Η διάσπαση του Μακεδονικού Μετώπου και το τέλος του Μεγάλου Πολέμου

Γράφει ο Χρήστος Ίντος

Σύμφωνα με τη διαταγή του αρχιστράτηγου Ντ΄ Εσπεραί η επίθεση κατά του εχθρού άρχισε τη νύχτα της 15ης Σεπτεμβρίου 1918 και κύριος στόχος ήταν η μετωπική διάρρηξη. Η κύρια προσπάθεια έγινε στην ορεινή περιοχή του Ντομπροπόλε, στο όρος Βόρρας (Καϊμακτσαλάν), όπου και επήλθε το ρήγμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση ολόκληρου του εχθρικού μετώπου το οποίο είχε οργανωθεί και οχυρωθεί πολύ καλά την προηγούμενη διετία. Η εκτέλεση της κύριας επίθεσης ανατέθηκε στον σερβικό Στρατό.

Τα ελληνικά στρατεύματα ενήργησαν δεξιά από την κύρια επίθεση και το 35ο Σύνταγμα υπό τον Συνταγματάρχη Γαργαλίδη πέτυχε την κατάληψη εχθρικών θέσεων και τιμήθηκε από την ανώτερη γαλλική διοίκηση. Στην αριστερά όχθη του Αξιού είχαμε τη σύγκρουση στη Δοϊράνη, για την οποία ήδη μιλήσαμε. Οι ελληνικές Μεραρχίες είχαν πολλές απώλειες, επαινέθηκαν από τους Άγγλους και ιδιαίτερα από τον Στρατηγό Μιλν. Στην περιοχή αυτή δεν επιτεύχθηκε η κατάληψη των εχθρικών θέσεων εκκενώθηκαν, όταν έγινε γνωστό το ρήγμα του μετώπου στο Ντομπροπόλε.

Ο Marc Ferro σημειώνει σχετικά: …. Στα Βαλκάνια ο Φρανσαί Ντ Eσπεραί, βέβαιος για την αφοσίωση του ελληνικού στρατού, διασχίζει τα ορεινά των Μογλενών, παίρνει το Γράντσικο, το Πρίλεπ, και τα Σκόπια από τους Βουλγάρους, ενώ το ιππικό των Ζουινό – Γαμβέτα προχωρά προς το Νις. Ο Αρζ δεν μπορεί να στείλει εγκαίρως τις απαραίτητες ενισχύσεις και ο βασιλιάς Φερδινάνδος αποφασίζει να καταθέσει τα όπλα (28 Σεπτεμβρίου 1918) …

Ο Έλληνας αξιωματικός Παναγάκος επισημαίνει: …. Το πρώτο ρήγμα του Γερμανο – Βουλγαρικού Μετώπου έγινε από το 34ο Ελληνικό Σύνταγμα την 9-9-1918 συνέπεια του οποίου υπήρξε η γενική υποχώρηση του εχθρού και ακολούθησε η συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας στις 16-9-1918.

Οι επιτυχίες συνεχίστηκαν και ανατολικότερα, στον τομέα του Στρυμόνα με τη συνεργασία των συμμαχικών δυνάμεων. Των ελληνικών ηγούνταν ο Αντιστράτηγος Λ. Παρασκευόπουλος. Στις 18 Σεπτεμβρίου, οι Έλληνες απελευθέρωσαν και πάλι, όπως το 1913, τις πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας Σέρρες, Δράμα, Καβάλα. Στις 21 του ίδιου μήνα κατέλαβαν και τη Στρώμνιτσα. Επήλθε η κατάρρευση του εχθρικού μετώπου στη Μακεδονία και η Βουλγαρία αναγκάστηκε να ζητήσει συνθηκολόγηση.

Το τέλος του πολέμου
Οι Γερμανοί Στρατηγοί του Ανατολικού Μετώπου Χίντεμπουργκ και Λούντεντορφ μετά την ήττα και τη συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας στο Μακεδονικό Μέτωπο στις 29 Σεπτεμβρίου 1918 εισηγήθηκαν στην Κυβέρνησή τους να δρομολογηθεί ανακωχή και συνθηκολόγηση. Αυτό επιβάλλονταν και από την εξέλιξη των γεγονότων σε όλα τα μέτωπα.

Στο Δυτικό τον Οκτώβριο- αρχές Νοεμβρίου 1918 συνεχίστηκαν οι επιχειρήσεις στην Αμβέρσα και στον ποταμό Μεζ. Οι Ιταλοί πέτυχαν νίκη στο Βιτόριο Βένετο, οι Άγγλοι κατέλαβαν το Χαλέπι στις 25 Οκτωβρίου, οι δυνάμεις του Μακεδονικού Μετώπου υπό τον Ντ΄ Εσπεραί εισέδυσαν στη Σερβία και τη Ρουμανία έχοντας στόχο την είσοδό τους στη Βιέννη. Δυνάμεις υπό τον Άγγλο Στρατηγό Μιλν κατευθύνθηκαν προς τη Θράκη και την Τουρκία.

