Άγνωστα ιστορικά γεγονότα κατά την περίοδο 1912-1920

Όλοι αναγνωρίζουν πως ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε μια σπουδαία και μοναδική ιστορική, πολιτική προσωπικότητα. Πήρε τον τίτλο του Εθνάρχη. Ωστόσο η περίοδος της διακυβέρνησής του 1917-1920 μπορεί να χαρακτηρισθεί σαν επαναστατική, διότι λειτούργησε με βάση το Σύνταγμα του 1911. Πλην όμως, είχαν αρθεί τα άρθρα εκείνα για τις προσωπικές ελευθερίες που η άρση προβλέπονταν από το Νόμο περί καταστάσεως πολιορκίας ο οποίος και είχε εφαρμοστεί σε όλους τους τομείς του παλαιού κράτους των Αθηνών αρχής γενομένης από τους Νομού Αττικής και Βοιωτίας στις 20 Ιουνίου 1917.

Η εφαρμογή του στρατιωτικού νόμου είχε όμως δύο νέες ιδέες τις επονομαζόμενες επιτροπές δημόσιας ασφάλειας και λογοκρισίας του Υπουργείου των Εσωτερικών και του Νόμου 755 της 23ης Αυγούστου του 191 «περί αδικημάτων τινών της ασφάλειας της χώρας και της κοινής ησυχίας» καταρτίστηκαν δύο κατάλογοι με 30 πρόσωπα, ο καθένας χαρακτηρίζονταν ως γερμανόφιλος.

Στον πρώτο κατάλογο είχαν συμπεριληφθεί ο πρώην πρωθυπουργός Δημ. Γούναρης, οι Βίκτωρ Δούσμανης, Ιωαν. Μεταξάς, Κ. Έσλιν, Σπυρίδων και Γεώργιος Μερκούρης, Γ. Πεσματζόγλου, Ίων Δραγούμης, ο πρόεδρος των επιστράτων Ιωαν. Σαγιάς κλπ.

Στον δεύτερο κατάλογο εκατόν τριάντα προσωπικότητες, όπως οι πρώην πρωθυπουργοί Σπυρ. Λάμπρου, Στέφανος Σκολούδης, οι πρώην υπουργοί και ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι – λειτουργοί του κράτους των Αθηνών.

Οι αναγραφόμενοι στον πρώτο κατάλογο εκτοπίστηκαν στο Αιάκειο της Κορσικής και θα παραμείνουν εκεί μέχρι τον Οκτώβριο του 1920. Δραπέτευσαν μόνο στη νήσο Σαρδηνία οι Γούναρης, Μεταξάς, και Πεσματζόγλου. Οι δε προσωπικότητες του δεύτερου καταλόγου ετέθησαν κάτω από αστυνομική επιτήρηση.

Στους κρατικούς αυτούς μηχανισμούς είχαν τοποθετηθεί ο εξ Αργολίδος καταγόμενος Εμμανουήλ Ρέπουλης ως υπουργός εσωτερικών και ο Κωνσταντίνος Ρακτιβάν σαν πρόεδρος της ανώτερης επιτροπής της Δημόσιας ασφάλειας. Ένα άλλο μέτρο ήταν η κατάργηση της ισοβιότητας των δικαστών και της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων με βασιλικό Διάταγμα για ένα χρόνο. Με την εφαρμογή του διατάγματος προχώρησε σε μεγάλη εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τα αντιβενιζελικά στοιχεία. Η εφαρμογή έγινε με πολλές υπερβάσεις η οποία και ήταν αιτία να μειωθεί η δημοτικότητα του Βενιζέλου, επειδή υπήρχαν διώξεις και εκτοπίσεις.

Τον Αύγουστο του 1917 ο υπουργός των στρατιωτικών Ανδρέας Μιχαλακόπουλος με προσωπάρχη τον αντισυνταγματάρχη Θεόδωρο Πάγκαλο άρχισε την εκκαθάριση στα μόνιμα στελέχη του στρατεύματος και μέχρι την περίοδο των Χριστουγέννων. Αποστρατεύθηκαν 1600 περίπου μόνιμα στελέχη και τέθηκαν σε διαθεσιμότητα 700 περίπου, δηλαδή απομακρύνθηκαν από το στράτευμα το 40%.

Επίσης άλλοι 600 περίπου έφεδροι αξιωματικοί υποβιβάστηκαν στον βαθμό του απλού στρατιώτη. Απελαύνονται οι πρίγκιπες Νικόλαος και Ανδρέας που βρίσκονταν στην Ελλάδα.

