον καταλληλότερο γι’ αυτόν τον σκοπό ερευνητή και συγγραφέα, […]