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ζήτησε και υπέγραψε ανακωχή στις 17/31 Οκτωβρίου στον Μούδρο. Άνοιξε τα στενά των Δαρδανελίων στα συμμαχικά πλοία τα οποία μαζί με το περίφημο ελληνικό θωρηκτό «ΑΒΕΡΩΦ» κατέπλευσαν στην Κωνσταντινούπολη (14/27 Νοεμβρίου 1918). Η Αυστρία υπέγραψε ανακωχή στις 3 Νοεμβρίου και η Γερμανία στις 11του ίδιου μήνα.

Ο «Μεγάλος Πόλεμος» τελείωσε στις 11 Νοεμβρίου 1918 με την υπογραφή συνθηκολόγησης στο δάσος της Κομπιένης στη Γαλλία. Κράτησε περισσότερο από τέσσερα χρόνια και πήραν μέρος 65 εκατομμύρια άνθρωποι. Τα οκτώ σκοτώθηκαν, τα 21 τραυματίστηκαν. Οι υλικές καταστροφές ανά τον κόσμο ήταν ανυπολόγιστες. Οι απώλειες της Ελλάδας στον Στρατό ήταν: 834 αξιωματικοί και στρατιώτες σκοτώθηκαν, 3.790 τραυματίστηκαν, 671 εξαφανίστηκαν. Χάθηκαν 205 εμπορικά πλοία και το χρέος της χώρας ήταν τεράστιο.

Ο Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, σημειώνει: «Αν οι απώλειες του στρατού κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων ήταν μικρές (υπολογίζονται σε 5.000 περίπου νεκρούς, τραυματίες, κ. λ.), αντιθέτως τεράστιες ήταν των αμάχων. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου 900.000 Έλληνες της Μικράς Ασίας εξοντώθηκαν με εκτελέσεις ή εκτοπισμούς, ενώ 450.000 διώχτηκαν ή έφυγαν τρομοκρατημένοι ως πρόσφυγες στην Ελλάδα. Επίσης 45.000 Έλληνες της Ανατολικής Μακεδονίας που είχαν καταλάβει οι Βούλγαροι, και την οποία επιθυμούσαν να εκβουλγαρίσουν, θανατώθηκαν με εκτελέσεις ή από κακουχίες και πείνα, εκτοπισμένοι σε διάφορα μέρη του εσωτερικού της Βουλγαρίας».

Η συμβολή των Ελλήνων στη νίκη της Αντάντ ήταν σημαντική. Η θυσία τους αναγνωρίστηκε και με τη συνθήκη των Σεβρών (1920) δόθηκαν στην Ελλάδα προαιώνιοι τόποι ελληνικοί. Επιβεβαιώθηκε η πολιτική του Ε. Βενιζέλου και δικαιώθηκαν οι προσπάθειές του για την ένταξη των Ελλήνων στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ.

…… Η μεγάλη αξία της συμμαχικής νίκης στο Μακεδονικό Μέτωπο έγκειται στην αποφασιστική συμβολή της στην τελική νίκη, μάλιστα με χρησιμοποίηση περιορισμένων σχετικά δυνάμεων και με μικρές συγκριτικά απώλειες και, επιπλέον, στο γεγονός, ότι με την επίσπευση της τελικής νίκης, συντομεύθηκε η διάρκεια του Πολέμου κατά έξι μήνες τουλάχιστον και επομένως αποσοβήθηκαν νέες βαρύτατες απώλειες των ένοπλων δυνάμεων και των δύο παρατάξεων και νέες μεγάλες δοκιμασίες των λαών τους. Στην επίτευξη των σπουδαιότατων αυτών, ευεργετικών για τους λαούς της Ευρώπης, αποτελεσμάτων η συμβολή της Ελλάδος ήταν πολύ σημαντική, καθώς είχε συμβάλει πολλαπλά στην πραγματοποίηση της συμμαχικής νίκης στο Βαλκανικό Μέτωπο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Marc Ferro, Ο Πρώτος Παγκόσμιος πόλεμος, 1914-1918, Αθήνα 1993.
Παν. Παναγάκος, Συμβολή εις την ιστορίαν της δεκαετίας 1912-1922, Αθήναι..
Π. Δαγκλής, Αναμνήσεις – Έγγραφα – Αλληλογραφία, Το Αρχείον του, επιμ., Ξ. Λευκοπορίδης, Αθήναι 1965.
Mark Mazower, Σκοτεινή Ήπειρος, Ο ευρωπαϊκός εικοστός αιώνας, Αθήνα 2013, τ. 1.
Θαν. Χρήστου, «Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ως το 1917» και «Το κρίσιμο σημείο του πολέμου», στο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι αιτίες, η φρίκη, ο μεσοπόλεμος, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ – Ε ΙΣΤΟΡΙΚΑ, 1080, ά. έ. ε.
Απόστ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, Θεσσαλονίκη 1997.
Αλέξ. Δεσποτόπουλος, Η συμβολή της Ελλάδος στην έκβαση των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1992.
Θεόδ. Πάγκαλος, Τα απομνημονεύματά μου 1897-1947, Αθήνα 1950.