Στέλνονται σε Μοναστήρι ο ογδοντάχρονος αρχιεπίσκοπος Αθηνών Θεόκλητος και ο ενενήντα δύο ετών Μητροπολίτης Καλαβρύτων και άλλοι πέντε ομόλογοί τους διότι πρωτοστάτησαν στο διαβόητο ‘ανάθεμα» κατά του Βενιζέλου κατά τον μήνα Δεκέμβριο του 1916.

Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λέσβου (διοικητής ο Γέωργιος Παπανδρέου και μετέπειτα πολιτικός σύμβουλος του Ν. Πλαστήρα – 1922 – . 721 άτομα, προσωπικότητες, πολιτικοί και στρατιωτικοί κρατούμενοι, μερικοί από αυτούς θα αποβιώσουν από τις κακουχίες, τις στερήσεις κι τα καταναγκαστικά έργα.

Ένας από τους στρατιωτικούς που τέθηκε σε διαθεσιμότητα και διαγράφηκε από τον κατάλογο των εφέδρων και εκτοπίστηκε σε νησιά ήταν ο πρώην υπασπιστής του Βενιζέλου (ταγματάρχης τότε, ο Αλέξανδρος Παπάγος), ο οποίος επανήλθε στην υπηρεσία τον Νοέμβριο του 1920 για να αποταχθεί το 1923 και να αναλάβει εκ νέου υπηρεσία το 1927.
Ανασταίνετε (Λάζαρε δεύρο έξω) η Βουλή του 1915ενώ απέκλεισε την διενέργεια των νέων εκλογών. Χιλιάδες πολίτες φυλακίζονται δι εξύβρισιν του Πρωθυπουργού μεταξύ τους και γυναίκες.

Απολύονται από το δικαστικό σώμα 570 ισόβιοι δικαστικοί και 6500 δημόσιοι υπάλληλοι. Αποσχηματίζονται αρκετοί επίσκοποι, αρχιμανδρίτες διάκονοι, επειδή είχαν λάβει μέρος στο ανάθεμα. Σαπίζουν για πέντε χρόνια σε διάφορες φυλακές 200 και πλέον αξιωματικοί. Αποτάχτηκαν από το Ναυτικό 300 περίπου αξιωματικοί, δηλαδή το 30% του συνόλου. Αντίθετα στην χωροφυλακή αποστρατεύθηκαν 3000 αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και χωροφύλακες.

Από τους αποστρατευμένους αξιωματικούς περίπου 400 κρίθηκαν επικίνδυνοι από τις Επιτροπές Δημόσιας ασφάλειας και εκτοπίστηκαν στα νησιά Θήρα, Ανάφη, Σίκινο και Φολέγανδρο. Περιορίζονται σε γυναικείες φυλακές γυναίκες βασιλοφρόνων πολιτών.

Περίπου 400 άνδρες από την κρητική χωροφυλακή είχαν αναλάβει την προσωπική ασφάλεια του Βενιζέλου. Ο πλέον πιστός και αφοσιωμένος φίλος του Ζαβιτσιάνος γράφει στο βιβλίο του «όσα διαπράχτηκαν εις το εσωτερικόν της χώρας από το 1917 μέχρι και τις εκλογές του 1920 δεν ήταν μόνο λυπηρό αλλά και εμφάνιζαν μια εσωτερικήν διοίκησιν που φυλιεστέραν ως την στιγμήν εκείνην δεν είχε δοκιμάσει η Ελλάς» και από της ενθρονίσεως του Βασιλέως Κωνσταντίνου μέχρι την 1-11-1920 ο Βενιζέλος εξήντλησεν όλα γενικώς τα αξιώματα ως και των υπουργών συμπεριλαμβανομένων.

Για να καλυφθούν όμως τα κενά που προέκυψαν από τις αποστρατεύσεις και τις εκκαθαρίσεις των γερμανοφίλων ή φανατικών Κωνσταντινικών από το στράτευμα έγιναν ταυτόχρονα αθρόες προαγωγές. Για όλα αυτά τα μέτρα τα αυστηρά από την κυβερνητική παράταξη βρέθηκαν επικριτές και ο κυριότερος ήταν ο αντιστράτηγος Δαγκλής, ένας από τα μέλη της Τριανδρίας της Κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης, ο οποίος στα μέσα του Δεκεμβρίου του1917δημοσίευσε στον ημερήσιο τύπο μια μακροσκελέστατη επιστολή που κατέκρινε την απόφαση του Βενιζέλου για την εκκαθάριση του στρατεύματος και σχολίασε ότι η κίνηση πολλών από τις αποστρατεύσεις ήταν ευνοϊκή για την άνοδο του Θ. Πάγκαλου και των γύρο από αυτόν.

Στις 31 Ιουλίου 1920 μεταξύ των ωρών 3-4 το μεσημέρι στην περιοχή των Αμπελοκήπων στο ύψος και ακριβώς απέναντι από το ΧΙΛΤΟΝ έγινε η δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.

Ενώ κατέβαινε με το αυτοκίνητό του από την Κηφισιά προς το κέντρο των Αθηνών από φιλοβενιζελικούς παραστρατιωτικούς σχηματισμούς, επικεφαλής ήταν ο Παύλος Γύπαρης. Οι Γρυπαίοι ήταν κατά κάποιον τρόπο πραιτοριανοί του βασιλικού καθεστώτος. Αμέσως μετά την δολοφονία έγιναν ανακρίσεις, όμως καθώς το κόμμα των Φιλελευθέρων ήταν στην εξουσία και οι υποψίες ……. Σε οργανωμένα στελέχη του που ήταν σχεδόν βέβαια ότι δεν επρόκειτο να γίνει σχετική έρευνα για να έχει αποτελέσματα. Από τις έρευνες δεν εντοπίστηκε κανένας ένοχος.

Στη συνέχεια έγιναν δύο προσπάθειες για να ανοιχτεί ο φάκελος μια φορά το 1921 και άλλη το 1935 μετά το βενιζελικό κίνημα πλην όμως δεν θεωρήθηκαν αξιόπιστες αφού όλοι γνώριζαν ότι επρόκειτο για ξεκαθάρισμα παλιών πολιτικών λογαριασμών. Και στις δύο περιπτώσεις κανένας δεν καταδικάστηκε πλην εκείνων που διέπραξαν την δολοφονία και οι οποίοι τελικά το 1924 αμνηστεύθηκαν. Ποιος έδωσε στο Γύπαρη να δολοφονήσει τον Ίωνα Δραγούμη παραμένει αναπάντητο μέχρι σήμερα. Τέσσερεις ύποπτοι βρίσκονται πίσω από αυτή την αποτρόπαια δολοφονία: ο Γύπαρης, ο Μπενάκης, ο Ρέπουλης και κάποιος άγνωστος.

Στις 17 Δεκεμβρίου 1929 από το Βήμα της Βουλής δήλωσε « εγώ υπήρξα ο αίτιος διότι εδιχάσθη ο Ελληνικός λαός κατά τον μέγαν πόλεμον. Εγώ καλώς ή κακώς είμαι εκείνος ο οποίος προεκάλεσα τον διχασμόν».

Ο δε Θεόδωρος πάγκαλος ένας από τους κύριους υπεύθυνους της εκτελέσεως των έξι στα απομνημονεύματά του γράφει:» ότι είναι θλιβερόν, αλλά αληθές ότι δια τον επελθόντα εμφύλιον σπαραγμός δεν έπταισεν ο Κωνσταντίνος ούτε ο μέγας Κρης πολιτικός. Δια την διχόνοιαν εκείνην επταίσαμεν όλοι ημείς οι πρωταθληταί της εποχής αυτής, όλοι ημείς οι αγωνισθέντες και εκ των δύο παρατάξεων δια την δόξαν της Πατρίδος. Είμεθα υπαίτιοι δια την Εθνικήν συμφοράν και την πυρκαϊάν της Σμύρνης».

Πηγές:
1. Κυριακού 1923
2. ΙΑΜ/ΓΔΜ/78/Εμπιστευτική αναφορά
3. ΑΕΒ/113?153-155 για τις απελάσεις. Ρακτιβάν προς Βενιζέλο. Θεσσαλονίκη 4-6-13 και αριθμ 8646/20-2-14 Ρέπουλης προς Βενιζέλο.
4. Εθνάρχης ή εθνικός ολετήρας, Ελευθέριος Βενιζέλος.
5. Αρχείο Στεφάνου Δραγούμη, Γεννάδιος Βιβλιοθήκη, Ιων Δραγούμης, ο Ασυμβίβαστος.
6. Θ. Πάγκαλου, Τα απομνημονεύματα.
7. Οι αναμνήσεις εκ της ιστορικής διαφωνίας Βασιλέως Κωνσταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου, 1914-1922.
8. Η Ελλάς το 1910 μέχρι το 1920 (Γ. Βεντήρης).
9. Διάφορα άρθρα του Ημερήσιου Τύπου.
* Αποστράτου ανωτάτου αξιωματικού της ΕΛΑΣ